К?рнекілік - саба? к?ркі

Батыс ?аза?стан облысы, Зеленов ауданы,

Погодаево ауылы.

?.Ахмиров атында?ы ЖОББМБ

?аза? тілі мен ?дебиет п?ніні? м??алімі

Хамзина Айнаг?л Есма??л?ызы

К?рнекілік – саба? к?ркі

(баяндама)

Кез-келген сыныптарда балалар?а жалпы ?мірде к?нделікті т?рмыста кездесетін жайларды д?рыс танытып,ой-?рісін ке?ейтіп,саба?ты сапалы игеруге ж?не т?сінгенін айтып беруге ?йретуде саба? та?ырыбына лайы?ты ?олданылатын к?рнекі ??ралдарды?,дидактикалы? материалдарды? ма?ызы зор.К?рнекі ??ралдарды пайдалану ар?ылы о?ушылар алдымен с?з,содан кейін с?йлем ойлап,ойын ж?йелі,т?тас айта білуге т?селеді.?р о?ушы?а жеке-жеке ?лестіріліп берілетін к?ртішкелер с?здік ж?мысын игертуге,с?йлем ойлату?а ма?саттал?ан.?аза? тіліндегі та?ырыптарды ?амтитын жатты?у ж?мысына арнал?ан к?ртішкелерді балаларды? тапсырманы ?з бетінше орындауына пайдалану?а болады.К?рнекіліктерді? б?л т?рімен ж?мыс барысында о?ушыны? та?ырыпты ?алай ме?гергенін есепке алу?а болады.

Саба?та та?ырып?а байланыстыра пайдаланыл?ан к?рнекіліктен ?тарымыз к?п.Тіл дамыту деген-о?ушыларды? с?з байлы?ын молайту,д?рыс с?йлеуге ?йрету.Тіл дамыту ж?мысыны? н?тижесінде о?ушыларды? с?з байлы?ы молайып,олар тілді? фонетикалы? ж?йесін ме?гереді.С?здік ж?мысы да,к?рнекіліктермен орындалатын тапсырмалар да о?ушыларды байланыстырып с?йлеуге даярлайды.Тиісті затты к?збен к?ру,?олмен ?стау немесе суретін к?рсету ар?ылы ж?ргізілетін саба? есте жа?сы са?талады.Саба? ?стінде о?ушыларды? тілін ?стартуда саба?ты ??р?а? с?збен т?сіндіргеннен г?рі к?рнекі ??ралдарды пайдаланып т?сіндірген тиімді. К?рнекі ??ралдармен ?ткен саба?ты? тиімділігі:

а) материалды т?сіндіруде м??алім к?п ?иналмайды;

?) о?ушылар жа?а саба?ты,материалды о?ай ?абылдап,тез ме?гереді;

б) тіл ?старту ж?мысы еркін ж?ргізіледі;

в) сыныпта басы арты? шу,??гіме болмайды;

г) сурет ар?ылы жа?а с?зді? ма?ынасын т?сіндіруге болады;

д) сурет ар?ылы екі-?ш с?зден с?йлем ??рай алады.

М?тінмен байланысты ж?ргізілетін тіл ?старту ж?мыстарында ?олданылатын к?рнекі ??ралдар:

1.М?тінні? та?ырыбына байланысты т?рлі суреттер.

2.М?тінге байланысты с?здік-плакат.

К?рнекі ??ралды? б?рін бір саба?та ?йіп-т?гіп ?олдану керек деген ??ым тумауы тиіс. М??алім оларды саба?ты? та?ырыбына,сыныпты? дайынды?ына,уа?ытты? материалды к?рнекі ??рал?а айналдыру?а болмайды.М?тінге байланысты с?здерді,с?йлемдерді о?улы?тан, ал т?рлі суреттер ж?не мысалдарды? ?осымша м?лімет ретінде бас?а е?бектерден алын?аны ж?н. Сурет бойынша мазм?ндама да сайып келгенде м?тінде дайындалады.Біра? м?нда м?тінге ?осымша сурет болады.Сурет бойынша м?тін ??растыру балаларды? ойын,тілін дамытумен бірге о?ушыларды суретті? маз?нын т?сінуге ?йретеді.Сурет бойынша ??гімені? де ?з ішінде бірнеше т?рі болады:

