Хал?ымызда “Б?ла? к?рсе?-к?зін аш” деген ма?ал бар. Дарын мен ?абілет баршада бола бермейді. Оны біз ?нер ар?ылы (?ншілік, а?ынды?, бишілік ж/е т.б) танып білеміз.
Бала бойында?ы ?абілетін дамыту?а талпынады. Мысалы, домбыра тартуды алып ?арайы?. ?абілет, ой мен сананы? жемісі. Ол к?й ?уенін ?абылдайды немесе туындатады. Осы ?асиет ар?ылы я?ни, ?абілеттін к?мегімен домбыра тарту ж?зеге асырылады.
Суретші болуда осындай. ?уелі ой-сана ?абылда?ан к?рініс а? ?а?аз бетіне т?сіріледі. ?рине б?л жерде дарын мен ?абілеттерін ?зара байланысын ескеруіміз керек. Міне, дарын мен ?щтау ?шін ?немі ой –сананы жетілдіруге ?мтылу керек.
?р сыныпта, ?сіресе домбыра, баян, фортепиано немесе сурет, а?ынды?, бишілік, ?ншілік салада ?здік ба?а ал?андар-?абілетті балалар болып табылады. Олар ?зара б?секесін дамыту (концерт беру, кездесулер ?ткізу, бай?аулар ?йымдастыру) ?абілеттілігін бірден –бір дамуын ?серін тигізеді. “?стаз жа?сыны? –?стамы жа?сы” деген ?а?ида ?р педагог?а талап пен тал?ам, ізденіс пен іскерлік ж?ктеуі тиіс.
?стаз-?з саласы бойынша шы?армашылы? іс ?имылымен ерекшеленеді.
Ш?кірт-?абілетті, талантты, дарынды болуы ?шін ?з ?стазыны? берер ба?асын жо?арлатуы тиіс.
Мысалы:- т?ртібі жа?сы
- тал?амы биік
-орындаушылы? шеберлігі жо?ары болуы.
Дарынды мен талантты о?ушыны? ?абілеттілігін диагностикалау
??гімелесу, о?ушыны? о?у?а деген ынтасын ба?ылау
О?ушыны? жеке бас ерекшеліктерін зерттеуге арнал?ан с?ра?тар
Т?рлі білім беру ортасы жа?дайында ?абілетті ж?не жай балаларды? жеке т?л?алы?, даму ерекшеліктері мен за?дылы?ын білу
Дамыта білім беру не білдіретінін, оны? о?ыту мен т?рбиелеуді? д?ст?рлі т?рлері, тіпті дамыта о?ытуды? айырмашылы?ы неде екенін т?сіну
Шы?арманы ?алай о?ытамыз, ?алай ?йретеміз. Белгілі ?станымда бола білу.
Дарынды о?ушыны? ?рекет де?гейі
• Домбыраны д?рыс ?стау
• Есту ?абілетін дамыту
• Нотаны ?йрену
• Нотаны ойнау
• Ыр?а?ты ме?геру
• Ыр?а?ты
• ойнау
Талантты о?ушыны? ?реке де?гейі
• Сол сауса?тарын д?рыс ?ою
• Екі ішекті ноталарды ойнау
• ?лшемді д?рыс ойнау
• ?а?ыс т?рлерін ме?геру
• Паузаларды д?рыс ойнау
• Н?ктелі ноталарды д?рыс ойнау
О?ытушыны? міндетін ?иындататын бір жа?дай-о?у жоспарыны? ?р алуанды?ы. Бізді? б?л жерде айтып отыр?анымыз о?ушыны? т?рлі музыкалы? пьесалар мен жатты?улар, ?ндер мен бірге к?йлер ?йрену міндеті жайлы болып отыр. Демек, о?ытушы б?л т?р?ыдан ?р саба?ын жоспарлап, оны уа?ыт?а б?лгенде, б??ан жауапты ?арау?а міндетті. К?й ?йрену ?зіні? к?птеген сыры бар, аса ??ыптылы? пен жауапкершілікті ?ажет ететін м?селе болып саналады. О?ытушы о?ушысын, берілген пьесалар мен жатты?улар этюдтерді ?уелі ойлап, ?зіні? есту ?абілетімен оларды? ?алай орындалатынын іштей сезінуге т?рбиелеуі керек. Ол ?шін о?ушы ойланбас б?рын о?ан шы?арманы ойнату?а болмайды. О?ушы не ойнайтынын, ?алай ойнайтынын, ол шы?арма жайлы о?ытушы о?ан не айтты, ?алай т?сіндірді.
