Баяндама "О?ушы?а ?й тапсырмасын беру ?ажет пе?"

Оқушыға үй тапсырмасын беру қажет пе?

Осы сауалға қатысты елімізде басталған айтыс-тартыс тоқтамай тұр. Бұл бастамаға қырын қараушылар да керісінше, жақтаушылар да көп. Әсіресе, ата –аналар. Олар мұғалімдердің сабақты үйіп беретінін, салдарынан ұл-қыздарының ауыртпалықты көтере алмайтынын айтып шағынуда. Алайда Білім министрлігі ұсынысқа үзілді-кесілді қарсы шықты. Өйткені, үй тапсырмасын орындаудың уақыты тиісті нормада тайға таңба басқандай жазылған.

Мектеп оқушысына үй тапсырмасының беру бермеудің соңы қып-қызыл дауға ұласты. Бұл ұсынысты көтеріп жүргендерді Білім министрлігі жақтырып отырған жоқ. Тіпті соған бола, бұрыннан бар талапты өзгертпейтінін шегелеп айтты. Өйткені мұғалімнің оқушыларға үй тапсырмасын беруі тиісті ережеде жазылған екен.

Талғат Шәкенов, ҚР Білім және ғылым министрлігінің басқарма басшысы:

-Үй тапсырмасы берілгенде әр жас ерекшелігіне  қарай беріледі. Мысалға 1 мен 2 сыныптарда үйде орындалатын тапсырма 1 сағаттан аспауы керек. 3 пен 4 сыныптарда 2 сағаттан, солай- солай. Ал, жоғарғы сыныптарда 4 сағаттан аспауы керек. Жалпы, үйге берілетін тапсырмалардың көлемі сыныпта орындалатын тапсырмадан аспауы керек.

Сыныпта өткен тапсырманың үштен бір бөлігі үйге беріледі.

Алайда бұл тек санитарлық нормада көрсетілген болып шықты. Сондықтан Ұлттық экономика министрлігіне қарасты санитар-дәрігерлер үй тапсырмасын мүлдем алып тастау бастамасына қырын қарап отырған әріптестерін түсінбей дал.

Марал Рақымжанова, ҚР Ұлттық Экономика министрлігі тұтынушылар құқығын қорғау комитеті басқармасының басшысы:

-Балалардың үй тапсырмасына жұмсайтын ауыртпалықтары бірде- бір заңда көрсетілмеген. Көрсетілгені - тек олардың сабаққа қанша уақыттарын бөлулері тиіс, осы жағы ғана құжатпен бекітілген.

Алайда, білім министрлігі айтқанынан қайтпақ емес. Тіпті, үй тапсырмасын қайта қарамақ. Сөйтіп оқушылардың шығармашылығын дамытып, танымын кеңейтетін оңай сабақтардың берілуін енгізбек.

Үй тапсырмасы - сыныптағы сабақтардан кейін мұғалімнің тапсырмасы бойынша оқу және тәжірибелік жұмысты оқушының өздігінен орындайтын оку процесінің құрамдас бөлігі.

Сабақта бекітілген білім көлеміне тура тәуелділіктегі үй тапсырмасының педагогикалық мақсаттағы көлемі оқу бағдарламасымен көзделген. Үй тапсырмасы түсінікті, жаңалық элементі бар және дербестігін көрсетуге мүмкіндік ашатындай болуы керек.

Тапсырма тақтада қысқаша белгіленіп, оқушының күнделігіне жазылады, мұғалімнің түсіндіруімен бірге ілеседі. Мұғалім сонымен бірге үй тапсырмасын ұйымдастыру жөнінде әдістемелік нұсқаулар береді орындалуын үнемі тексереді.^[1]

ҮЙ ТАПСЫРМАСЫН БЕРУДЕ ОҚУШЫЛАРҒА ШАМАДАН АРТЫП КЕТУДІҢ АЛДЫН АЛУ ЖОЛДАРЫ

Үй жұмысы оқушының бүкіл оқу жұмысының бөлінбес бір бөлігі болып табылады. Үйге берілген тапсырмаларды оқушының үнемі орындап, дұрыс ұйымдастырып отыруы оның жақсы үлгіруіне керекті шарттың бірі болып табылады. Мектеп оқушыларының оқуды үлгірмеуіне әкеліп соғатын себептердің көп таралған бір түрі үйге берілген тапсырмаларды қанағаттанарлықсыз орындауы, ал мұның өзі көбінесе үйге берілетін тапсырманың шамадан тыс көп беруден болады.