А) Дайын сурет бойынша мазм?ндау

?)М?тінні? ж?йесін сурет бойынша реттеу

К?рнекілік принципі п?нді о?ыту ісінде ?те ма?ызды орын алады, тілді о?ытуда ерекше ?ызмет ат?арады.К.Д.Ушинский таныс емес бес с?зді ?аншама ?айталап ?иналатын о?ушы сурет ар?ылы к?рсетілген жиырма с?зді лезде ?йреніп алады деп бекер айтпа?ан. Он рет айт?аннан бір рет на?тылы к?рсеткенні? пайдалы екеніне ешкім де таласпайды. Сонды?тан м??алім ?аза? тілі саба?ында к?рнекілікті ?те ?тымды ?олдануы ?ажет. К?рнекілік принципі о?ушыларды? ?аза? тілінен берілген білімді к?рнекілік ар?ылы о?ыту?а ба?ыт береді. Е? ал?аш о?ытуда?ы к?рнекілік туралы айтып, ??нды пікір ?алдыр?ан Я.А.Коменский болатын. Оны? к?рнекілік туралы айт?ан "Алтын ережесінде": ".бала сезімі ?абылдай алатын н?рселерді? барлы?ын сезім ?серлерін ту?ыза білдірген ж?н: к?руге болатынды к?зге к?рсет, естуге болатын н?рсені ??ла? ?ойып ты?дасын, иісін иіскеп білсін, д?мін татып к?рсін, ?олына ?стап н?рсені? ?атты, ж?мса?ты?ын, т.б. бай?асын." - деген болатын /Я.А.Коменский. "?лы дидактика"/. О?ушы каза? тілінен берілген білімді /схема, таблица, плакат, сурет т.б./ к?ріп ?ана ?оймайды, арнаулы с?ра?тар?а жауап іздеп, е? ма?ызды ?асиеттерін білуге ?мтылады. К?рнекілікті? т?рлері к?п. ?р та?ырыпты? ы??айына ?арай к?рнекілікті та?дау?а болады. К?рнекілікті? т?рлерін педагогиканы? дидактика тарауында к?рсеткен.

1. Жаратылыс к?рнекілігі: О?ушыларды таби?ат?а экскурсия?а апару ар?ылы ша?ын ??гіме, мазм?ндама, шы?арма жаздыру;

2. К?лемдік к?рнекілік: фото, суреттер, картиналар, диафильм, диапозитив, кинодан фрагмент к?рсету ар?ылы та?ырып?а байланысты ??гіме ??растыру.

3. Дыбысты? к?рнекілік: к?йтаба?, грампластинка, магнитофоннан ?зінді о?ып, талдату.

4. Графикалы? символды? к?рнекілік: картина, схема, таблица, диаграммалар.

?аза? тілі саба?ында та?ырыпты? ы??айына ?арай жо?арыда айтыл?ан ?ажетті к?рнекілік та?далады.

К?рнекі ??ралдар о?ушыны ?ызы?тыру ?ызметін де ат?арады. Ол о?ушы зейінін ?йымдастыруда да ма?ызды. Сонымен бірге ?рі к?ру, ?рі есту, ?рі ойлау сия?ты бірнеше сезіну т?рлеріні? ?атысы тілдік м?ліметті? ?за? са?талуына ?сер етеді.

О?ушыларды? с?здік ?орын дамытуда ?зара с?йлестіріп,с?зді? дыбысталу жа?ын д?рыс айтуды грамматикалы? т?сілдерді,логикалы? жатты?уларды орындату ар?ылы ?ткізу керек.

К?рнекілік-саба? к?ркі.

1.Білімді жина?тау ма?сатында «С?йкестендіру тестісін» ?олдандым.

1.Жа?ты с?йлем А) Дала.Егін.

