Т?рбиеші:?дептілік,ар-?ят адамды?ты? белгісі-дегендей ?депті болу с?зіні? ма?ынасы ?те ке?.Олай дейтініміз,адамны? жаса?ан ?рбір іс-?имылы,ж?ріс-т?рысын,с?йлеу м?нерін,?зін-?зі ?стауы,оны? ?дептілігі мен м?дениеттілігі жайлы сыр шертіп т?рады.Сендер мектепке ал?аш келгеннен бастап о?ушылар ережесімен танысты?дар ж?не орындайсы?дар.Кейде сол ережелерді біле т?ра ?депсіздік,т?ртіпсіздік жасайтындары? кездесіп ?алады.
I.О?ушылар?а с?ра?тар ?ою.
-Сондай т?ртіпсіздікті болдырмау ?шін біз ?андай болуымыз керек?
?дептілік дегені? ?р?ашанда керегі?,
?семпазды? дегені?,?уре-сарса? ?легі?.
Енді мен сендерді? ?дептілік жайлы ойлары?ды ты?да?ым келіп т?р.?дептілік с?зіні? баламасын табы?даршы?(топтастыру)
Демек,адам бойында жа?сы мен жаман ?асиеттер болады екен.Міне осындай а?ылдылы?ты,адалды?ты,?арапайымдылы?ты,имандылы?ты?ке-шеше,ата-?же,т?рбиеші,?стаздарымыз ?йретеді.Ал біз осындай жа?сы ?асиеттерді ананы? с?тімен,бал тілінен бойымыз?а сі?іреміз.Жа?сы адам болатын бала барлы? жа?сы ?асиеттерді ?йреніп,жаман мінез-?деттерден ?намсыз ?ылы?тардан аула? болуы керек.
Ата-ана тілегі,
Адам болып ?скенім.
Адамды?ты? тірегі,
Адал болып ?скені?.
Адамны? ?андай болма?ы,кім болма?ы т?рбиеге,орта?а байланысты,я?ни жеке адам ?з-?зінен ?депті болып шы?а келмейді.?дептілік ?зімен ?сіп жетіледі.О?ан айналасында-?ы адамдар,отбасы,мектеп ?сер етеді.Сонды?тан ?дептілік адамдар арасында ж?ріс-т?рысынан,бас?алармен ?арым-?атынасынан к?рінеді.
-Адамны? ?депті екенін ?ай жа?ынан білеміз?
Егер ?депті бала- ?ялса,кішіпейіл болса,таза,??ыпты,?айырымды болса,с?лем берсе,бас?аны ??рметтесе т.с.с
О?улы?ты мектебі?
Берер са?ан теп-тегін.
Білмейсі?-ау сен біра?,
?аншама е?бек кеткенін.
О?улы?ты ??рметте,
К?тіп ?ста кірлетпе.
Кішілерге табыс ет,
Да? т?сірмей бір бетке.
Сыйлап ?лкен а?аны,
С?лем берген баланы.
Кім дейміз?
?депті екен б?л дейміз.
Кітап,д?птер,?аламы,
Кір шалма?ан баланы
Кім дейміз?
??ыпты екен б?л дейміз.
Таудай биік талабы,
Жа?сы о?итын баланы.
Кім дейміз?
?лгілі екен б?л дейміз.
II.«Ой жал?астыр»ойыны.
Мен бас?ы с?з айтамын,ал сендер ойланып жауап берулері? керек.
-?депсіз болмайын десе?, не істеуге болмайды?
?лкендерді? алдынан..
кішкентай баланы...
?лкендерді...
сыныпта..
Саба?тан..
мектеп ережесін...
Ата-ананы..
??старды...
-?депті деген ат?а сай болу ?шін не істеу керек?
?лкендерді..
?лкендерді? айт?анын..
О?у ??ралдарын..
?ате?ді..
Кішілерге..
саба?ты..
?лкендерге..
Ендеше,?аза?та«?депті елді? баласы,алыстан с?лем береді»немесе«С?лем с?зді? анасы»деген с?з бар.Б?л тегіннен тегін айтылма?ан.Та?ерте? оян?ан ?рбір адам ?уанады,жа?ындарымен амандасады.?дептілік с?лемнен басталады.?рбір адам «?айырлы та?»,«?айырлы к?н»,«?айырлы кеш»деген с?здерді амандасу?а ?осып,т?улікті? ?ш мезгілінде де бір-бірімен а?жар?ын амандасуы тиіс.?аза? салтында амандас?ан адам о? ала?анын ж?регіні? ?стіне ?ойып,басын изейді,не ?ол алып амандасады.Ол«сізді шын ж?ректен ??рметтеп аманды?ы?ызды тілеп,?зі?ізге бас иемін»дегенді білдіреді.
