Классный час «Жизнь и творчество писателя, учителя
Ожева Аскарбия Рамазановича»
( Слайд )
Непэ сыкьызтегущы1энэу сызыфаер тикIэлэегъэджэ гупсэу, тхэныр, усэныр зикIасэщтыгъэу «Адыгэ респубикэм итхак1охэм ясоюз ичленэу», «Урысыем гъэсэныгъэмкIэ иIофышIэ гъэшIуагъэу», «Адыгэ республикэм изаслуженнэ кIэлэегъаджэу», адыгабзэмкIэ Адыгэ Республикэм и ЛIышъхьэ дэжь щыIэ Советым илъэс 17 –рэ чанэу Iоф щызышIагъэу, къуаджэр зыгъэдахэщтыгъэ цIыфэу Ожъ Аскэрбый Рэмэзанэ ыкъор ары.
Ожъ Аскэрбый адыгабзэмрэ, адыгэ литературэмрэ аригъэхьыщтыгъэ. Исэнэхьат, иныдэлъфыбзэ фэшъыпкъэу, Улэпэ гурыт еджапIэм щылэжьагъ. КIэлэеджэкIо пчъагъэу къычIигъэкIыгъэхэм яныдэлъфыбзэ шIу аригъэлъэгъун ылъэкIыгъ, иIофшIэгъухэм ящысэтехыпIагъ, фэбагъэ зыхэлъ цIыфэу щытыгъ. Ожъ Аскэрбый къызтхэмытыжьыр чъэпыогъум и-22-рэм илъэсипл1 хъугъэ. Илъэс къэс а мафэм тефэу тиеджап1э внекласснэ мероприятие щэтэш1ы.(Иусэхэм к1элэц1ык1ухэр къяджэх, сценкэхэр къагъэлъагъо)
( Слайд )
. Ожъ Аскэрбый Рэмэзан ыкъор мэкъуогъум иим, минрэ щъибгъурэ токIитIурэ хырэ илъэсым къуаджэу Улапэ къыщыхъугъ. Минрэ шъибгъурэ шъэныкъорэ плIырэ илъэсым Улапэ гурыт еджапэм чIахьэ ыкIи минрэ шъибгъурэ токIищрэ хырэ илъэсым ар къеухы. ИцIыкIугъом щегъэжьагъэу Адыгэ литературэр шIу дэдэ ылъэгъущтыгъэ. Яблэнэрэ классым исэу тхэныр ригъэжьагъ. Гъэзетэу «Социалистическэ Адыгеим» заметкэ цIыкIоу ытхыхэрэр къырагъахьэщтыгъэ. Апшъэрэ классхэм ащеджэ зэхъум иусэхэри гъэзетым къихьэ хъугъэ. Статья зэмылIэужыгъохэри къыригъахьэу ригъэжьагъ.
(Остановить, где он возле карты следующее фото)
(слай Флот )Две фотки и остановить..
1966-1969 илъэсхэм хы флотым къулыкъур щихьыгъ. Къулыкъум зыщэIэми гъэзетым къэтхэныр зэпигъэущтыгъэп ыкIи армейскэ гъэзетэу «Флаг Родины» зыфиIорэм ныбджэгъуныгъэ дыриIагъ.Къулыкъур къызеухы ужым 1969-рэ илъэсым АГПИ-м чIахьэ ыкIи 1974-рэ илъэсым къеухы. А лъэхъаным тхэным нахь лъэшэу ыуж ихьагъ. Район гъэзетэу «Дружба» зыфиIорэм икIэлэцIыкIу рассказхэр къарэхьэх, республиканскэ гъэзетэу «Адыгэ макъэм» иусэхэри, ирассказхэри къарыхьэзэпыт хъугъэ.
(слайд)
Илъэс тIокIитIум ехъурэ Ожъ Аскэрбый Улэпэ еджапIэм кIэлэегъаджэу Iоф щишIагъ. КIэлэеджакIомэ Iоф зэрадишIагъэм, екIолIэкIэ тэрэз зэрафыриIагъэм къахэкIэу нэбгырэ пэпчъ шIэныгъэ куухэр аригъэгъотыщтыгъэ. Ау шIэныгъэ куу къодые кIэлэеджакIом еогъэгъоткIэ зэрэмыхъущтыр Аскэрбый дэгъоу къыгурыIощтыгъэ.Шэн зекIокIэ дахэхэр, Iадэбныгъэрэ, шъхьакIэфэныгъэр ахэлъэу кIэлэеджакIохэр ыгъэсэнхэми мэхьанэшхо аритыщтыгъэ. (линейкэм сыкъытегущы1ащт)
(слайд).
.
Къэубыт, ныбджэгъур, къэсэщэи сIапэ,
Гур гъэпсэф, бысым пфэхъущт о си Улапэ.
ШIукIэ укъэкIуагъэмэ – утихьакIэ гупс,
Зэрэкъуаджэу уибысым, ащ уемыгупшыс.