2.Жа?сыз с?йлем ?)?ара?ым келеді.

3.Жала? с?йлем Б)Шашубай келеді.

4.Жайылма с?йлем В)Дос ж?регіне сенеді.

5.Толымды с?йлем Г)Менікі.

6.Толымсыз с?йлем ?)Абайды? ??ына т?скісі келеді.

7.Атаулы с?йлем Д)Таспен ?р?анды аспен ?р.

Жауаптары:1.В 2? 3? 4Д 5В 6Г 7А

2.Т?менде берілген с?йлем сы?арларын пайдаланып, диалог ??растыру.

Химия п?нін ?натасы? ба? Химия п?ні нені о?ытады? Менделеев кестесі. Адам а?засында?ы химиялы? элементтер. Адам а?засына фосфорды? ?сері.

3. Берілген ?ріптерден с?з ??растыру:

к,к,р,т,?,і...........

о,е,т,і,т,г...........

?,р,а,з,ы,б...........

у,?,а,ы,н............

?,р,?,у.............

и,и,х,м.к.............

к,м,р,?,і.............

н,э,и,я,е,р,г............

і,і,і,т,ш,к,р,л............

4.Омоним с?здерді? ма?ынасын жазу:

Ат.................

Жас.................

К?й.................

Біз.................

Ма?та................

5. С?йлемді толы?тыру:

Бір жылда.... ай бар. Бір айда... к?н бар. Бір айда... апта бар. Бір аптада... к?н бар. Бір т?улікте... са?ат бар. Бір са?атта... минут бар. Бір минутта... секунд бар.

6.Ма?алды толы?тыру:

1..... береке бар.

2....... - алтын бесік.

3..... – ?ле? т?сегім.

4..... ?шін от?а т?с к?ймейсі?.

Керекті с?здер: ел іші, ?з ?йім, бейбіт елде, Отан.

7.Берілген с?йлемдерді с?раулы с?йлемге айналдыру:

1.Т?уелсіз ?аза?стан Республикасыны? ?азіргі заман?ы ?арулы к?штері бар.

2.?аза?стан ?арулы к?штеріні? дайынды?ы жо?ары.

3.»?лан» ?лтты? гвардиясы мемлекетімізді? ?ауіпсіздігін са?тайды.

4.Елбасы ?лтты? гвардия?а жауынгерлік туды табыс етті.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«К?рнекілік - саба? к?ркі »

Батыс Қазақстан облысы, Зеленов ауданы,

Погодаево ауылы.

Қ.Ахмиров атындағы ЖОББМБ

Қазақ тілі мен әдебиет пәнінің мұғалімі

Хамзина Айнагүл Есмағұлқызы

Көрнекілік – сабақ көркі

(баяндама)

Кез-келген сыныптарда балаларға жалпы өмірде күнделікті тұрмыста кездесетін жайларды дұрыс танытып,ой-өрісін кеңейтіп,сабақты сапалы игеруге және түсінгенін айтып беруге үйретуде сабақ тақырыбына лайықты қолданылатын көрнекі құралдардың,дидактикалық материалдардың маңызы зор.Көрнекі құралдарды пайдалану арқылы оқушылар алдымен сөз,содан кейін сөйлем ойлап,ойын жүйелі,тұтас айта білуге төселеді.Әр оқушыға жеке-жеке үлестіріліп берілетін кәртішкелер сөздік жұмысын игертуге,сөйлем ойлатуға мақсатталған.Қазақ тіліндегі тақырыптарды қамтитын жаттығу жұмысына арналған кәртішкелерді балалардың тапсырманы өз бетінше орындауына пайдалануға болады.Көрнекіліктердің бұл түрімен жұмыс барысында оқушының тақырыпты қалай меңгергенін есепке алуға болады.

