«Ас –адамны? ар?ауы» сынып са?аты

Та?ырыбы: «Ас –адамны? ар?ауы»

Ма?саты:
1. Асты ?адірлеп, ?астерлеуге ?йрету.
2. Нанны? дастархан?а ?алай келетіндігін айтып, о?ан к?птеген адамдар е?бек еткендігін т?сіндіру.
3. О?ушыларды д?ст?рді са?тау?а, нанды ?астерлеуге ас ішу т?ртібін есте са?тау?а т?рбиелеу.
К?рнекілігі: На?ыл с?здер, ас т?рлері
Саба?ты? барысы:
М??алім: ??рметті ?стаздар, о?ушылар! Б?гін біздер «Ас – адамны? ар?ауы» атты т?рбие са?атын ?ткізгелі отырмыз.
І. ?ызы?ушылы?ты ояту.
Ас дастархан?а ?алай келеді?
О?ушыларды? пікірін ты?дау
ІІ. Ма?ынаны тану
Нан туралы а?ыл – ке?естер.
Д?кенге бар?анда нанны? сапасын ?олы?ызбен аны?тама?ыз. Б?л тазалы??а да, м?дениеттілікке де жатпайды.
Нанды сатып ал?ан кезде таза дорба?а салы?ыз.
«Д?ниедегі к?п байлы?ты? е? негізгісі – нан»
«Ас ж?рген жер – береке»
«Дастархан д?мі – киелі»
І б?лім «Дастархан басында са?талатын ырым – тыйымдар»
1. Нанды бір ?олмен сындыру?а болмайды.
2. Тама?ты жатып ішуге болмайды. Дені сау адам д?рыс отырып тама?танады. Ал отыра алмайтын адам жатып ішеді. Сонды?тан м?гедек адамны? ?ылы?ын жасама. Д?рыс отырмаймын деп денсаулы?ы?ды б?зып алма.
3.Ас ?стінен аттама
Астан ?лкен емессі?
4. ?кесі отыр?анда баласына бас тартылмайды.
5.Дастархан?а бірінші нанды ?келіп ?ояды
6.Ас ішкен ыдысты т??керіп ?ою?а болмайды
7.Ас ішіп бол?ан со? «тойдым» деуге болмайды, «?ана?ат» деу керек.
8.Ерте?гі асты тастама
Кешкі ас?а ?арама.
Бала?а ми жеуге болмайды.
Ми жемейді жас бала,
Миды ?сын бас?а?а,
Былжыр болып ?семіз,
Ынжы? болу мас?ара.
9.?она??а сыны? ыдыспен ас беруге болмайды. Себебі сыны? ыдыспен ас беру – ?она?ты сыйламанды?. Ж?не сыны? ыдыспен ас ішу – жаман ырым. Б?л ж?зі? сынып, к??ілі? жарым болсын дегенді білдіреді.
10.Дастарханнан аттау?а болмайды.
11.?ле жегенше,
А?айынмен б?ле же.
12.Ас ішу кезінде ізет, сыйласым, инабаттылы? р?сімдері са?талу керек.
ІІ. «Дастархан басында?ы д?ст?рлер»
1. Айс?лу Халы? ?уанышты да, ?ай?ыны да дастархан басында б?ліскен. ?сиет айту, бата беру, достасу б?рі де дастархан басында шешілген. Сонды?тан да халы? дастарханды «??тхананы? берекесі» деп ?асиет т?тады.
2. Сонымен бірге дастархан к?нделікті отбасыны? тама?тануына, ?йге келген адам?а д?м таттыру?а, той – тамаша?а, ас – су беруге жайылады.
3. Ас ішу кезінде сылпылдатпай, т?ртіппен тама?тану, ?асы?ты о? ?олда ?стау, т?зу отыру, тазалы? са?тау р?сімдері орындалады.
4. ?ол?а су ??ю о? жа?тан сол?а ?арай орындалады.
5. Акмарал Той дастархан, той ?лгі
Бай дастархан жайылды.
Атап – атап ас ?ойды?
Ата?а деп бас ?ойды?.
6.Су ??йдым да ??манмен
?олына мен ?кемні?
Содан кейін о?ан мен
Орамалды ?пердім.
7. Ботагоз Дастарханнан д?м тат?андар татуласу, келісу сия?ты р?сімдерді орындайды.
8.К?нделікті отбасыны? тама?тануында ас ?ою, ас ?сыну, ас алу, ас ?айыру, ас?а бата беру р?сімдері орындалады.
9.Дастархан жанында?ы адамдар жасына ?арай отырады.
10.Тама?танып бол?аннан кейін дастархан басында?ы е? ?лкен ?рі ??рметті адам ас?а бата береді.
Серікбол: Жамбас ?ойды? ??да?а
Жал мен жая сыба?а
?ала?тай т?с жездеге
?азы ?арта ?згеге.
Уыз, ?айма? та?ы бар
Уылдыры? табылар
Табан, сазан, майшаба?
Таба? тартты? ?айталап.
11. «Таспен ат?анды аспен ат» деп халы? бекер айтпа?ан. Себебі, дастархан д?мі- киелі. Оны татып, келісімін б?зса, асты? киесі ?рады дейді.
12.К?нделікті отбасыны? тама?тануына жайыл?ан дастархан басында?ы асты е? алдымен ата – ана?а, ?лкенге ?сынады.
13.Тама? ішер алдында, тама?танып бол?ан со? ?ол?а су ??йылады. ??йылаты су жылы болуы керек.
Алтынжан:?азіргі тойларда дастархан жаю м?дениет д?ст?р. Онда асты? барлы? т?рлері болады. ?сіресе, жеміс пен к?к?ніс дастарханны? с?ні.
Балалар?а – тортымыз,
Барлы? ж?рт?а ??ртымыз
Балмен піскен ?ауырша?
Балдай т?тті бауырса?.
?ауын –?арбыз, к?к?ніс
?анша жидек, к?п жеміс.
?ане, тойда тойы?дар.
К?деден со? ойын бар.
Нан туралы та?па?тар
1. Нанда ?мірді? иісі мен д?мі бар
Нанда адамны? е?бегі мен ары бар.
Нан ?мірді? ана с?ті ар?ауы
Нансыз жерде ?ай ?мірді? с?ні бар.
2.Ш??ыла

