Арнау ?ле?дер

Арнау ?ле?дер

Саба?ты? та?ырыбы: Арнау ?ле?дер

Ма?саты:

1.О?ушылар?а арнау ?ле?дері турал ы т?сінік беру.

2. О?ушыларды? ой-?рісін дамыту, с?здік ?орын молайту, м?нерлеп айту, ауызекі с?йлеу да?дыларын дамыту.
3.?з елін, жерін ?ор?ау?а, Отанын, тілін с?юге т?рбиелеу

Саба?ты? к?рнекілігі: А?ын, жазушыларды? суреттері, кітаптары.
Саба?ты? барысы:
М??алім:

Арнау ?ле? — т?ркі халы?тары поэзиясына т?н жанр. Арнау ?ле? ?аза? ауыз ?дебиетінде, жазба ?дебиетінде ерекше орын ал?ан. Арнау ?ле?ді ?аза? ?дебиеттану ?ылымында ал?аш енгізіп, ішкі жанрлы? т?рге жіктеген А.Байт?рсынов: “Арнауды? ?зі ?ш т?рлі болады: жарлай арнау, с?рай арнау, зарлай арнау”

1. Жарлай арнау — к?пшілікке, белгілі бір орта?а, ?ауым?а немесе жеке адам?а да ?аратылып айтылады. Ы.Алтынсаринні? “Бір алла?а сыйынып” атты ?ле?і жарлай арнауды? ?лгісі (“Бір алла?а сыйынып, Кел, балалар, о?ылы?. О?ы?анды к??ілге, Ы?ыласпен то?ылы?.”). Жарлай арнау - а?ынны? жеке адам?а емес жалпы ж?рт?а жария ке?есуі.

?алы? елім, ?аза?ым, ?айран ж?ртым

?старасыз аузы?а т?сті м?рты?.

Жа?сы менен жаманды айырмады?,

Бірі ?ан, бірі май боп енді екі ?рты?.

(Абай ??набай?лы )

1. С?рай арнау — к?пшілікке, не жеке адам?а арналып айтылады ж?не жауап к?тіледі. С?рай арнауда кейде жауап беріледі, кейде жауап ме?зеу ар?ылы сезіліп, білініп т?рады. . С?рай арнау - а?ын ?з ойын сан-салалы сауал ар?ылы айтып жеткізеді де, ?зі сол сауалдар?а жауап к?теді.

А? ?а?азды ?аралап,

?алам неге ойнайды?

А?ын неге ?ай?ырып,

Тере? ой?а бойлайды?

(?.Есмамбетов)

Зарлай арнау — Арнау ?ле?ні? е? к?не т?рі. М?нда халы? басына т?скен ?иын кезе?, немесе жеке адамны? басына т?скен ?иынды?, та?дыр т?лкегіні? азабы ерекше ашылып к?рсетіледі. ?аза? ауыз ?дебиетінде “А?табан ш?бырынды”, “?ыз Жібек” т.б. жырларда?ы зарлай арнау Арнау ?ле?ні? б?л т?ріні? ерте д?уірде пайда бол?анын ай?а?тайды.

Зарлай арнау ?лгісі:

Алатауды айналсам,

Ал?адайды табам ба?

Сарыар?аны шарласам,

Са?ла?ымды табам ба?

(Жамбыл Жабаев)

М??а?али Ма?атаев туралы м?лімет беру

Абай ??нанбаев?а арнау
Мен ба?ыттымын!
Т?уелсіз елде туылдым,
?мірге і?к?р, ?ле?ге ??мар ?ызы?мын.
Кеме?гер ойлы, данышпан Абай атамды,
Жан - т?німмен жырлау?а б?гін ж?гіндім.

Мен ба?ыттымын!
??лама Абай – с?з басы,
?арас?здері - т?лім - т?рбие ?оймасы.
Адамды?ты? негізін шаш?ан жырымен,
Ш?к?рімнен табыл?ан ой жал?асы.

Мен ба?ыттымын!
Шаттана ма?ан ?ара?дар,
Абай менен Ш?к?рімдей данам бар.
Ауадай керек дарабоздарды? жырлары,
?р айт?ан ойын ?азына?а бала?дар!

Фариза?а

Фариза!

Фаризажан, Фариза ?ыз!

?мірде а?ындарды? б?рі жал?ыз.

Шыдай-шыдай а?ыры жалы?армыз,

Бірімізден-біріміз арылармыз.

Біздерді де іздейтін жан болса егер,

Ша? бас?ан архивтерден табылармыз.

Сен мені білесі? бе, білесі? бе?

Жаралма?ан жан екем к?ресуге.

Жылай ж?ріп, ?тірік к?лесі? де.

Ж?ресі? де ?оясы?, ж?ресі? де.