Сабақта тақырыпқа байланыстыра пайдаланылған көрнекіліктен ұтарымыз көп.Тіл дамыту деген-оқушылардың сөз байлығын молайту ,дұрыс сөйлеуге үйрету.Тіл дамыту жұмысының нәтижесінде оқушылардың сөз байлығы молайып,олар тілдің фонетикалық жүйесін меңгереді.Сөздік жұмысы да,көрнекіліктермен орындалатын тапсырмалар да оқушыларды байланыстырып сөйлеуге даярлайды.Тиісті затты көзбен көру,қолмен ұстау немесе суретін көрсету арқылы жүргізілетін сабақ есте жақсы сақталады.Сабақ үстінде оқушылардың тілін ұстартуда сабақты құрғақ сөзбен түсіндіргеннен гөрі көрнекі құралдарды пайдаланып түсіндірген тиімді. Көрнекі құралдармен өткен сабақтың тиімділігі:

а) материалды түсіндіруде мұғалім көп қиналмайды;

ә) оқушылар жаңа сабақты,материалды оңай қабылдап,тез меңгереді;

б) тіл ұстарту жұмысы еркін жүргізіледі;

в) сыныпта басы артық шу,әңгіме болмайды;

г) сурет арқылы жаңа сөздің мағынасын түсіндіруге болады;

д) сурет арқылы екі-үш сөзден сөйлем құрай алады.

Мәтінмен байланысты жүргізілетін тіл ұстарту жұмыстарында қолданылатын көрнекі құралдар:

1.Мәтіннің тақырыбына байланысты түрлі суреттер.

2.Мәтінге байланысты сөздік-плакат.

Көрнекі құралдың бәрін бір сабақта үйіп-төгіп қолдану керек деген ұғым тумауы тиіс. Мұғалім оларды сабақтың тақырыбына,сыныптың дайындығына,уақыттың материалды көрнекі құралға айналдыруға болмайды.Мәтінге байланысты сөздерді,сөйлемдерді оқулықтан, ал түрлі суреттер және мысалдардың қосымша мәлімет ретінде басқа еңбектерден алынғаны жөн. Сурет бойынша мазмұндама да сайып келгенде мәтінде дайындалады.Бірақ мұнда мәтінге қосымша сурет болады.Сурет бойынша мәтін құрастыру балалардың ойын,тілін дамытумен бірге оқушыларды суреттің мазұнын түсінуге үйретеді.Сурет бойынша әңгіменің де өз ішінде бірнеше түрі болады:

А) Дайын сурет бойынша мазмұндау

Ә)Мәтіннің жүйесін сурет бойынша реттеу

Көрнекілік принципі пәнді оқыту ісінде өте маңызды орын алады, тілді оқытуда ерекше қызмет атқарады.К.Д.Ушинский таныс емес бес сөзді қаншама қайталап қиналатын оқушы сурет арқылы көрсетілген жиырма сөзді лезде үйреніп алады деп бекер айтпаған. Он рет айтқаннан бір рет нақтылы көрсеткеннің пайдалы екеніне ешкім де таласпайды. Сондықтан мұғалім қазақ тілі сабағында көрнекілікті өте ұтымды қолдануы қажет. Көрнекілік принципі оқушылардың қазақ тілінен берілген білімді көрнекілік арқылы оқытуға бағыт береді. Ең алғаш оқытудағы көрнекілік туралы айтып, құнды пікір қалдырған Я.А.Коменский болатын. Оның көрнекілік туралы айтқан "Алтын ережесінде": "...бала сезімі қабылдай алатын нәрселердің барлығын сезім әсерлерін туғыза білдірген жөн: көруге болатынды көзге көрсет, естуге болатын нәрсені құлақ қойып тыңдасын, иісін иіскеп білсін, дәмін татып көрсін, қолына ұстап нәрсенің қатты, жұмсақтығын, т.б. байқасын..." - деген болатын /Я.А.Коменский. "Ұлы дидактика"/. Оқушы казақ тілінен берілген білімді /схема, таблица, плакат, сурет т.б./ көріп қана қоймайды, арнаулы сұрақтарға жауап іздеп, ең маңызды қасиеттерін білуге ұмтылады. Көрнекіліктің түрлері көп. Әр тақырыптың ыңғайына қарай көрнекілікті таңдауға болады. Көрнекіліктің түрлерін педагогиканың дидактика тарауында көрсеткен.