Бір кезде болып нан?а зар,
?адірін білген адамдар.
?улие т?тып нанды ?стап,
«Нан ?рсын» деп ?ар?анар
Нан арда?ты адал ас
К?рі – жас одан аттамас.
3.Жанболат

Нан?а ?лкен ж?рекпен ?ара?дар
Нанды ?мір деп сана?дар
Нан болмаса
?ызы?ы?, ба?ыты?
??р ?уре, далбаса.
4. Айсулу

Нандай жо? ?ой асыл д?м
Жеп ?йренген жасы?нан
Дастар?аннан нан кетсе
Береке кетер асы?нан
Ей, балалар, балалар
Болма?дар сір? нан?а зар
?мірді? алтын ар?ауы
Бар ?асиет нанда бар.

Ж?мба?тар:
5.Ал?а жайып т?з д?мін
Келтіреді ?й с?нін
Ол хал?ымны? а? жаны
Жа?сы д?ст?р маржаны
Ке? пейілде арайлы
Осы жерден тарайды. Б?л не? (дастархан)
Беттескен ?ос таба?
Ортасында бас таба?
К?збен шо??а ораса,
Д?м піседі тамаша. Б?л не? (тары)
Ма?ал-м?телдер:
1. ?ырман басы – береке
К?п ж?рген жер – мереке.
2.Егін ексе? – ты??а.
Шы?тым дей бер шы??а.
?оныс к?ркі – там.
Дастархан к?ркі – нан.
Нан – тама?ты? атасы.
Ынтыма? – к?пті? батасы.
Тістем наны? ?адірін
Тары??анда білерсі?.
VІ б?лім. «Ас ішу т?ртібі»
1. Тарта жесе?, тай ?алар,
?оя жесе?, ?ой ?алар,
?оймай жесе? не ?алар.
Сонды?тан тама?ты шектен тыс к?п ішуге болмайды.
2. Асты асы?пай, ?бден шайнап ж?ту керек.
3.Тама? ішіп отырып,кітап о?у?а, теледидар к?руге болмайды.
4.?р т?рлі тама?та адам денесіне ?ажетті д?румендер болады. Сонды?тан тама?ты тал?аммен ішу керек.
5.?сіресе ?аза?ты? ?лтты? та?амдары адам?а ?те пайдалы,
6.?лтты? та?амдарымыз?а: бауырса?, ?азы – ?арта, жал – жая, ?ымыз – ш?бат, ??рт та?ы бас?алар жатады.

V б?лім. «?й тапсырма»
?йден дайындап келген ас м?зірімен таныстыру.

VІ. Бата беру Айбол
Ас бол?ан жерде бата беріледі. Ендеше бата?а кезек береміз.
Аманды? берсін басы?а
?адір келсін ?асы?а
Бар екем деп тасыма
Жо? екем деп жасыма
Е?бек етсе? ерінбей
Д?улет келер ?асы?а.
?умин!
Ой ?орыту:
Б?гін сендер ?лтты? д?ст?р жайында айтып, ырым – тыйымдарды білді?дер. Осыны? б?рі ?здігінен орындалмайды, ?стелге ?здігінен келмейді. Ол ?шін к?п е?бектену керек. «Е?бек етсе? ерінбей, тояды ?арны? тіленбей», – демекші е?бек етулері? керек. Сендерді? е?бек еткендері? – ата-ананы? айт?анын ты?дау, орындау, саба?ты жа?сы о?у.