Шы?арманы? ?айсы жеріне к?бірек к??іл аудару керек екенін к?ні б?рын ?йрену о?ушы?а же?іл тиеді. О?ушыны? шы?армашылы? ?абілетін біліп ал?анан кейін, ол баланы? ?абілетіне ?арай шы?арма дайындаймыз. О?ан шы?арманы ?йрену кезінде, оны бірден тез екпінде ойнау?а болмайды., ?айта ал?аш?ы да ?те жай екпінде ойнап, шы?арма нотасын д?рыс ?йреніп ?з ыр?а?ына д?рыс ойнауды талап ету керек. Шы?арманы автор к?рсеткен екпінде орындау ?шін, о?ан біртіндепдайындалу керектігін, о?ушы есіне ?рдайым салу?а тиіс. О?ытушы о?ушы?а шы?арманы саба? сайын белгілі бір екпінде ойнауды, біраз дайынды?тан кейін аздап екпін ?осуды тапсырады. Тек осындай ?діспен ?йренгенде ?ана о?ушы алдына ?осуды тапсырады.
О?ушыны? шы?армашылы? ?абілетін дамыту ?шін шы?арманы ?йретуді? бірнешежолдары бар, оны ?р т?рлі саты?а б?луге болады. Шы?арманы ал?аш ?йреткенде оны о?ушы?а басынан ая?ына дейін бір орынлап шы?удан бастау керек. М?ны? ?лкен м?ні бар. Ал?аш?ы ойыны ар?ылы о?ушы шы?арманы? жалпы характерімен танысады. О?ушы?а шы?арманы таныстыр?анан кейін, шы?арманы? ?иын жерлеріне к?бірек то?талып, о?ушы?а оны? игеру жолдарын т?сіндіреді. Шы?арманы? музыкалы? ??рлысы, ыр?а?ы, мелодиялы? ерекшелігі жайлы ??гімелеп таныстырады. О?ушы алдымен шы?арманы? ноталарын д?рыс ?йреніп о?ан ??ыптылы?пен ?арауды талап ету керек. Ноталарды д?рыс ?йрену керек дегенімі-шы?арманы? гармониялы? фактурасын мерзімімнен бастап-а? т?сініп тырысу керек.
Дарынды балалар?а ?олдау к?рсету
-Сынып ішінде психо-эмоционалды климатты ?алыптастыру;
-?леуметтік жа?дайы т?мен отбасыны? дарынды балаларына мектеп тарапынан материалды? к?мекпен ?амтамасыз ету (м?ражай, театр, ?аланы? к?рнекті жерлеріне саяхат ?йымдастыру т.б.)
-Физиологиялы? денсаулы?ын ба?ылап отыру,
-Демалыс кезінде тегін сауы?тыру орындарына жіберу;
-Осы жа?дай дарынды баланы ба?ылау?а, д?рыс ба?ыт беруге, жеке т?л?алы? дамуына м?мкіндік ту?ызады:
-Жас ерекшелігін ескере отырып ?абілетіне ?арай баланы ж?йелі дамытып, ?олдау к?рсетіп отырса келешек жастарды? мемлекетімізге ?келер ?лесі зор болады.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«?осымша білім беру ?йымдарында дарынды мен талантты балаларды дамыту »
Ерденбекова Мырзакуль Турганбаевна
Жамбыл облысы,
Сарысу ауданы,
Жайылма ауылдық балалар өнер мектебі
Тақырыбы: Қосымша білім беру ұйымдарында дарынды мен талантты балаларды дамыту
Мақсаты:Жан жақты білімді іскер өздік ойлау жүйесі дамыған адамгершілігі жоғары дені сау барынша қабілетті жанды қалыптастыру.Баладарыныныңашылуынөзқабілетінесәйкестендіредамытудамыту, жетілдіру Дарынды балалармен жүйелі жұмыс ұйымдастыру.
Міндеттері
Оқушылардың ақыл ой қабілеттерін жетілдіру.
Шәкірттердің шығармашылық жеке дарындылығын дамыту
Дарынды оқушының шығармашылық бағытының ашылуына, дамуына, қоршаған ортаға өзін-өзі жарнамалауына көмек көрсету
Жұмыс жоспары мынадай жүйелеу кезеңдеріне бөлінеді
Бірінші кезең. Ерекше қабілетті оқушыларды анықтау
Екінші кезең. Оқушы қабілеттілігінің бағытын анықтау
Үшіші кезең.Ой өрісін дамыта түсу үшін жұмыс жүйесін құру
Төртінші кезең. Дарынды оқушыларме жекелеген жұмыстар жүргізу
Оқушының дарындылығын анықтауда төмендегідей әдіс тәсілдерді қолданамыз
Баланың отбасылық жағдайын зерттеу.