?лкен адам?а с?лем беру-кішіні? міндеті.?аза?та «алты жасар бала келсе,ауылда?ы алпыс жаста?ы ?ария с?лем береді»деген ?деп бар.Алыстан келген адам?а с?лем беру т?ртібі жас?а,?лкенге,кішіге байланысты емес.Ал кездескен кезде кіші адам ?лкен кісіге с?лем бермей кетсе,ол ?депсіздік болып табылады.?аза? хал?ында егер ?лкен кісі кездессе,оны таныса да танымаса да,кіші адам о?ан с?лем беруге міндетті-ол ?дептілікті? бір белгісі ретінде ?алыптас?ан д?ст?р.
Д?рыс емес,себебі ?аза? салтында бетті с?йіп амандасу болма?ан.Ол ?азіргі ?ыздарды? Еуропа (шет елдерге)елдеріне еліктеуі болып табылады.?аза? ?ыздары ибалы,инабатты,?лкен адамны? алдын кеспеген,?лкен адам отыр?анда арты? с?йлемеген,?ят са?та?ан.Енді балалар т?рт топ?а мынадай тапсырма бергім келіп т?р.
III.Топпен ж?мыс.
I топ-мектептегі,кітапханада?ы ?дептілік
IIтоп- к?шедегі ?дептілік
IIIтоп-?йдегі,?стел басында?ы ?дептілік
IV-топ-?о?амды? к?ліктегі ?дептілік
К?рініс«?депті бол,балам»
?н«Мен ?депті баламын»
IV.«??пия хаттар»
Т?рт топ?а тапсырма берілген,сол тапсырмада?ы жа?даяттарды шешу жолдарын ?арастырады.Балалар осы жаман с?здерді са?тандыратын с?здер бар.Оларды тыйым с?здер дейміз.Ал сендер ?андай тыйым с?здерді білесі?дер?(о?ушы жауаптары)
Балалар манадан бері ?дептілік туралы к?п н?рсе айтылды.Ал сендер ?андайсы?дар?
Сергіту с?ті.Біз ?депті баламыз.
Олай болса,та?та?а ?арайы?.?те жа?сы адам болу ?шін ?з бойымызда?ы жа?сы ?асиеттерді дамытып,жаман ?асиеттерді жоюымыз керек.Адам к?н т?різді ?асында?ы адамдар?а к?нні? шуа?ы ретінде жа?сы ?асиеттерін ?йретіп отырады,ал мына жерде т?р?ан б?лттар сол ?асиеттерді к?ле?келейді.Осы к?ле?келеп т?р?ан жаман ?асиеттерді алып тастау ?шін бір-бірімізге ?ндеу тастайы?.Я?ни біздер адам бойында кездесетін жаман ?асиеттерді? б?рін жойып,жа?сы ?асиеттерді ?алдырып,осы ?асиеттерді бойымыз?а сі?іруіміз керек.
V.Ше?бер ??ру.
Барлы? о?ушылар д??гелене т?рады да бір-бірлеріне тілектер айтады.
-Не ??ты?дар?
Т?йін:К?рді?дер ме балалар ?з ниеттері? т?зу болса,біреуге жа?сылы? жасаса?,жа?сы с?здер айтса?,?зі?де соны естиді екенсі?.Сонды?танда «Адам бойында б?рі жа?сы болу керек» екен.
VI.?орытынды
Арым-таза,а? к??іл
Адалды??а сенемін.
Абыройлы,а? ниет,
Адамды??а сенемін-дей келе мені? сендерге айтатыным,адам ?р?ашан бет с?лулы?ымен емес,ішкі жан д?ниесімен,?дептілігімен,м?дениеттілігімен ?демі.Сендерді? де ?депті о?ушы болып ?сетіндері?е сенемін.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Тәрбиеші:Әдептілік,ар-ұят адамдықтың белгісі-дегендей әдепті болу сөзінің мағынасы өте кең.Олай дейтініміз,адамның жасаған әрбір іс-қимылы,жүріс-тұрысын,сөйлеу мәнерін,өзін-өзі ұстауы,оның әдептілігі мен мәдениеттілігі жайлы сыр шертіп тұрады.Сендер мектепке алғаш келгеннен бастап оқушылар ережесімен таныстыңдар және орындайсыңдар.Кейде сол ережелерді біле тұра әдепсіздік,тәртіпсіздік жасайтындарың кездесіп қалады.
I.Оқушыларға сұрақтар қою.
-Сондай тәртіпсіздікті болдырмау үшін біз қандай болуымыз керек?
Әдептілік дегенің әрқашанда керегің,
Әсемпаздық дегенің,әуре-сарсаң әлегің.
Енді мен сендердің әдептілік жайлы ойларыңды тыңдағым келіп тұр.Әдептілік сөзінің баламасын табыңдаршы?(топтастыру)
Демек,адам бойында жақсы мен жаман қасиеттер болады екен.Міне осындай ақылдылықты,адалдықты,қарапайымдылықты,имандылықты әке-шеше,ата-әже,тәрбиеші,ұстаздарымыз үйретеді.Ал біз осындай жақсы қасиеттерді ананың сүтімен,бал тілінен бойымызға сіңіреміз.Жақсы адам болатын бала барлық жақсы қасиеттерді үйреніп,жаман мінез-әдеттерден ұнамсыз қылықтардан аулақ болуы керек.