Та?ырыбы: «Ас- адамны? ар?ауы»

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
««Ас –адамны? ар?ауы» сынып са?аты »

Тақырыбы: «Ас –адамның арқауы»

Мақсаты:
1. Асты қадірлеп, қастерлеуге үйрету.
2. Нанның дастарханға қалай келетіндігін айтып, оған көптеген адамдар еңбек еткендігін түсіндіру.
3. Оқушыларды дәстүрді сақтауға, нанды қастерлеуге ас ішу тәртібін есте сақтауға тәрбиелеу.
Көрнекілігі: Нақыл сөздер, ас түрлері
Сабақтың барысы:
Мұғалім: Құрметті ұстаздар, оқушылар! Бүгін біздер «Ас – адамның арқауы» атты тәрбие сағатын өткізгелі отырмыз.
І. Қызығушылықты ояту.
Ас дастарханға қалай келеді?
Оқушылардың пікірін тыңдау
ІІ. Мағынаны тану
Нан туралы ақыл – кеңестер.
Дүкенге барғанда нанның сапасын қолыңызбен анықтамаңыз. Бұл тазалыққа да, мәдениеттілікке де жатпайды.
Нанды сатып алған кезде таза дорбаға салыңыз.
«Дүниедегі көп байлықтың ең негізгісі – нан»
«Ас жүрген жер – береке»
«Дастархан дәмі – киелі»
І бөлім «Дастархан басында сақталатын ырым – тыйымдар»
1. Нанды бір қолмен сындыруға болмайды.
2. Тамақты жатып ішуге болмайды. Дені сау адам дұрыс отырып тамақтанады. Ал отыра алмайтын адам жатып ішеді. Сондықтан мүгедек адамның қылығын жасама. Дұрыс отырмаймын деп денсаулығыңды бұзып алма.
3.Ас үстінен аттама
Астан үлкен емессің
4. Әкесі отырғанда баласына бас тартылмайды.
5.Дастарханға бірінші нанды әкеліп қояды
6.Ас ішкен ыдысты төңкеріп қоюға болмайды
7.Ас ішіп болған соң «тойдым» деуге болмайды, «қанағат» деу керек.
8.Ертеңгі асты тастама
Кешкі асқа қарама.
Балаға ми жеуге болмайды.
Ми жемейді жас бала,
Миды ұсын басқаға,
Былжыр болып өсеміз,
Ынжық болу масқара.
9.Қонаққа сынық ыдыспен ас беруге болмайды. Себебі сынық ыдыспен ас беру – қонақты сыйламандық. Және сынық ыдыспен ас ішу – жаман ырым. Бүл жүзің сынып, көңілің жарым болсын дегенді білдіреді.
10.Дастарханнан аттауға болмайды.
11.Өле жегенше,
Ағайынмен бөле же.
12.Ас ішу кезінде ізет, сыйласым, инабаттылық рәсімдері сақталу керек.
ІІ. «Дастархан басындағы дәстүрлер»
1. Айсұлу Халық қуанышты да, қайғыны да дастархан басында бөліскен. Өсиет айту, бата беру, достасу бәрі де дастархан басында шешілген. Сондықтан да халық дастарханды «Құтхананың берекесі» деп қасиет тұтады.
2. Сонымен бірге дастархан күнделікті отбасының тамақтануына, үйге келген адамға дәм таттыруға, той – тамашаға, ас – су беруге жайылады.
3. Ас ішу кезінде сылпылдатпай, тәртіппен тамақтану, қасықты оң қолда ұстау, түзу отыру, тазалық сақтау рәсімдері орындалады.
4. Қолға су құю оң жақтан солға қарай орындалады.
5. Акмарал Той дастархан, той үлгі
Бай дастархан жайылды.
Атап – атап ас қойдық
Атаға деп бас қойдық.
6.Су құйдым да құманмен
Қолына мен әкемнің
Содан кейін оған мен
Орамалды әпердім.
7. Ботагоз Дастарханнан дәм татқандар татуласу, келісу сияқты рәсімдерді орындайды.
8.Күнделікті отбасының тамақтануында ас қою, ас ұсыну, ас алу, ас қайыру, асқа бата беру рәсімдері орындалады.
9.Дастархан жанындағы адамдар жасына қарай отырады.
10.Тамақтанып болғаннан кейін дастархан басындағы ең үлкен әрі құрметті адам асқа бата береді.
Серікбол: Жамбас қойдық құдаға
Жал мен жая сыбаға
Қалақтай төс жездеге
Қазы қарта өзгеге.
Уыз, қаймақ тағы бар
Уылдырық табылар
Табан , сазан, майшабақ
Табақ тарттық қайталап.
11. «Таспен атқанды аспен ат» деп халық бекер айтпаған. Себебі, дастархан дәмі- киелі. Оны татып, келісімін бұзса, астық киесі ұрады дейді.
12.Күнделікті отбасының тамақтануына жайылған дастархан басындағы асты ең алдымен ата – анаға, үлкенге ұсынады.
13.Тамақ ішер алдында, тамақтанып болған соң қолға су құйылады. Құйылаты су жылы болуы керек.
Алтынжан:Қазіргі тойларда дастархан жаю мәдениет дәстүр. Онда астың барлық түрлері болады. Әсіресе, жеміс пен көкөніс дастарханның сәні.
Балаларға – тортымыз,
Барлық жұртқа құртымыз
Балмен піскен қауыршақ
Балдай тәтті бауырсақ.
Қауын –қарбыз, көкөніс
Қанша жидек, көп жеміс.
Қане, тойда тойыңдар.
Кәдеден соң ойын бар .
Нан туралы тақпақтар
1. Нанда өмірдің иісі мен дәмі бар
Нанда адамның еңбегі мен ары бар.
Нан өмірдің ана сүті арқауы
Нансыз жерде қай өмірдің сәні бар.
2.Шұғыла

