Т?ркі халы?тары ?дебиетіндегі есімі е? жиі ауыз?а ілігетін, е? к?п зерттеу нысанына айналдырыл?ан шы?армашылы? иесі – ?ожа Ахмет Яссауи. Б?лай деп сеніммен айтуымызды? тарихи-танымды? негізі бар: Яссауи т?ркілер тарихында?ы к?рнекті а?ындарды? бірі ?ана емес, ол – т?ркі сопылы? тари?атын ?алыптастырушы, ?рі т?ркі сопылы? поэзиясыны? негізін салушы.
Ежелгі Сайрам (Испиджаб) ?аласында д?ниеге келген Яссауи рухани т?рбиені? ал?аш?ы саба?тарын ?з ?кесі Ибрахим шайхтан алады. ?кесі д?ниеден ?ткен со?, Арыстан бабтан аманат-ілімді ?абылда?ан болаша? Т?ркістан пірі біршама уа?ыт Йасы (Т?ркістан) ?аласын мекен етеді. Есейе келе ілім іздеп, ?з хикметтерінде айтыл?андай, «Хорасан, Шам, Ирак?а сапар шеккен» Яссауиді? ?мір жолын бір?атар деректер Б?харалы? ата?ты сопы Ж?сіп Хамаданимен байланыстырады.
?з д?уіріні? к?рнекті ??ламаларымен, м?ш??р сопыларымен с?хбаттас бол?ан, сопылы? т?жірибесін жетілдіріп, рухани кемелдену сатыларын ?ткерген а?ын толыс?ан ша?та Йасы?а оралады. Сонда т?ра?тап, тари?ат ілімін таратады, ?зіні? ?ибратты хикметтерімен м?ш??р болады. ?мірін Алла жолына арна?ан, сансыз к?п ш?кірт т?рбиелеп, рухани кемелдікке жеткізген Яссауи 63 жас?а келгенде «М?стафа?а матам /аза/ т?тып» жер астында?ы ??лшылы? мекеніне – ?ылуетке т?седі. Сопы а?ын ?міріні? неше жыл?а созыл?аны б?йм?лім, б?л жайында тек а?ыздарда келтірілетін Яссауиді? ?зі айтты делінген: «Жер бетінде неше жыл ?мір с?рсем, жер астында да сонша жыл ?мір с?ремін» деген с?зі мен «Ж?з жиырма беске кірдім, біле алмадым» деген хикмет жолдары ?ана са?тал?ан.
«Диуани Хикмет». Оны? б?гінгі ?рпа??а жеткен к?лемді шы?армасы – «Диуани Хикмат». (Хикмат жина?). Б?л шы?арма ал?аш рет 1878 ж. жеке кітап болып басылып шы?ады. Содан кейін ол Ыстамб?л, ?азан, Ташкент ?алаларында бірнеше ?айыра басылады. Соны? бірі 1901 ж. ?азанда Тынышты??лыны? ?аза?тар?а арнап шы?ар?ан н?с?асы болатын. Т?рт тарма?ты ?ле?мен жазыл?ан б?л шы?армасында а?ын ?зіні? бала к?нінен пай?амбар жасына келгенге дейін ?мір жолын баяндайды, тіршілікте тарт?ан азабын, к?рген ?ай?ысын айтады, б?хара халы??а ?стемдік ж?ргізуші хандарды?, бектерді?, ?азыларды? жіберген кемшіліктерін, жаса?ан ?иянаттарын сынайды, б?л ф?ниді? жал?анды?ын білдіреді. «Диуани Хикматтан» т?ркі халы?тарына, соны? ішінде ?аза? хал?ына, ертегі м?дениетіне, ?дебиетіне, тарихына, этнографиясына, экономикасына ?атысты ба?алы деректер табу?а болады.