Оқушыларға кейде ақыл-ой күшін көп жұмсауды талап ететін тапсырмалар ғана емес, тіпті дене күшін орасан мол жұмсауды керек қылатын тапсырмалар беріледі. Шамасы келмейтін тапсырманы алған оқушылардың бірсыпырасы оларды орындауды мүлде қояды, ал енді біреулері оны жарым-жартылап қана орындайды, осыдан барып оқушылардың алған білімінде олқылықтар пайда болады да, сыныпта нашар оқитын оқушылар саны артады.

Мұғалім кейде үйге тапсырма бергенде өз пәнінің жүйесі тұрғысынан ғана қарап, сол күні басқа пәндерден беріліп жатқан тапсырмаларды ескермейді. Мектеп оқушыларының оқу жұмысының барлық ауырлықты үй жұмысына қарай аудару, мұғалімдерде жиі кездесетін кемшілік. Сыныпта олар тек жаңа материалды ғана түсіндіреді, оны жеткілікті түрде бекітіп, пысықтап отырмайды, сондықтан оқушылар сыныпта істеуге тиісті жұмыстарды үйде орындауға мәжбүр болады. Үйге берілген тапсырмалардың көлемі жағынан ұлғайып, түр жағынан өзгеруіне байланысты оқушылар үлкен қиыншылықтарға кездеседі. Сондықтан мұғалімдер оқушыларға үй тапсырмасын орындаудың тәртібі мен әдістерін, тиімді жолдарын түсіндіріп отыруы керек.

Оқушының үйдегі оқу жұмысын сыныптағы оқу жұмысымен жалғастырып, толықтырып отырса, онда онда олардың алған білімдері терең және берік болады. Оның маңызы оқыту жұмысын ұйымдастырудың сабақтың басқа түрлеріне қарағанда ерекше. Бұл жұмыстың танымдық қызметімен бірге оның тәрбиелік мәні зор. Себебі, үй жұмысын күнделікті орындау барысында оқушылардың дербестігі, ойлау қабілеті артып, өздігінен білім алуға жүйелі түрде дағдыланады, сабақта алған білімдері мен біліктіліктерін өзіндік еңбекте қолдана білуге жаттығады. Өзін-өзі бақылау және кітаппен жұмыс істей білу тәсілдерін меңгереді, оқудың әртүрлі амал-тәсілдерін қолдана отырып, өз бетінше баяндама жасауға дайындалады. Соның негізінде білім мен біліктілік өте берік меңгеріледі, оқышының ақыл-ой әрекетінің жеке дара дәстүрі қалыптасады.

Өзімнің көпжылдық тәжірибемде байқағаным кейбір оқушылар оқулықпен дұрыс жұмыс істей алмайтындықтары. Мысалы: тақырыпты түсінбей, құр жаттайды, кітаптан бір азат жолды оқып шығып, соны тақпақ сияқты жаттап алуға тырысады. Сондықтан да сабақты әзірлеуге көп уақыты кетеді. Солай бола тұрса да, ол сол сабақтан «3» және «4»-тен артық баға алмайды. Үй тапсырмасын оқушының өзі тексеретін тәсілдері: оқулық мәтінін оқып, оның жоспарын құру, ол жоспармен мәтіннің негізгі ойын айтып беру әр тақырып соңында бақылау сұрақтарымен жұмыс істеу, мәтін бойынша диалог құрып, сұрақтар құрастырып, оған жауап беру.

Үйге берілетін тапсырмаларды күнбе — күн тексеру жақсы нәтиже беріп келеді. Бұл әдісім арқылы меңгерілген білімнің сапасын бақылап, оқушылардың біліміндегі кемшіліктерді анықтап, келесі сабақтардың жоспарларына түзету енгіземін. Ең тиімдісі оқушылардың үй жұмыстары орындалған дәптерлерін тексеру. Оқу үлгірімі нашар оқушылардың дәптерлерін үнемі тексеріп, жақсы оқитын оқушылардың дәптерлерін кейде тексеруге болады.