1. Жаратылыс көрнекілігі: Оқушыларды табиғатқа экскурсияға апару арқылы шағын әңгіме, мазмұндама, шығарма жаздыру;

2. Көлемдік көрнекілік: фото, суреттер, картиналар, диафильм, диапозитив, кинодан фрагмент көрсету арқылы тақырыпқа байланысты әңгіме құрастыру.

3. Дыбыстық көрнекілік: күйтабақ, грампластинка, магнитофоннан үзінді оқып, талдату.

4. Графикалық символдық көрнекілік: картина, схема, таблица, диаграммалар.

Қазақ тілі сабағында тақырыптың ыңғайына қарай жоғарыда айтылған қажетті көрнекілік таңдалады.

Көрнекі құралдар оқушыны қызықтыру қызметін де атқарады. Ол оқушы зейінін ұйымдастыруда да маңызды. Сонымен бірге әрі көру, әрі есту, әрі ойлау сияқты бірнеше сезіну түрлерінің қатысы тілдік мәліметтің ұзақ сақталуына әсер етеді.

Оқушылардың сөздік қорын дамытуда өзара сөйлестіріп,сөздің дыбысталу жағын дұрыс айтуды грамматикалық тәсілдерді,логикалық жаттығуларды орындату арқылы өткізу керек.

Көрнекілік-сабақ көркі.

1.Білімді жинақтау мақсатында «Сәйкестендіру тестісін» қолдандым.

1.Жақты сөйлем А) Дала.Егін.

2.Жақсыз сөйлем Ә)Қарағым келеді.

3.Жалаң сөйлем Б)Шашубай келеді.

4.Жайылма сөйлем В)Дос жүрегіне сенеді.

5.Толымды сөйлем Г)Менікі.

6.Толымсыз сөйлем Ғ)Абайдың ұғына түскісі келеді.

7.Атаулы сөйлем Д)Таспен ұрғанды аспен ұр.

Жауаптары:1.В 2Ғ 3Ә 4Д 5В 6Г 7А

2.Төменде берілген сөйлем сыңарларын пайдаланып, диалог құрастыру.

Химия пәнін ұнатасың ба? Химия пәні нені оқытады? Менделеев кестесі. Адам ағзасындағы химиялық элементтер. Адам ағзасына фосфордың әсері.

3. Берілген әріптерден сөз құрастыру:

к,к,р,т,ү,і ...............................................................

о,е,т,і,т,г ................................................................

қ,р,а,з,ы,б ..............................................................

у,қ,а,ы,н .................................................................

қ,р,ұ,у ..........................................................................

и,и,х,м.к .......................................................................

к,м,р,ө,і .........................................................................

н,э,и,я,е,р,г ...................................................................

і,і,і,т,ш,к,р,л .................................................................

4.Омоним сөздердің мағынасын жазу:

Ат .................................................................................................

Жас ...............................................................................................

Күй ...............................................................................................

Біз .................................................................................................

Мақта ............................................................................................

5. Сөйлемді толықтыру:

Бір жылда ................. ай бар. Бір айда .................. күн бар. Бір айда .............. апта бар. Бір аптада .............. күн бар. Бір тәулікте .............. сағат бар. Бір сағатта ............. минут бар. Бір минутта .............. секунд бар.

6.Мақалды толықтыру:

1. ...................... береке бар.

2. ............................. - алтын бесік.

3.......................... – өлең төсегім.

4.......................... үшін отқа түс күймейсің.

Керекті сөздер: ел іші, өз үйім, бейбіт елде, Отан.

7.Берілген сөйлемдерді сұраулы сөйлемге айналдыру:

1.Тәуелсіз Қазақстан Республикасының қазіргі заманғы Қарулы күштері бар.

2.Қазақстан Қарулы күштерінің дайындығы жоғары.

3.»Ұлан» ұлттық гвардиясы мемлекетіміздің қауіпсіздігін сақтайды.

4.Елбасы ұлттық гвардияға жауынгерлік туды табыс етті.