Акыл кайда болсо- улуулук толоор,
Билим кимде болсо билик болоор- деп, мен ?з?мд?н педагогикалык философиямды, “Кутту билим” дастанын т?рк элдерине орток мурас катары калтырып кеткен, даанышман ойчул Жусуп Баласагындын билим ж?н?нд?г? ойлору менен баштоону туура к?рд?м. Анын айткан ою ж?р?г?б?зд?н т?н?к таап, 1000 жылдан бери азык болуп келе жатат.
Даанышмандын ойлоруна назар сала турган болсок:
-
“Адам ар т?рд?? тармактар боюнча илим- билимге ээ болушу керек, дал ушунун ?з? коомдун г?лд?п-?н?г?ш?н? алып барат.
-
Билим бул маяк, азизге -к?з,денеге -жан, дудукка тил, с?з.
-
Илим-билим жакшылык алып келет, анын аркасында адамдын коомдогу орду аныкталат,атак- да?кка ээ болот.
-
Билим инсандын адеп-ахлагынын калыптанышынын пайдубалы, билимдин аркасында доордун нравалык климаты жакшырат, билим б?т?нд?й бир коомдун, ?лк?н?н нравасын жакшыртууга м?мк?нд?к берген каражат.
-
Ж. Баласагындын ою боюнча коомдогу терс к?р?н?шт?р билимсиздиктен, сабатсыздыктан келип чыгат.
-
Билимд?? адам мамлекеттин зоболосун бийик к?т?р?т.
-
Билимди кут катары эсептеп, акыл менен билимди бардык иштин негизи катары карайт да, билимге ээ болгон жана ага умтулган адамга аяр мамиле жасоо зарылдыгын айтат. Даанышмандын бул оюнан аяр мамиле кылуу учун с?й?? керек деген ойго келдим.
Борбордук Азияда жашаган орто кылымдагы даанышман ойчул Ибн Сина “Ишк” деген эмгегинде с?й?? ж?н?нд?г? к?з караштарында :“ С?й??-т?б?л?к тартылуу, жашоого, ?н?г??г? умтулуу катары” каралат. С?й??-бул кыймылдаткыч к?ч. С?й??, багытталган нерсенин натыйжасына алып баруучу ?зг?ч? аракет. Натыйжага болгон каалоонун жогорку чеги. Адамзат кылымдар бою кыймылдаткыч к?ч болгон с?й?? менен ажайып жана сонун нерселерге умтулуп келген, - дейт. С?й?? бар жерде баары ажайып, сонун, ал жерде кастарлоо, аздект??, аярлоо бар. Умтулуу, тартылуу, берил?? бар. Мен мугалиммин, менин ж?р?г?мд? с?й?? бар, ал менин ?з кесибиме болгон с?й??. Мугалим ?з ишин с?йс? ага окуучу тартылат, берилет. Менин мугалимдик ишмерд??л?г?мд?г? максатымдын жогорку чегине, ажайып, сонун нерселерге умтулткан бул с?й?? экенине ынанымым бар.
Менин мугалимдик кесипке болгон с?й??мд? ойготкон бул менин апам. Апамдын бардык ишмерд??л?к аракети, жан дили менен берилип билим бер??с? менин мугалимдик кесипке болгон ж?р?г?мд?г? жалындаган с?й??н? жаратты. Оргуштаган с?й?? менен бул кесипти аркалоо ?ч?н бардык аракетимди жумшадым жана мен бугун -мугалимин.
С?й?? бар жерде гумандуу педагогика жашайт.
Байыркы кытай философу Кофуцийдин б?т?нд?й философиялык системасынын борбордук проблемасын-этика жана тарбия маселеси т?з?т. Анын ою боюнча гуманизм-бул адамга болгон с?й??. Мугалимдер ашкере гумандуу болушат, эч кимге жамандык каалашпайт, жакшылык ?ч?н аракеттенишет. Бул кесиптеги адамдар, асылзаада, айк?л, кеменгер, бийик жана улуу болушат.
Мугалим биринчи кезекте, ?з?н?н окуткан предметин жакшы бил??г? тийиш. У. Черчил айкандай: “Эгерде мугалимдин башы туман болсо, анда окуучунун башы кара?гы т?н”. Экинчиден, ал ж?р?м -турумдун э? жогорку ?лг?с?н? ээ болууга тийиш. Азыркы мезгилдин э? орчунду проблемасы бул функционалдык сабатсыздык, б.а. колунда адистиги боюнча дипломго ээ болуп туруп, тажрыйба ж?з?нд? талапка ылайык билимге ээ болбогондугу ошондой эле мугалимдик кесиптин кадыр-беделин т?ш?рг?н адамгерчилик сезимдерден ажыраган бейжай, ?з?н?н билгенин бербеген к?к, мугалимдик касиеттен куру калган, бул тармакка адашып келип калгандардын кездешип жаткандыгы.
Мыкты мугалимди бардыгы сыйлайт, окуткан ар бир окуучусунун ж?р?г?нд? жашайт. Мугалим билимд?? гана болбостон адеп- ахлактык да бийиктикке ээ болууга тийиш. Мугалим ?з?н?н ж?р?м- турумунда башкаларга ?лг? боло турган эн жогорку сапаттар: адамгерчилик, урмат-сыйчылдык, ызатчылдык, чечкинд??, сабырдуулук, айк?лд?к, ак ниетт??л?к, кечиримд??л?к, ишеним, берилгендик ж.б. болушу зарыл. Эгерде адамгерчилик болбосо, ал эч кимге жакшылык кыла албайт. Окуучусун анын ата-энесин, жамаатын урматтап сыйласа, ?з? да урмат-сыйга ээ болот, мугалим окуучусун ызаат кылышы керек. Мугалим чечкинд?? болбосо анын аракетине окуучулар ишенбей калат. Сабырдуулук ар кандай кырдаалды же?ет. Ийгиликтин жемиши сабырдуулукта. Кечиримд??л?к-бул анын ишмерд??л?г?нд?г? башкы касиет. Эгерде мугалим ?з?н?-?з? ишене албаса, ага эч ким ишенбейт. Окуучунун ишенимине ээ болгон мугалим гана максатына жете алат. Ар бир аракетине берилгендик менен мамиле кылуу менен ал мыкты инсанды коомго тарбиялап берет. “ Окуткан балдарын баласындай к?р?п, ?з ишине берилип иштеген мугалим-баарынан мыкты мугалим, -дейт, Л.Н. Толстой.
Э? алды менен мугалим педжамаатка да, окуучуларга да сый мамиледе, сабырдуу болуусу парз. Азыркы замандын мугалими бийик кесипк?й эле эмес, чыныгы адам болууга тийиш. Ошондо гумандуу педагогика камсыз кылынып, келечек муунга жеткиликт?? билим татыктуу тарбия берилет. Кесиптердин т?р?с? болгон мугалимдик кесип да, мугалим да кадыр-бедел?? болот.
Кыдырып келе бербейт сыймык деген,
Адам бар кылым кезген сыймык менен.
Аралап келе бербейт сыймык деген,
Адам бар жашап ?тк?н сыймык менен.
Арийне кадырлуумун, к?п дегендер,
Алардан татыктуусу мугалимдер.
Абат го к???лд?г? сезимдери,
Аяйт ал ?з?н эмес сени, мени.