Сауалнамалар, тренингтер өткізу
Шығармашылық қабілетін анықтау
Пәндік олимпиадаларға, ғылыми жоба сайыстарына қытысу
Халқымызда “Бұлақ көрсең-көзін аш” деген мақал бар. Дарын мен қабілет баршада бола бермейді. Оны біз өнер арқылы (әншілік, ақындық, бишілік ж/е т.б) танып білеміз.
Бала бойындағы қабілетін дамытуға талпынады. Мысалы, домбыра тартуды алып қарайық. Қабілет, ой мен сананың жемісі. Ол күй әуенін қабылдайды немесе туындатады. Осы қасиет арқылы яғни, қабілеттін көмегімен домбыра тарту жүзеге асырылады.
Суретші болуда осындай. Әуелі ой-сана қабылдаған көрініс ақ қағаз бетіне түсіріледі. Әрине бұл жерде дарын мен қабілеттерін өзара байланысын ескеруіміз керек. Міне, дарын мен ұщтау үшін үнемі ой –сананы жетілдіруге ұмтылу керек.
Әр сыныпта, әсіресе домбыра, баян, фортепиано немесе сурет, ақындық, бишілік, әншілік салада үздік баға алғандар-қабілетті балалар болып табылады. Олар өзара бәсекесін дамыту (концерт беру, кездесулер өткізу, байқаулар ұйымдастыру) қабілеттілігін бірден –бір дамуын әсерін тигізеді. “Ұстаз жақсының –ұстамы жақсы” деген қағида әр педагогқа талап пен талғам, ізденіс пен іскерлік жүктеуі тиіс.
Ұстаз-өз саласы бойынша шығармашылық іс қимылымен ерекшеленеді.
Шәкірт-қабілетті, талантты, дарынды болуы үшін өз ұстазының берер бағасын жоғарлатуы тиіс.
Мысалы:- тәртібі жақсы
- талғамы биік
-орындаушылық шеберлігі жоғары болуы.
Дарынды мен талантты оқушының қабілеттілігін диагностикалау
Әңгімелесу, оқушының оқуға деген ынтасын бақылау
Оқушының жеке бас ерекшеліктерін зерттеуге арналған сұрақтар
Шығармашылық қабілетін анықтау
Оқушының қызығушылығын, кәсіби бағыт бағдарын анықтау
Дарынды мен таланттының белгісі
Шығармашылық мазмүнын, мағынасын жылдам қабылдауы
Барлық жағдайларда соның ішінде қалыптан тыс жайттарда да байқау, талқылау және алға қою қабілеттілігі
Баланы қызықтырған мәселелерге тереңірек тоқтала білу мен оларды шешуге ұмтылу қабілеті мен қажеттілігі
Өз ой-пікірін үнемі дәлелдеп жеткізуді қажет етушілік
Дарынды мен талантты балалармен жұмыс істеу алгоритімі
Шығарма таңдау
Музыкалық, көркемдік сайыстар, фестивальдар, және байқаулар
Шығармамен таныстырудың алғы шарттары
Дарынды және талантты балалармен жұмыс істеудің және кәсіби тұлғаның дайындығына қойылатын талаптар
Жоғарғы дәрежедегі дайындық
Түрлі білім беру ортасы жағдайында қабілетті және жай балалардың жеке тұлғалық, даму ерекшеліктері мен заңдылығын білу
Дамыта білім беру не білдіретінін, оның оқыту мен тәрбиелеудің дәстүрлі түрлері, тіпті дамыта оқытудың айырмашылығы неде екенін түсіну
Шығарманы қалай оқытамыз, қалай үйретеміз. Белгілі ұстанымда бола білу.