Бір кезде болып нанға зар,
Қадірін білген адамдар.
Әулие тұтып нанды ұстап,
«Нан ұрсын» деп қарғанар
Нан ардақты адал ас
Кәрі – жас одан аттамас.
3.Жанболат

Нанға үлкен жүрекпен қараңдар
Нанды өмір деп санаңдар
Нан болмаса
Қызығың, бақытың
Құр әуре, далбаса.
4. Айсулу

Нандай жоқ қой асыл дәм
Жеп үйренген жасыңнан
Дастарқаннан нан кетсе
Береке кетер асыңнан
Ей, балалар, балалар
Болмаңдар сірә нанға зар
Өмірдің алтын арқауы
Бар қасиет нанда бар.

Жұмбақтар:
5.Алға жайып тұз дәмін
Келтіреді үй сәнін
Ол халқымның ақ жаны
Жақсы дәстүр маржаны
Кең пейілде арайлы
Осы жерден тарайды. Бұл не? (дастархан)
Беттескен қос табақ
Ортасында бас табақ
Көзбен шоққа ораса,
Дәм піседі тамаша. Бұл не? (тары)
Мақал-мәтелдер:
1. Қырман басы – береке
Көп жүрген жер – мереке.
2.Егін ексең – тыңға.
Шықтым дей бер шыңға.
Қоныс көркі – там.
Дастархан көркі – нан.
Нан – тамақтың атасы.
Ынтымақ – көптің батасы.
Тістем наның қадірін
Тарыққанда білерсің.
VІ бөлім. «Ас ішу тәртібі»
1. Тарта жесең, тай қалар,
Қоя жесең, қой қалар,
Қоймай жесең не қалар.
Сондықтан тамақты шектен тыс көп ішуге болмайды.
2. Асты асықпай, әбден шайнап жұту керек.
3.Тамақ ішіп отырып,кітап оқуға, теледидар көруге болмайды.
4.Әр түрлі тамақта адам денесіне қажетті дәрумендер болады. Сондықтан тамақты талғаммен ішу керек.
5.Әсіресе қазақтың ұлттық тағамдары адамға өте пайдалы,
6.Ұлттық тағамдарымызға: бауырсақ, қазы – қарта, жал – жая, қымыз – шұбат, құрт тағы басқалар жатады.

V бөлім. «Үй тапсырма»
Үйден дайындап келген ас мәзірімен таныстыру.

VІ. Бата беру Айбол
Ас болған жерде бата беріледі. Ендеше батаға кезек береміз.
Амандық берсін басыңа
Қадір келсін қасыңа
Бар екем деп тасыма
Жоқ екем деп жасыма
Еңбек етсең ерінбей
Дәулет келер қасыңа.
Әумин!
Ой қорыту:
Бүгін сендер ұлттық дәстүр жайында айтып, ырым – тыйымдарды білдіңдер. Осының бәрі өздігінен орындалмайды, үстелге өздігінен келмейді. Ол үшін көп еңбектену керек. «Еңбек етсең ерінбей, тояды қарның тіленбей» , – демекші еңбек етулерің керек. Сендердің еңбек еткендерің – ата-ананың айтқанын тыңдау, орындау, сабақты жақсы оқу.