Джаущтэу игухэлъ шъхьаIэ къыщеIо усакIом иусэу «Еблагъ Улапэ» зыфиIорэм. (Слайд)Остановить где он с нафисет,эмин,султан итд.
Видео с реью. День аула
______________________________________________________
2008-рэ илъэсым иапэрэ тхылъэу «Гугъэ» зыфиIорэр къыдэкIы. ЗэкI пIоми хъунэу ащ къыдэхьагъэхэр къоджэ дэсхэу, мафэ къэс зыхэсхэм, зыдэлажьэхэрэм, ахэм
ягупшысэхэм, шIум, дэхагъэм, цIыфыгъэ – Iадэбныгъэм афэгъэхьыгъэх.
Мы тхылъым гъыбзэхэри, кIэлэцIыкIумэ апае усэхэри, сэмэркъэухэри къыдэхьагъэх.
( слайд)
Адыгэхэм ящы1эк1э -псэук1э, ятарихъ гъыбзэмэ ч1ып1эшхо щаубытыщтыгъэ. Аскэрбыи ащ мэхьанэшхо ритыщтыгъ, ахэмэ яугъоижьын пылъыгъ. Ык1и гъыбзэ пчъагъэ ыугъоижьи , зэригъэзэфэжьи тхылъэу «Гугъэ » зыфи1орэм къыдигъэхьагъэх. Типщынэо ц1эры1оу Хъунэ Аскэрбый (нахьыбэм зэраш1эщтыгъэр Люкэ) фэгъэхьыгъэ гъыбзэ ытхыгъ.
2009 – рэ илъэсым усэхэр зыдэт сборникэу «Мэзэгъо чэщ» зыфиIорэр, а илъэс дэдэм кIэлэцIыкIумэ апае тхылъ цIыкIоу «Жалость» зыфиIорэр урысыбзэкIэ къыдигъэкIыгъэх.
(слайд)
ЦIыфхэр зыгъэгумэкIырэ Iофыгъоу, Аскэрбый ытхыгъэхэм къащиIатрэр бэ. Джащ фэдэу усэхэр зыдэт тхылъэу «Мэзэгъо чэщ» ыIуи зэджагъэр цIыфыгъэм укъыфэзгъэущырэ тхыгъэхэмкIэ ушъагъэ. Мыщ усэ зэфэшъхьафхэу «Адыгэ гербым», «Адыгэ флагым», «Адыгэ цыем», «Адыгэ бзылъфыгъэм» афэгъэхьыгъэхэу бэ къыдэхьагъэхэр.
.
ЩыIэныгъэ хэшIыкI инэу Аскэрбый иIагъэм диштэу илитературнэ творчестви зиушъомбгъущтыгъэ. Рассказхэм ахэлъ гупшысэхэр нахь куоу, щыIэныгъэм
ианахь Iофыгъо шъхьаIэхэр къашиIэтхэу тхэщтыгъэ.Аскэрбый къыIуатэрэр исурэтхэмкIэ къеушыхьаты. Итхылъхэм адэт сурэтхэр ежь ышIыгъэх.
ЯплIэнэрэ тхылъэу «БлэкIыгъэ заом иджэрпэджэжь» зыфиIорэр 2011 – рэ илъэсым къыдэкIыгъ. Ащ рассказхэри , зы поэми, зы пьеси къыдигъэхьагъэх. Мы тхылъыр Ожъ Аскэрбый Отечественнэ зэошхом хэлэжьэгъэ ятэ ыц1эк1э ытхыгъ. Ар къыдигъэк1ынымк1э 1эпы1эгъуш1у фэхъугъэр Тхьакущынэ Эдуард ары. (слайд)
(Видео с речью А.Р.Ожева)
«Блэк1ыгъэ заом иджэрпэджэжь» зыфи1орэ пьесэр Улапэ икъоджэдэс пчъагъэу фашист техак1охэм Т1эсхъэбэ гъунэ щаук1ыгъэмэ афэгъэхьыгъ, жъалымыгъэу ахэмэ зэрахьагъэр мы пьесэм къыще1уатэ. Нэмыцхэм Улэпэ гъунэ зао зы1уаш1ык1ым, къуаджэр 1офышхо хэфагъ, Хъущтыр аш1эрэпышъ къоджэдэсхэр гугъу-мыгъуаем хэтых.Л1ыжъхэр къызэрэугъоихи, рахъухьагъ Т1эсхъабэ фашистхэм адэжь лъэ1у я1эу к1онхэу. Сабыйхэмрэ бзылъфыгъэхэмрэ ямы1анхэу, ахэмэ ач1ып1э ежьхэр рагъэуцонхэу. Тыди «1оф щызи1э» к1элэц1ык1ухэри ахэмэ ахэпхъагъ.Нэбгрэ щэк1ым ехъурэ купыр Т1эсхъабэ къэсыгъ. Ау охътэ тэрэзэп къыхахыгъэр. Нэмыц солдатыр агъэт1ылъэу тефагъэх. Купым ахэтыгъэу К1ушъым як1элэц1ык1оу Аскэрбый ахэлъэти, машэу ат1ыгъэм еплъынэу зэчъэм , нэмыцхэм жъалымыгъэу рахыгъэр, адрэ къоджэдэсхэу к1уагъэхэри нэбгыритф-нэбгырихэу бгым ращэххэзэ зэраук1ыгъэхэр гур ыфырзэу ыгъэузэу Ожъ Аскэрбый къытхыжьыгъ. Аскэрбый ц1ык1ум натрыфышъхьэу ыгъэжъэнэу хатэм къыхихыгъэр янэ къырити, «Огъэжъэфэк1э сыкъэк1ожьыщт», ы1уи л1ыжъмэ ауж илъэдагъ. Нэужым к1алэм къыритыгъэ натрыфышъхьэр ол1эжьыфэк1э янэу Кыцэ ы1ыгъыгъ, « Сик1алэ иаужырэ тын мыр» ы1озэ къыздрихьак1ыщтыгъэ.Ным ыгу ихъык1эу мы пьесэм тхак1ом къыри1отык1ырэм гур къыхегъэпыджэ, егъэлъэпэрапэ, жьы чъы1эр к1ышъом къырегъачъэ.