Бірі итеріп кеудемнен, бірі шалып

Таста?ысы келеді к?ресінге,

Фаризажан, сен соны білесі? бе?.

Т?леген Айбергеновке арнау

?ле?і ?рт, ?шіре алмас ?асыр да,
Т?легенді те?еймін мен асыл?а,
А? ж?регі а??ылда?ан ??сайды,
М??а?али, М?хтар сынды досына.

Ай ма?дай а?ын перзенті еді? ?лтымны?
Жалын жырмен буыр?анды?, б?л?ынды?
Шал?ар шабыт алып сені? жыры?нан
Мен де ?зі?дей ?ле? с?зге ?мтылдым.

Аз ??мырда мол м?ра?ды ?алдырды?
О?ырман?а жігер берді?, жандырды?
??мыры?ды жал?астырды жырлары?,
??ламайтын жыр м?нара салдырды?.

Найза?ай жыр, жасты? жалын бойы?да,
Жыр о?ыды?, міне, б?гін тойы?да
?аза?ымны? Т?легені ?лмейді.
Жырларынан хал?ы ?ибрат алуда.

Кері ?айту

Елбасына арнау

Ас?а?тай бер Н?р а?а алып таудай.

К?ш басшысын елімні? арыстандай,

??рметтемей т?ра ма мына хал?ым.

?зі?іздей ас?ар тау, алып жанды-ай,

Хал?ымыз?а жолда?ан.

Биыл?ы жолдау Н?рлы-жол,

Д?ние ж?зі ?олда?ан.

М?ртебе?із сізді? ол.

Ел бас?ар?ан Н?рс?лтандай атам бар,

Жасыл жайлау, к?к ал?апты далам бар.

Ел бас?ар?ан Н?рс?лтандай атамды,

Сыйлай т??ын халы? деген данам бар.

Елбасына арнау
Бірлікке елін ша?ыр?ан,
Т?уелсіз та?ын атыр?ан.
Н?рс?лтан - дана, ерен ер
Ж?гінген а?ыл - сабыр?а.

Болаша? жолын аны?тап,
Аямай барын халы?тан.
Н?рс?лтан басшы - кеме?гер,
?лемге елін таныт?ан.

Ата, ана, бала туралы ма?ал - м?телдер айту

2. Шы?армашылы? ж?мыс.

Осы та?ырып?а байланысты 1шума? ?ле? шы?ару. Мен дайын ?ле? жолдарын беріп, о?ушылар?а соны ая?тауды ?сынамын.
Б?рын?ы бізді?……. (бабалар)
?асиетті………(даналар)
Бабалардан бата………(ал?ан)
?азіргі бізді?………(аталар).

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Арнау ?ле?дер»

Сабақтың тақырыбы: Арнау өлеңдер

Мақсаты:

1.Оқушыларға арнау өлеңдері турал ы түсінік беру.

2. Оқушылардың ой-өрісін дамыту, сөздік қорын молайту, мәнерлеп айту, ауызекі сөйлеу дағдыларын дамыту.
3.Өз елін, жерін қорғауға, Отанын, тілін сүюге тәрбиелеу

Сабақтың көрнекілігі: Ақын , жазушылардың суреттері, кітаптары.
Сабақтың барысы:
Мұғалім:

Арнау өлең — түркі халықтары поэзиясына тән жанр. Арнау өлең қазақ ауыз әдебиетінде, жазба әдебиетінде ерекше орын алған. Арнау өлеңді қазақ әдебиеттану ғылымында алғаш енгізіп, ішкі жанрлық түрге жіктеген А.Байтұрсынов: “Арнаудың өзі үш түрлі болады: жарлай арнау, сұрай арнау, зарлай арнау”

Жарлай арнау — көпшілікке, белгілі бір ортаға, қауымға немесе жеке адамға да қаратылып айтылады. Ы.Алтынсариннің “Бір аллаға сыйынып” атты өлеңі жарлай арнаудың үлгісі (“Бір аллаға сыйынып, Кел, балалар, оқылық. Оқығанды көңілге, Ықыласпен тоқылық.”). Жарлай арнау - ақынның жеке адамға емес жалпы жұртқа жария кеңесуі.

Қалың елім, қазағым, қайран жұртым

Ұстарасыз аузыңа түсті мұртың.

Жақсы менен жаманды айырмадың,

Бірі қан, бірі май боп енді екі ұртың.

(Абай Құнабайұлы )

Сұрай арнау — көпшілікке, не жеке адамға арналып айтылады және жауап күтіледі. Сұрай арнауда кейде жауап беріледі, кейде жауап меңзеу арқылы сезіліп, білініп тұрады. . Сұрай арнау - ақын өз ойын сан-салалы сауал арқылы айтып жеткізеді де, өзі сол сауалдарға жауап күтеді.

