?аза? тілі п?нінен облысты? п?н олимпиадасыны? І орын, Республикалы? «Тарих ата» олимпиадасыны? ІІ орын, республикалы? ж?не халы?аралы? «??мырдария» ?н-жыр сайысыны? ІІ орын иегері.
?аза? тілі п?нінен ?алалы? п?н олимпиадасынан ІІ орын ж?лдегері, ?алалы? ?ылыми жобалар ?ор?ау сайысында ІІ орын, ?ашы?ты?тан ?ткізілген «Мен маманды? та?даймын» та?ырыбында?ы республикалы? интернет бай?ауында І орын, тарих п?нінен ?ткізілген ?ашы?ты? олимпиаданы? ІІІ орын иегері.
?аза?стан тарихы п?ні бойынша айма?ты? ?ылыми жобалар сайысыны? же?імпазы, тарих п?нінен ?алалы? п?н олимпиадасыны? І орын иегері, мектепішілік ?о?амды? іс-шараларды? белсенді ?атысушысы.Биология п?нінен рейтингтік олимпиадада ІІІ орын иегері
дегендей кез – келген сайыс ба?алануы тиіс.Осыны? аражігін ажырататын ?азылар ал?асы деген болады.Б?л жарысты? ажырамас бір б?лшегі,біз де сол ?рдіс бойынша ?ділдігін айтып,тура шешім шы?арар ?азылар ал?асын сайлап алса?. (?діл ?азылар ал?асын сайлау)
Гимназия директоры Кисикова А.Ж.
Директорды? ?ылыми ж?мыстары ж?ніндегі орынбасары ?бдібекова Ж.Т.
Сайысымызды? бірінші б?лімі «Б?йге»деп аталады. М?нда ?рбір сайыскерге 3 c?ра?тан ?ойылады. ?рбір д?рыс жауапты ??рметті ?діл ?азылар ал?асы 10 ?пай?а те?естіреді.
I кезе?: «Б?йге» с?ра?тары:
№1 ойыншы?а : (Арайлым?а)
Ы.Алтынсарин ?ай ?дебиетті негізін салушы ? (балалар ?дебиеті)
Ыбырайды? таби?ат лирикасына арна?ан бір ?ле?ін ата («?зен», «Жаз»)
Ыбырайды? ?кесіні? аты кім ? (Алтынсары)
№2 ойыншы?а :(?лиас?ар?а)
Ыбырай ?кесі ?айтыс бол?анда неше жаста еді. (3-4)
ЫбырайОрынборда?ы мектепке ?ай жылдары т?сіп, ?ай жылдары бітіреді. (1850-1857)
«?аза? хрестоматиясын» шы?ар?ан жылы ? (1879)
№3ойыншы?а (Аружан?а)
Ыбырай кімні? т?рбиесінде бол?ан? (Бал?ожа биді?)
Т???ыш педагогты? ?мір с?рген жылдары (1841-1889)
Т???ыш мектеп аш?ан жері (Тор?ай)
№4ойыншы?а : (А?еркеге)
Е?бекке баулитын бір ??гімесін ата (?ыпша? Сейт??л, Атымтай Жомарт)
Ы.Алтынсаринні? ту?ан жері (?ост.обл. Затабол ауданы)
Ыбырайды? о?у, білім туралы ?ле?і бар ма ? ?андай ? (?нер-білім бар ж?рттар)
№5 ойыншы?а : (Аруна?а)
Ыр?ызда ?ай жылы мектеп ашты ж?не ?андай мектеп еді? (?ыздар мектебі, 1887ж)
Тор?айдан аш?ан ал?аш?ы мектепте ?анша ?аза? баласы білім алады? (14)
«Ауруша? ?лсіз, дос, аю» деген тірек с?здері бар ??гімесі ?алай аталады? (Жаман жолдас)
№6ойыншы?а : (?ния?а)
1883 жылы Тор?айда аш?ан мектебі ?алай аталады ? (?ол?нер мектебі)
Орынбор шекаралы? комиссиясына тілмаш бол?ан жылы ?(1859)
Ыбырай ??гімесіндегі ая?ын сындырып алатын кейіпкерді? аты кім еді ? (Сейіт)
II кезе? « Мен та?да?ан ?яшы?»