«Сен Ха?ты с?й з?кір болып, ш?кі* болып,
Н?псі к?зін ой сахарда, а? ?р келіп,
Д?ниені ?ой Баязиттей па?ыр болып,
Ха? Жамалын к?рсетпесе кепіл болам». ?ожа Ахмет Яссауи
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«?ожа Ахмет Яссауи - ?лы орта азиялы? а?ын-сопы.»
Қожа Ахмет Яссауи – ұлы орта азиялық ақын-сопы.
Түркі халықтары әдебиетіндегі есімі ең жиі ауызға ілігетін, ең көп зерттеу нысанына айналдырылған шығармашылық иесі – Қожа Ахмет Яссауи. Бұлай деп сеніммен айтуымыздың тарихи-танымдық негізі бар: Яссауи түркілер тарихындағы көрнекті ақындардың бірі ғана емес, ол – түркі сопылық тариқатын қалыптастырушы, әрі түркі сопылық поэзиясының негізін салушы. Ежелгі Сайрам (Испиджаб) қаласында дүниеге келген Яссауи рухани тәрбиенің алғашқы сабақтарын өз әкесі Ибрахим шайхтан алады. Әкесі дүниеден өткен соң, Арыстан бабтан аманат-ілімді қабылдаған болашақ Түркістан пірі біршама уақыт Йасы (Түркістан) қаласын мекен етеді. Есейе келе ілім іздеп, өз хикметтерінде айтылғандай, «Хорасан, Шам, Иракқа сапар шеккен» Яссауидің өмір жолын бірқатар деректер Бұхаралық атақты сопы Жүсіп Хамаданимен байланыстырады. Өз дәуірінің көрнекті ғұламаларымен, мәшһүр сопыларымен сұхбаттас болған, сопылық тәжірибесін жетілдіріп, рухани кемелдену сатыларын өткерген ақын толысқан шақта Йасыға оралады. Сонда тұрақтап, тариқат ілімін таратады, өзінің ғибратты хикметтерімен мәшһүр болады. Өмірін Алла жолына арнаған, сансыз көп шәкірт тәрбиелеп, рухани кемелдікке жеткізген Яссауи 63 жасқа келгенде «Мұстафаға матам /аза/ тұтып» жер астындағы құлшылық мекеніне – қылуетке түседі. Сопы ақын өмірінің неше жылға созылғаны бәймәлім, бұл жайында тек аңыздарда келтірілетін Яссауидің өзі айтты делінген: «Жер бетінде неше жыл өмір сүрсем, жер астында да сонша жыл өмір сүремін» деген сөзі мен «Жүз жиырма беске кірдім, біле алмадым» деген хикмет жолдары ғана сақталған. «Диуани Хикмет». Оның бүгінгі ұрпаққа жеткен көлемді шығармасы – «Диуани Хикмат». (Хикмат жинақ). Бұл шығарма алғаш рет 1878 ж. жеке кітап болып басылып шығады. Содан кейін ол Ыстамбұл, Қазан, Ташкент қалаларында бірнеше қайыра басылады. Соның бірі 1901 ж. Қазанда Тыныштықұлының қазақтарға арнап шығарған нұсқасы болатын. Төрт тармақты өлеңмен жазылған бұл шығармасында ақын өзінің бала күнінен пайғамбар жасына келгенге дейін өмір жолын баяндайды, тіршілікте тартқан азабын, көрген қайғысын айтады, бұхара халыққа үстемдік жүргізуші хандардың, бектердің, қазылардың жіберген кемшіліктерін, жасаған қиянаттарын сынайды, бұл фәнидің жалғандығын білдіреді. «Диуани Хикматтан» түркі халықтарына, соның ішінде қазақ халқына, ертегі мәдениетіне, әдебиетіне, тарихына, этнографиясына, экономикасына қатысты бағалы деректер табуға болады.
«Сен Хақты сүй зәкір болып, шәкі* болып, Нәпсі көзін ой сахарда, аһ ұр келіп, Дүниені қой Баязиттей пақыр болып, Хақ Жамалын көрсетпесе кепіл болам». Қожа Ахмет Яссауи