Үй тапсырмалары мұғалімнің қатысынсыз орындалатын болғаннан кейін, олар ата-аналармен тығыз қарым-қатынаста болып, оларға оқушылардың үйде орындайтын жұмыстарына көмектесіп отырулары үшін үнемі әдістемелік тұрғыдан басшылық жасап отырғаны жөн.

Ол үшін әрбір оқушының үйлерінде тұрақты жұмыс кестесі болуы тиіс. Осы кесте бойынша оқушылар күнделікті үй тапсырмаларын орындап отыруға дағдылануы қажет. Оны ата-аналар ұйымдастырып, бақылап, жағдай жасап отыруы тиіс.
Үй тапсырмасын орындар алдында оқушы бір мезгіл таза ауаға шығып демалып, дер кезінде тамақтанып, тынығып және уақытылы ұйықтап тұрса баланың оқу жұмысын жақсы ұйымдастыруға тигізер әсері мол.

Оқушының үйдегі оқу жұмысын дұрыс

ұйымдастырудың мынадай шарттары бар:

Үй тапсырмаларын бергенде мұғалім оларды орындаудың қандай тиімді әдіс – тәсілдерін қолдануға болатыны туралы жақсылап нұсқау беруі қажет.

Үйге берілетін тапсырмалар оқушыларды қызықтыратындай болуы және өмірімен, олардың іс- тәжірибелерімен байланысты болғаны жөн.

Үй тапсырмасы оқушының бәріне бірдей бірыңғай мазмұнда емес, мүмкін болған жағдайда бірнеше нұсқада болғаны пайдалы.

Үй тапсырмасының мазмұны шығармашылық сипатта болғаны жөн.

Үйдегі оқу жымысының табысты болуы, көбінесе сабақта мұғалімнің үй тапсырмасын орындау тәсілін оқушыларға тыңғылықты етіп түсіндіруіге байланысты.

Үй тапсырмасының көлемін белгілеуде мұғалім оқушылардың жас ерекшеліктері мен таным қабілеттерін ескергені жөн.

Үй тапсырмасын тексеру және бағалау барысыныда мұғалім, оның орындалу сапасына айрықша мән беріп, жетістігі мен кемшілігіне оқушылардың назарын аударып отырғаны жөн.

Мұғалімнің берген бағасы әділетті болса онда ол оқушының ынтасын арттырып, үй тапсырмасын тыңғылықты орындап отыруға септігін тигізеді.

Мұғалімнің бағалауы оқушылардың өзін — өзі бағалауымен ұштасып отырса ғана ол жемісті болмақ.

Жоғарыда аталған шарттардың тиянақты орындалуын ескерту мұғалімдер үшін аса қажет болмақ. Мұғалімдер тарапынан оқушыларға шамадан тыс үй тапсырмасын тапсыруды болдырмау және олардың жас ерекшеліктері мен таным қабілеттерін мүмкіншілігін ескеру мақсатын көздей отырып, оқу министрлігінің нұсқауы бойынша әр сыныпта үй тапсырмаларын орындауға берілген уақыт мөлшері мынандай болып белгіленген:

І-ІІ сыныптарда – 1сағат;
ІІІ-ІV сыныптарда -1,5;
V-VІІІ сыныптарда – 2сағат;
ІХ-Х сыныптарда -2,5-3 сағат;

Үй тапсырмасын беруде оқушыларға шамадан артып кетудің алдын алу жолдарына қойылатын талаптар мынадай болса:

а) оқытылатын жаңа материалды оқушыларға негізінен сабақ үстінде меңгертуді міндет етіп қоя отырып, әрбір сабақтың сапасы арттырылса.

ә) оқушыларға үйге берілетін тапсырмалар шамадан тыс көп болмасын, ол үшін үйге берілетін әрбір тапсырманың мөлшерленуі қатты қадағаланса, үйге берілетін тапсырманың мазмұны оны орындаудың тәртібі мен әдістері оқушыларға сабақ үстінде түсіндіріліп, өздігінен жұмыс істеуге дағдыландырылып тәрбиеленсе демекпін.