Сараланар сайыскерлер білімі
Білімділер озар б?гін ілгері
?азір «Мен та?да?ан ?яшы?» айналымы.Б?л айналымда ?пайлар астында с?ра?тар Ыбырай Алтынсаринні? ??гімелеріні? та?ырыптары жасырыл?ан, сол та?ырыпты? т?рбиелік м?нін айта отырып, сол та?ырып?а байланысты ма?алдар айтуы керек. ?анша ма?ал айтса сонша та?да?ан ?пайына 10 ?пайдан ?осылып отырадыЕскерте кететін жа?дай осы кезе?ні? со?ында (?пай саны аз о?ушы ойыннан босатылатын болады)
Ой санасы дамыған, адамгершілік және дене тұрғысынан салауатты, мәдениетті тұлғаны жан- жақты қалыптастыруды көздеген тәрбиенің мәселелері мектепті де, ата- ананы да әрқашан толғандырып келеді. Тәрбие жұмысының табысты болуының басты кепілі мектеп пен ата- аналар арасындағы ынтымақтастық қарым- қатынаста. Өйткені адамзат бесігін тербеткен баланың бас ұстазы ата- ана: «Отбасында адам бойындағы асыл қасиеттер жарқырай көрініп қалыптасады. Отанға деген ыстық сезім жақындарына, туған- туыстарына деген сүйіспеншіліктен басталады.» - деп Елбасы айтқандай, бала әкеден – ақыл, анадан – мейір алып өседі. Қай ата- ана болмасын баласының тәрбиелі, білімді, мәдениетті болуын қалайды. Ал адам өмірінің мәні мен сұлулығы, адамның келешегіне сенімділігі баланың ата- анасына ардақ тұтып, өзінің перзеттік парызын бір сәтке де есінен шығармауында.
Жас жеткіншектерді тәрбиелеу ісінде мектеп пен отбасы арасындағы байланысқа үнемі көңіл бөлінуі тиіс. Егер әрбір сынып жетекшісі ата- ана өз баласының тәрбиесіне көңіл бөлетіндігі байқалады.
Әрбір жиналысты өткізер алдында әрбір баланың ата- анасымен кездескен дұрыс. Ата- аналармен жұмыс жүргізудің негізі – алдын ала жоспарлау, алға мақсат қою, оны қалайда орындау.
Оқушының ата- анасымен, жанұя жағдайымен толық танысу үшін арнайы үйлеріне бару.
Балалардың отбасындағы жағдайы, жатын бөлмелерін, сабақ оқитын орындарын қадағалау мақсатында биылғы оқу жылында сыныптағы 20 оқушының үйн аралап, ата-аналармен тығыз қарым-қатынас жасадым. (суреттерде Марат Мәдинаның, Қибашов Жәнібектің, Мұхтарова Айымның, Қожамсеитова Айшаның отбасыларында түскен фотолар)
2. Ата- аналарды хат арқылы мектепке шақыру.
3. Сынып оқушыларымен бірігіп жиналыс ашу; ата- аналар комитетінің есебін тыңдау, бағыт беру.
Ата-аналар жиналысынан суреттер
2014-2015 оқу жылы
4. Ата- аналарға педагогикалық тақырыптардағы әңгіме, баяндамалар оқып, түрлі басылымдардан, әдебиеттерден қажетті ұсыныстар мен пікірлер оқуды тапсыру.
5. Белсенді ата- аналарды басшылыққа алу, үлгі- өнеге ету.
Осындай түрлі жұмыстар жүргізу – менің әр күнгі төл ісім болып саналады. Үйіне барып байланыс жасаған кезде сол оқушының мінез- құлқын, бейімділігін, сынып ішіндегі оқушылармен қарым-қатынасын, қоғамдық жүктемені орындауын айта келіп, сол жанұяға тән қажетті нәрселерді ескеріп отырамын. Мұндай байланыс сынып жетекшісінің жұмысына жеңілдік келтіреді, тезірек орындалуына себебін тигізеді.
