Ыбырай Алтынсаринға 175 жыл толуына орай «Тапқыр дос» ойыны.

Ыбырай Алтынсаринға 175 жыл толуына орай «Тапқыр дос» ойыны.

Мақсаты: 2 қараша ағартушы – педагог, жазушы, этнограф, фальклоршы, қоғам қайраткері Ыбырай Алтынсариннің өмірі мен шығармалары жайында толық мәлімет беру.

Жүргізуші: Сәлеметсіздер ме, құрметті ұстаздар, ойынға қатысушылар! Бүгінгі өткізгелі отырған Ыбырай Алтынсариннің туғанына 175 жыл толуына орай «Тапқыр дос»ойынына қош келдіңіздер!

Ал енді ойынымызды бастамас бұрын Ыбырай Алтынсариннің өмірі мен шығармашылығына қысқаша тоқтала кетсек. Ыбырай Алтынсарин (шын аты – Ибраһим, 1841 – 1889) –қазақтың аса көрнекті ағартушы – педагог, жазушы, этнограф, фольклоршы, қоғам қайраткері. Туып өскен жері – Қостанай облысының Қостанай ауданы, Арқарағай ауылы. Өз әкесі Алтынсарин Ыбырайдың 4 жасар кезінде қайтыс болды, үлкен әкесі Балғожаның тәрбиесінде өседі. 1844 жылы Орынборда қазақ балаларына арналған 7 жылдық мектеп ашу туралы патша ережесі бекітілген.Балғожа осы ашылмақ мектепке 1846 жылы 5 жасар немересі Ыбырайды жаздырып қояды. 1850 жылы 23 тамызда орыс – қазақ мектебі ашылып, қазақтардан 30 бала алынады, солардың бірі Ыбырай Алтынсарин болды. Ы. Алтынсариннің шығармалары оқуға, тәрбиеге арналған. Алтынсаринның мектеп ашу бала оқыту, ондағы тәлім – тәрбие жұмыстарын алдына мақсат етіп қойып, белгілі жүйемен жүргізу, сонымен қатар ол өзінің педагогтік, тәрбиешілдік міндетін бір минут ұмытпай, оны әрбір ісінде жүзеге асыруға тырысады.

Жүргізуші: ал оқушылар Ыбырай Алтынсарин туралы кім не біледі?

1 – оқушы: Ыбырай Алтынсарин ( шын аты Ибраһим) 1841 жылы Қостанай облысының аумағында дүниеге келген. Қазақтың аса көрнекті ағартушы – педагог, жазушы, этограф, фальклоршы, қоғам қайраткері. Ыбырай әкесінен ерте айырылып атасы Балқожаның қолында өсіп, тәрбиеленеді. Бала кезінен бастап білімге және өз бетінше оқып білуге бейім болады.

2 – оқушы: Ыбырайды 1850 жылы Орынбордағы орыс – қазақ мектебіне береді. Ыбырай мектепте сабақты ынта қойып оқиды. 1857 жылы оқуын «өте жақсы» деген бағамен бітіреді. 1859 жылы өзінің туған елінде тілмаштық қызметін атқарады.

3 – оқушы: 1859 жылы Ы. Алтынсарин Орынбордағы шығыстанушы белгілі ғалым, профессор Григорьевпен жақын танысып, ол Ыбырайға өзінің бай кітапханасын еркін пайдалануға рұқсат береді. Григорьевтің кітапханасынан орыс жазушыларының шығармаларын, ұлы адамдардың кітаптарын оқыған.

4 – оқушы: Ыбырай 1864 жылы Торғай мектебінде мұғалім болады. Сабақты қазақ тілінде жүргізе отырып, балаларға орыс тілінде үйретеді. 1876 жылы Ыбырай Петербург, Қазан қалаларына барады. Онда ағартушы дарының еңбектерін зерттейді. Қазақ тілінде оқу құралдарын жасауды ойлайды.

5 – оқушы: 1879-1883жылдар аралығында Торғай облысының 4 уезінде Торғай, Ырғыз, Троицк, Ақтөбе жаңа мектептер ашады. 1883 жылы Торғай қаласында қолөнер мектебі ашылды. 1887 жылы Ырғызда қыздар мектебін ұйымдастыру – оның ағартушылық аса зор еңбегі. 1881 жылы Омбы қаласында тұңғыш мұғалімдер мектебі ашылды.