Дарынды оқушының әрекет деңгейі
Домбыраны дұрыс ұстау
Есту қабілетін дамыту
Нотаны үйрену
Нотаны ойнау
Ырғақты меңгеру
Ырғақты
ойнау
Талантты оқушының әреке деңгейі
Сол саусақтарын дұрыс қою
Екі ішекті ноталарды ойнау
Өлшемді дұрыс ойнау
Қағыс түрлерін меңгеру
Паузаларды дұрыс ойнау
Нүктелі ноталарды дұрыс ойнау
Оқытушының міндетін қиындататын бір жағдай-оқу жоспарының әр алуандығы. Біздің бұл жерде айтып отырғанымыз оқушының түрлі музыкалық пьесалар мен жаттығулар, әндер мен бірге күйлер үйрену міндеті жайлы болып отыр. Демек, оқытушы бұл тұрғыдан әр сабағын жоспарлап, оны уақытқа бөлгенде, бұған жауапты қарауға міндетті. Күй үйрену өзінің көптеген сыры бар, аса ұқыптылық пен жауапкершілікті қажет ететін мәселе болып саналады. Оқытушы оқушысын, берілген пьесалар мен жаттығулар этюдтерді әуелі ойлап, өзінің есту қабілетімен олардың қалай орындалатынын іштей сезінуге тәрбиелеуі керек. Ол үшін оқушы ойланбас бұрын оған шығарманы ойнатуға болмайды. Оқушы не ойнайтынын, қалай ойнайтынын, ол шығарма жайлы оқытушы оған не айтты, қалай түсіндірді.
Шығарманың қайсы жеріне көбірек көңіл аудару керек екенін күні бұрын үйрену оқушыға жеңіл тиеді. Оқушының шығармашылық қабілетін біліп алғанан кейін, ол баланың қабілетіне қарай шығарма дайындаймыз. Оған шығарманы үйрену кезінде, оны бірден тез екпінде ойнауға болмайды., қайта алғашқы да өте жай екпінде ойнап, шығарма нотасын дұрыс үйреніп өз ырғағына дұрыс ойнауды талап ету керек. Шығарманы автор көрсеткен екпінде орындау үшін, оған біртіндепдайындалу керектігін, оқушы есіне әрдайым салуға тиіс. Оқытушы оқушыға шығарманы сабақ сайын белгілі бір екпінде ойнауды, біраз дайындықтан кейін аздап екпін қосуды тапсырады. Тек осындай әдіспен үйренгенде ғана оқушы алдына қосуды тапсырады.
Оқушының шығармашылық қабілетін дамыту үшін шығарманы үйретудің бірнешежолдары бар, оны әр түрлі сатыға бөлуге болады. Шығарманы алғаш үйреткенде оны оқушыға басынан аяғына дейін бір орынлап шығудан бастау керек. Мұның үлкен мәні бар. Алғашқы ойыны арқылы оқушы шығарманың жалпы характерімен танысады. Оқушыға шығарманы таныстырғанан кейін, шығарманың қиын жерлеріне көбірек тоқталып, оқушыға оның игеру жолдарын түсіндіреді. Шығарманың музыкалық құрлысы, ырғағы, мелодиялық ерекшелігі жайлы әңгімелеп таныстырады. Оқушы алдымен шығарманың ноталарын дұрыс үйреніп оған ұқыптылықпен қарауды талап ету керек. Ноталарды дұрыс үйрену керек дегенімі-шығарманың гармониялық фактурасын мерзімімнен бастап-ақ түсініп тырысу керек.
Дарынды балаларға қолдау көрсету
-Сынып ішінде психо-эмоционалды климатты қалыптастыру;
-Әлеуметтік жағдайы төмен отбасының дарынды балаларына мектеп тарапынан материалдық көмекпен қамтамасыз ету (мұражай, театр, қаланың көрнекті жерлеріне саяхат ұйымдастыру т.б.)
-Физиологиялық денсаулығын бақылап отыру,
-Демалыс кезінде тегін сауықтыру орындарына жіберу;
-Психологиялық қызмет қолдауы (психологиялық тұрғыда денсаулығын бақылау,консультация,
профилактика, тренинг, қабілетіне қарай іс-шаралар ұйымдастыру, ақпараттандыру,жинақтау,тарату,т.б.)
-Қажетіне қарай жағдай туғызу
-Кітапханамен тығыз байланыс,қажетті материалдар қарастыру.
Қорытынды
-Әр жұмыс түрлері талданып, сараптама жасалып отырылады:
-Дарынды балаларды мектепішілік, қалалық, облыстық, республикалық іс-шараларға қатыстырып, қабілеттерін дәлелдеу.
-Әр дарынды баланың ынтасын, дарындылығын қамти отырып,шығармашылық жұмыстарын таратуға мүмкіндіктер бар;
-Осы жағдай дарынды баланы бақылауға, дұрыс бағыт беруге, жеке тұлғалық дамуына мүмкіндік туғызады:
-Жас ерекшелігін ескере отырып қабілетіне қарай баланы жүйелі дамытып, қолдау көрсетіп отырса келешек жастардың мемлекетімізге әкелер үлесі зор болады.