Жиналыстың барысы:
Бала тәрбиесі ұласатын асыл құндылықтар үлкендердің әңгіме желісінен, іс- қимылынан танылып, сезім жіптері арқылы жүректен жүрекке беріліп отырған. Сондықтан егеменді ел жастарының санасына осы ұлттық ұлағатты қасиеттерді сіңіре білу үрдісінің мәні зор. Қалыптасқан тәлім- тәрбиелік әдеттері, рәсімдері мен салт- саналық дәстүрлері жас үрпақтың жан
Отбасы – адамзат қоғамының ең шағын бейнесі. Қоғамда отбасы екі қызмет атқарады, оның бірі – дүниеге ұрпақ әкелу, екіншісі – дүниеге келген сәбиді тәндік жағынан дамытуды қамтамасыз етіпәкелу, екіншісі – дүниеге келген сәбиді тәндік жағынан дамытуды қамтамасыз етіп, өмір бойы рухани жағынан жетілдіріп, оны тұлға ретінде қалытастыру.
«Баланың құқық жөніндегі конвенцияда» отбасында баланың құқығын қорғау, оған қамқорлық жасау көрсетілген. Отбасындағы жас ұрпақтың тұлғалық қасиеттерінің қалыптасуына ата- ананың, отбасы мүшелерінің қарым- қатынасындағы мейірімділік пен махаббат қажет. Толық мәнді отбасы болу үшін ата- ананың және басқа отбасы мүшелерінің береке- бірлікті, түсінікті сақтауы, сонымен қатар әр отбасы мүшесінің құқығы қоралуы тиіс.
Тек осындай ізгілік мұраттар отбасында орын алғанда ғана, Отанын, елін- жерін сүйетін, өз ұлтының салт- дәстүрін, сонымен бірге жалпы адамзаттық мәдени құндылықтарды бойына сіңіріп, өзінің кісілік келбетін сақтай алатын тұлға тәрбиелеуге болады. Бала отбасынан жақсыны да, жаманды да бойына сіңіреді. Сондықтан да халқымыз «Бала ұяда не көрсе, ұшқанда соны іледі» деп текке айтпаған.
Ғасырлар бойы қазақ отбасында сақталған тәлімдік дәстүрлер мол. Сол дәстүрлер сабақтастығы бүгінгі бала тәрбиесінде жалғасын табуда.
А. С. Макаренко «Ата- анаға арналған кітабында»... «Бала тәрбиесінде сіздің іс- қимылыңыздың өзі шешуші рөл атқарады. Отбасында орныққан қарым- қатынас түрі мен қалыптарына сәйкес баланың тұлғалық қасиеттері қаланады. Бала әрқашанда ата- анадан жүрек жылуын, мейірімділікті қажет етеді» деген.
Қазіргі отбасы тәрбиесіндегі басты нысана баламен рухани үндестік пен үйлесімділікке ұмтылу, ата- баба мұрасын сақтауға көңіл бөлу, халықтың тәлімдік мұрасын бүгінгі сабақтастыру болып табылады.
Әр отбасы ата тегінен келе жатқан кәсібін, өнерін, атқарған еңбегін құрметтеп, оны кейінгі ұрпаққлгі- өнеге еткен, адамгершілік қағидаларды қатаң сақтап, дамытып отырған, ұрпағына ақыл- кеңес беріп, ата кәсібін құрметтеп, қалыптасқан дәстүрді жетілдірген. Туыстық, отбасылық қатынастарды бала кезінен қалыптастырған. Мысалы, ойын ойнау, көркемөнермен шұғылдану арқылы баланың айналасындағылармен қарым- қатынасын нығайтуды көздеген.
Осы мақсатпен «Мен және менің әкем» сайысын өткіздім..
6 кезеңнен құралған сайысқа төрт отбасы қатысты.
1-кезең: «Әкешім – тірегім, балам-мұрагерім» » (әр отбасы өзін- өзі таныстыруы: не өлеңмен, не қара сөзбен).
2-кезең: ««Ұтымды жауап» (жағдаяттар шешу).
3-кезең: ««Өнерліге өріс кең» (баласы әкесі екеуі өз өнерлерін көрсетуі керек)
4-кезең:«Жалғасын тап...» мақал мәтелдер айту (әкелер бала туралы, балалары әке туралы мақалдар айту жарысы)
5-кезең: «Құпия хат»
(конверт ішінен шыққан сөздерді байланыстыра отырып бата тілек айту).