6 – оқушы: Ыбырай Алтынсарин 1876 жылдан бастап «Қазақ хрестоматиясын» жазуға кірісіп, 1879 жылы Орынборда басып шығады. «Қазақ хрестоматиясы» балаларға арналған өлеңдер мен шағын әңгіме – новеллалардан құрастырылды.

Жүргізуші: кім қандай шығармаларын біледі, айтып береді.

7 – оқушы: Ыбырай Алтынсариннің «Кел,балалар, оқылық!», «Өнер – білім бар жұрттар», «Жаз», «Өзен», «Әке мен бала», «Бай баласы мен жарлы баласы» атты шығармалары бар.

8 – оқушы:

Өнер – білім бар жұрттар

Тастан сарай салғызды

Айшылық алыс жерлерден

Көзінді ашып – жұмғанша,

Жылдам хабар алғызды

Аты жоқ құр арбаны

Мың шақырым жерлерге

Күн жарымда барғызды

Адамды құстай ұшырды

Мал істейтін жұмысты

От пен суға түсірді

Отынсыз тамақ пісірді

Сусыздан сусын ішірді

Теңізде жүзді балықтай

Дүниені кезді жалықпай

Жүргізуші:ойын 5 кезеңнен тұрады:

1. Топтың атауы. 1 топ: Білімділер 2 топ: Оқымыстылар

2. Кім тапқыр? ( Сұрақтарға жауап беру)

3. Ойлан тап (ұяшықтардағы сұрақтарға жауап беру)

4. Сөзтапқыш (суреттегі бейнені көрсету)

5. Кім көп сөз біледі? (топтық жұмыс)

6. Қорытынды.

Жүргізуші: әділ қазылар алқасымен таныс болыңыздар:

А)______________________________________________________________________

Ә)______________________________________________________________________

Б)______________________________________________________________________

В)______________________________________________________________________

Г)______________________________________________________________________

Жүргізуші:2 кезең: Кім тапқыр? (Сұрақтарға жауап беру). Әр топқа 7 сұрақтан қойылады. Әр топтан бір оқушы шығады. Қай топқа қызыл түс түссе, сол бірінші боп

1 топқа қойылатын сұрақтар

1. Ыбырай Алтынсарин кім? Қазақтың аса көрнекті ағартушы – педагог, жазушы, этнограф, фольклоршы.

2. Ыбырай неше жасында болған кезде әкесі қайтыс болды? 4 жасында

3. Балқожа би деген кім? Атасы

4. Мектепті қай жылы бітіріп шығады? 1857 жылы

5. 1864 жылы ашылған мектепке неше бала барды? 14 бала

6. Ең алғашқы кітабын атаңдар. Қазақ хрестоматиясы

7. Ы. Алтынсариннің өлеңдері, әңгімелері неге тәрбиелейді?Оқуға, білімге

1. топқа қойылатын сұрақтар

1. Ыбырай қай жерде дүниеге келген? Қостанай облысының Қостанай ауданы, Арқарағай ауылы.

2. Ыбырай қай жылы мектепке барды? 1850 жылы

3. Ол қандай мектеп еді? Орыс – қазақ мектебі

4. Қай жылы мектепке Ыбырай ұстаз болады? 1864

5. Ы. Алтынсариннің өлеңдерін атаңдар?Жыл мезгілдеріне арналған

6. Қандай қалаларда мектеп ашты? Елек, Қостанай, Торғай, Ырғыз

7. Ыбырай Алтынсарин әлем әдебиетінен кімдердің шығармаларын қазақ тіліне аударған? К. Ушинский, Л. Толстой, И. Крылов, И. Паульсон.

3 кезең:«Ойлан тап» ойыншылар ұяшықтарды таңдап, сол ұяшықтардағы сұрақтарға жауап береді

10 10 10

20 20 20

30 30 30

10 саны – Берілген мақалды аяқта ( Туған жердей жер болмас, туған елдей ел болмас)

20 саны – 1 жылда неше ай бар? 12 ай

30 саны – Суреттегі кім? Шоқан Уалиханов

10 саны – Ең әділ, ең сенімді, ең шыншыл дос? Кітап

20 саны – Қара алтын деген не? Көмір

30 саны – «Менің атым – Қожа» авторы кім? Бердібек Соқпақбаев

10 саны – 10 ұпай сыйға беріледі

20 саны – Орнынан қозғалмай не өтіп бара жатыр? Уақыт

30 саны – Кекілік құс па, жануар ма? Құс

Жүргізуші:4 кезең: сөзтапқыш (суреттегі бейнені бейнелеп көрсету)

5 кезең: Кім көп сөз біледі? (топтық жұмыс). Бұл кезеңде әрбір команда берілген сөзден бірнеше сөз құрастыру.