Ақ қағазды қаралап,

Қалам неге ойнайды?

Ақын неге қайғырып,

Терең ойға бойлайды?

(Ә.Есмамбетов)

Зарлай арнау — Арнау өлеңнің ең көне түрі. Мұнда халық басына түскен қиын кезең, немесе жеке адамның басына түскен қиындық, тағдыр тәлкегінің азабы ерекше ашылып көрсетіледі. Қазақ ауыз әдебиетінде “Ақтабан шұбырынды”, “Қыз Жібек” т.б. жырлардағы зарлай арнау Арнау өлеңнің бұл түрінің ерте дәуірде пайда болғанын айғақтайды.

Зарлай арнау үлгісі:

Алатауды айналсам,

Алғадайды табам ба?

Сарыарқаны шарласам,

Саңлағымды табам ба?

(Жамбыл Жабаев)

Мұқағали Мақатаев туралы мәлімет беру

Абай Құнанбаевқа арнау
Мен бақыттымын!
Тәуелсіз елде туылдым,
Өмірге іңкәр, өлеңге құмар қызыңмын.
Кемеңгер ойлы, данышпан Абай атамды,
Жан - тәніммен жырлауға бүгін жүгіндім.

Мен бақыттымын!
Ғұлама Абай – сөз басы,
Қарасөздері - тәлім - тәрбие қоймасы.
Адамдықтың негізін шашқан жырымен,
Шәкәрімнен табылған ой жалғасы.

Мен бақыттымын!
Шаттана маған қараңдар,
Абай менен Шәкәрімдей данам бар.
Ауадай керек дарабоздардың жырлары,
Әр айтқан ойын қазынаға балаңдар!

Фаризаға

Фариза!

Фаризажан, Фариза қыз!

Өмірде ақындардың бәрі жалғыз.

Шыдай-шыдай ақыры жалығармыз,

Бірімізден-біріміз арылармыз.

Біздерді де іздейтін жан болса егер,

Шаң басқан архивтерден табылармыз.

Сен мені білесің бе, білесің бе?

Жаралмаған жан екем күресуге.

Жылай жүріп, өтірік күлесің де.

Жүресің де қоясың, жүресің де.

Бірі итеріп кеудемнен, бірі шалып

Тастағысы келеді күресінге,

Фаризажан, сен соны білесің бе?..

Төлеген Айбергеновке арнау

Өлеңі өрт, өшіре алмас ғасыр да,
Төлегенді теңеймін мен асылға,
Ақ жүрегі аңқылдаған ұқсайды,
Мұқағали, Мұхтар сынды досына.

Ай маңдай ақын перзенті едің ұлтымның
Жалын жырмен буырқандың, бұлқындың
Шалқар шабыт алып сенің жырыңнан
Мен де өзіңдей өлең сөзге ұмтылдым.

Аз ғұмырда мол мұраңды қалдырдың
Оқырманға жігер бердің, жандырдың
Ғұмырыңды жалғастырды жырларың,
Құламайтын жыр мұнара салдырдың.

Найзағай жыр, жастық жалын бойыңда,
Жыр оқыдық, міне, бүгін тойыңда
Қазағымның Төлегені өлмейді.
Жырларынан халқы ғибрат алуда.

Кері қайту

Елбасына арнау

Асқақтай бер Нұр аға алып таудай.

Көш басшысын елімнің арыстандай,

Қүрметтемей тұра ма мына халқым.

Өзіңіздей асқар тау, алып жанды-ай,

Халқымызға жолдаған.

Биылғы жолдау Нұрлы-жол,

Дүние жүзі қолдаған.

Мәртебеңіз сіздің ол.

Ел басқарған Нұрсұлтандай атам бар,

Жасыл жайлау, көк алқапты далам бар.

Ел басқарған Нұрсұлтандай атамды,

Сыйлай тұғын халық деген данам бар.

Елбасына арнау
Бірлікке елін шақырған,
Тәуелсіз таңын атырған.
Нұрсұлтан - дана, ерен ер
Жүгінген ақыл - сабырға.

Болашақ жолын анықтап,
Аямай барын халықтан.
Нұрсұлтан басшы - кемеңгер,
Әлемге елін танытқан.

Ата, ана, бала туралы мақал - мәтелдер айту

2. Шығармашылық жұмыс.

Осы тақырыпқа байланысты 1шумақ өлең шығару. Мен дайын өлең жолдарын беріп, оқушыларға соны аяқтауды ұсынамын.
Бұрынғы біздің…….. (бабалар)
Қасиетті………(даналар)
Бабалардан бата………(алған)
Қазіргі біздің………(аталар).