6-кезең:«Марапаттау»
«Мен және менің әкем» сайысынан фотосуреттер
Ұлттық педагогиканың қайнар көзі – отбасы. Ата- бабамыз балаларын батылдыққа, батырлыққа, шеберлік пен шешендікке, табандылық пен төзімділікке баулыды. Әже- аналарымыз қыздарын мейрімділікке, әдептілік пен баыурмалдыққа тәрбиеледі. Қазіргі қазақ мектебінде осы үрдісті жолға қоятын уақыт жетті. Сабақ кезінде әрбір отбасының салт- дәстүрі ескеріліп, баланың үйреншікті дағдысынан ауытқымай, психологиялық тежелуге ұшырамауы ескерілмеуі шарт.
Мектеп өмірі, оқушы тұлғасын әлеуметтендіру проблемасы әріптестік педагогиканы талап етеді. Және мектеп пен ата - ана, қоғам бірлескен кезде ғана тәрбие үрдісі өз жемісін нәтижелі бере бастайды. Ынтымақ бар жерде тәрбие де бар. Ынтымақ бар жерде береке, бірлік те бар. Қоғамдық тәрбие жанұядан басталады. Ал сол жастар «рухани» байлықпен қалыптасады. Қандай бағытпен жүреді, қандай ізгі істер жасайды, қандай қоғам келешекті қалыптастырады? Ол жалғыз мектеп проблемасы болмауы керек. Оған ата - аналар да, қоғамның әрбір мүшесі де бірігіп атсалысуы қажет. Сынып ата-аналары мектепішілік «Өнерлі отбасы» сайысына қатысып, жүлделі орындарды иеленіп қалалық сайысқа қатысып өздерін жоғары жақтан танытқан ата-аналар да біздің сыныптан табылады. 2013-2014 оқу жылында Әлжановтар отбасы қалалық «Өнерлі отбасы» сайысының І орын жеңімпазы атанса, 2014-2015 оқу жылында осы аталған сайысқа Оспановтар отбасы қатысып, жүлделі орындарға ие болды.
2013-2014 оқу жылы
Әлжановтар отбасы І орын
2014-2015 оқу жылы
Оспановтар отбасы ІІІ орын
Бүгінгі ұл – ертеңгі әке, ол әкеге қарап өседі. Бүгінгі қыз – ертеңгі ана, ол шешеге қарап өсіп, бой түзейді. Балаға білім, тәрбие беруде басты тұлға ұстаз болса, оны жалғастырушы, демеуші – ата – ана және қоғам.
Ата-аналардың мектеп өміріндегі іс-шараларға етене араласуы сирек құбылыс. Алайда біздің сыныпта қалалық іс-шараларда қоғамдық жұмыстарға ат салысып, гимназия намысын қорғауда белсенділік танытып жүрген ата-аналар да баршылық. Мысалы 2014-2015 оқу жылында «Жасұлан» балалар орталығы Ұлы Жеңістің 70 жылдығына орай ұйымдастырған «Лоскуток счастья» және қолөнер үйірмесі ұйымдастырған «Мен анаммен біргемін» атты қолөнер сайысына біздің сыныбымыздың шебер қол анасы Бекетаева Орынкүл екі рет қатысып, жүлделі І орынды иемденді. Жасаған қолөнер бұйымы облыстық сайысқа жолдама алды. Бұл да мектеп үшін, сынып үшін үлкен жеңістер.
Шешімі:
«Тәрбие дегеніміздің өзі, ең алдымен, баланың сезімін оятып, әсершілдігін дамыту. Сезімді тәрбиелеу, яғни баланы қоғамдық мәні бар, адамдарға жақсылық әкелетін қылық- қасиеттерден рахат, қуаныш табуға баулу деген сөз. Парасаттық дегеніміз – адамзатқа қызмет ету», - деп жазады Сара Алпысқызы Назарбаева өзінің «Ұстаздан ұлағат» атты кітабында.
Еліміздің Бірінші Ханымының жеткіншек тәрбиесіне деген жанашырлығы, еліміздің болашағына деген зор сенімі, қоғамның дамуына қарай ұрпағының қалыптасуына көңіл бөлу педагог қауымға ғана емес, барша жұртқа зор ықпал етері даусыз. Қазақ отбасындағы дәстүрлер арқылы оқушылардың рухани- адамгершілік қасиеттерін дамытып, оларды рахымдылыққа, мейірімділікке тәрбиедеу парызымыз.