Білімділер: Тәуелсіздігіміз

Оқымыстылар: Қазақстаным

Жүргізуші: атсалысып қатысқандарыңызға мыңда бир рахмет! Келесі кездескенше күн нұрлы болсын!

10 саны – Берілген мақалды аяқта

Туған жердей жер болмас, ........................

20 саны – 1 жылда неше ай бар?

30 саны – Суреттегі кім?

10 саны – Ең әділ, ең сенімді, ең шыншыл дос?

20 саны – Қара алтын деген не?

30 саны – «Менің атым – Қожа» авторы кім?

10 саны – 10 ұпай сыйға беріледі

20 саны – Орнынан қозғалмай не өтіп бара жатыр?

30 саны – Кекілік құс па, жануар ма?

1 – оқушы: Ыбырай Алтынсарин ( шын аты Ибраһим) 1841 жылы Қостанай облысының аумағында дүниеге келген. Қазақтың аса көрнекті ағартушы – педагог, жазушы, этограф, фальклоршы, қоғам қайраткері. Ыбырай әкесінен ерте айырылып атасы Балқожаның қолында өсіп, тәрбиеленеді. Бала кезінен бастап білімге және өз бетінше оқып білуге бейім болады.

2 – оқушы:Ыбырайды 1850 жылы Орынбордағы орыс – қазақ мектебіне береді. Ыбырай мектепте сабақты ынта қойып оқиды. 1857 жылы оқуын «өте жақсы» деген бағамен бітіреді. 1859 жылы өзінің туған елінде тілмаштыққызметін атқарады.

3 – оқушы:1859 жылы Ы. Алтынсарин Орынбордағы шығыстанушы белгілі ғалым, профессор Григорьевпен жақын танысып, ол Ыбырайға өзінің бай кітапханасын еркін пайдалануға рұқсат береді. Григорьевтің кітапханасынан орыс жазушыларының шығармаларын, ұлы адамдардың кітаптарын оқыған.

4 – оқушы:Ыбырай 1864 жылы Торғай мектебінде мұғалім болады. Сабақты қазақ тілінде жүргізе отырып, балаларға орыс тілінде үйретеді. 1876 жылы Ыбырай Петербург, Қазан қалаларына барады. Онда ағартушы дарының еңбектерін зерттейді. Қазақ тілінде оқу құралдарын жасауды ойлайды.

5 – оқушы:1879-1883жылдар аралығында Торғай облысының 4 уезінде Торғай, Ырғыз, Троицк, Ақтөбе жаңа мектептер ашады. 1883 жылы Торғай қаласында қолөнер мектебі ашылды. 1887 жылы Ырғызда қыздар мектебін ұйымдастыру – оның ағартушылық аса зор еңбегі. 1881 жылы Омбы қаласында тұңғыш мұғалімдер мектебі ашылды.

6 – оқушы: Ыбырай Алтынсарин 1876 жылдан бастап «Қазақ хрестоматиясын» жазуға кірісіп, 1879 жылы Орынборда басып шығады. «Қазақ хрестоматиясы» балаларға арналған өлеңдер мен шағын әңгіме – новеллалардан құрастырылды.

7 – оқушы: Ыбырай Алтынсариннің «Кел,балалар, оқылық!», «Өнер – білім бар жұрттар», «Жаз», «Өзен», «Әке мен бала», «Бай баласы мен жарлы баласы» атты шығармалары бар.

8 – оқушы:

Өнер – білім бар жұрттар

Тастан сарай салғызды

Айшылық алыс жерлерден

Көзінді ашып – жұмғанша,

Жылдам хабар алғызды

Аты жоқ құр арбаны

Мың шақырым жерлерге

Күн жарымда барғызды

Адамды құстай ұшырды

Мал істейтін жұмысты

От пен суға түсірді

Отынсыз тамақ пісірді

Сусыздан сусын ішірді

Теңізде жүзді балықтай

Дүниені кезді жалықпай