Т1эсхъэбэ гъунэ щаук1ыгъэмэ апае Мэхъош Бзыу ытхыгъэгъэ гъыбзэр Ожъ Аскэрбый ыугъоижьи зэригъэфэжьи ц1эу «Пэ1ухъу» фиш1и итхылъ къыдигъэхьагъ. Къинэу, гумэк1эу, гухэк1эу, тхьамык1агъоу, нэпсэу тхьапш мы гъыбзэм тхак1ом къыщигъэлъэгъуагъэр.
. 2012 –рэ илъэсым кIэлэцIыкIумэ апае усэхэр зыдэт тхылъыкIэ къыдигъэкIыгъ.
«Сэ лъытакIэ зэсэгъашIэ» ащ цIэу фишIыгъэр. А тхылъыр ежь икIалэхэу Рустамрэ, Нуретрэ ацIэкIэ ытхыгъ.
(слай
НыбжьыкIагъэр, шIулъэгъу дахэр ятемэу усабэхэр Ожъым ытхыгъэх. «ШIулъэгъур 1ахьы мыгощ», «СишIулъэгъу», «Сыгум укъэкIы», «Адыгэ пшъашъэр гъогум къырэкIо» ахэм анэмыкIхэм яшIулъэгъу дахэ икъэргъуагъэ, ифэбагъэ ащызэхэошIэ, гур аукъэбзэу, дэхагъэм, шIугъэм уфащэу кIочIэ гъэшэгъон къыпхалъхьэу лъэкI ахэлъ.
2013 – рэ илъэсым итхылъыкIэхэу «Тыгъугъэ шIулъэгъумрэ», «Алло,сыпсэ закъу» зыфиIорэмрэ къыдэкIых. «Тыгъугъэ шIулъэгъум» рассказхэмрэ, повестьрэ дэтых.
«Алло, сыпсэ закъу» зыфиIорэ тхылъым лакъырдышъом итхэу рассказхэр къыдигъэхьагъ.Ожъ Аскэрбый мы тхылъхэр ытхыхэ зэхъум анахь инэплъэгъу итыгъэр ныбжьыкIэхэу апэрэ лъэбэкъухэр щыIэныгъэм щызышIыхэрэр, ахэм ядунэе еплъыкI, яшIулъэгъу, янасып зызэриушхурэр, е зэрар къафэхъурэр ары.
(слайд)
ИкIэухым къас1омэ сшIоигъу зэлъашIэрэ кIэлэегъэджэ пэрытэу, адыгабзэм иухъумакIоу, егъэджэн IэпыIэгъу тхылъхэм язэхэгъэуцон зиIахь хэлъэу, ныбжьыкIэ лIэужыбэр щыIэныгъэ гъогу зафэм тезыщагъэу, къэралыгъо щытхъуцIэ
инхэр егъэджэн – пIуныгъэ IофымкIэ къызфагъэшъошагъэу,
Улапэ идахэ зыIэтыгъэ журналистэу, тхакIоу, инхэм ыкIи цIыкIухэм апае тхылъхэр къыдэзгъэкIыгъэу Ожъ Аскэрбый Рэмэзанэ ыкъор чъэпыогъум и 22 – рэм ышъхьэкIэ тхэмытыжьми иусэ тхылъхэр тигъогогъоу тигъусэх, тиупчIэжьэгъух, тиджэуапых. Аскэрбый опсэуфэ лъэуж дахэ къыгъэнагъ.
(слайд)