Ата-ана тілегі,
Адам болып өскенім.
Адамдықтың тірегі,
Адал болып өскенің.
Адамның қандай болмағы,кім болмағы тәрбиеге,ортаға байланысты,яғни жеке адам өз-өзінен әдепті болып шыға келмейді.Әдептілік өзімен өсіп жетіледі.Оған айналасында-ғы адамдар,отбасы,мектеп әсер етеді.Сондықтан әдептілік адамдар арасында жүріс-тұрысынан,басқалармен қарым-қатынасынан көрінеді.
-Адамның әдепті екенін қай жағынан білеміз?
Егер әдепті бала- ұялса,кішіпейіл болса,таза,ұқыпты,қайырымды болса,сәлем берсе,басқаны құрметтесе т.с.с
Оқулықты мектебің
Берер саған теп-тегін.
Білмейсің-ау сен бірақ,
Қаншама еңбек кеткенін.
Оқулықты құрметте,
Күтіп ұста кірлетпе.
Кішілерге табыс ет,
Дақ түсірмей бір бетке.
Сыйлап үлкен ағаны,
Сәлем берген баланы.
Кім дейміз?
Әдепті екен бұл дейміз.
Кітап,дәптер,қаламы,
Кір шалмаған баланы
Кім дейміз?
Ұқыпты екен бұл дейміз.
Таудай биік талабы,
Жақсы оқитын баланы.
Кім дейміз?
Үлгілі екен бұл дейміз.
II.«Ой жалғастыр»ойыны.
Мен басқы сөз айтамын,ал сендер ойланып жауап берулерің керек.
-Әдепсіз болмайын десең, не істеуге болмайды?
Үлкендердің алдынан..........
кішкентай баланы...........
Үлкендерді...........
сыныпта........
Сабақтан..........
мектеп ережесін...........
Ата-ананы..........
құстарды...........
-Әдепті деген атқа сай болу үшін не істеу керек?
Үлкендерді............
үлкендердің айтқанын.......
Оқу құралдарын........
қатеңді........
Кішілерге..........
сабақты.........
Үлкендерге..........
Ендеше,қазақта«Әдепті елдің баласы,алыстан сәлем береді»немесе«Сәлем сөздің анасы»деген сөз бар.Бұл тегіннен тегін айтылмаған.Таңертең оянған әрбір адам қуанады,жақындарымен амандасады.Әдептілік сәлемнен басталады.Әрбір адам «қайырлы таң»,«қайырлы күн»,«қайырлы кеш»деген сөздерді амандасуға қосып,тәуліктің үш мезгілінде де бір-бірімен ақжарқын амандасуы тиіс.Қазақ салтында амандасқан адам оң алақанын жүрегінің үстіне қойып,басын изейді,не қол алып амандасады.Ол«сізді шын жүректен құрметтеп амандығыңызды тілеп,өзіңізге бас иемін»дегенді білдіреді.
Үлкен адамға сәлем беру-кішінің міндеті.Қазақта «алты жасар бала келсе,ауылдағы алпыс жастағы қария сәлем береді»деген әдеп бар.Алыстан келген адамға сәлем беру тәртібі жасқа,үлкенге,кішіге байланысты емес.Ал кездескен кезде кіші адам үлкен кісіге сәлем бермей кетсе,ол әдепсіздік болып табылады.Қазақ халқында егер үлкен кісі кездессе,оны таныса да танымаса да,кіші адам оған сәлем беруге міндетті-ол әдептіліктің бір белгісі ретінде қалыптасқан дәстүр.
Сыйлап сәлем беремін,
Көршілерді көргенде.
Ізетті деп білемін.
Үйге қонақ келгенде
Әдепсіз деп сөкпесін,
Анама айтып өкпесін.
-Сәлемдесудің қандай түрлері бар?
-Амандасу үшін айтылатын сөз?
-Қазіргі қыздардың беттерінен сүйіп амандасқаны дұрыс па?
Дұрыс емес,себебі қазақ салтында бетті сүйіп амандасу болмаған.Ол қазіргі қыздардың Еуропа (шет елдерге)елдеріне еліктеуі болып табылады.Қазақ қыздары ибалы,инабатты,үлкен адамның алдын кеспеген,үлкен адам отырғанда артық сөйлемеген,ұят сақтаған.Енді балалар төрт топқа мынадай тапсырма бергім келіп тұр.
III.Топпен жұмыс.
I топ-мектептегі,кітапханадағы әдептілік
IIтоп- көшедегі әдептілік
IIIтоп-үйдегі,үстел басындағы әдептілік
IV-топ-қоғамдық көліктегі әдептілік
Көрініс«Әдепті бол,балам»
Ән«Мен әдепті баламын»
IV.«Құпия хаттар»
Төрт топқа тапсырма берілген,сол тапсырмадағы жағдаяттарды шешу жолдарын қарастырады.Балалар осы жаман сөздерді сақтандыратын сөздер бар.Оларды тыйым сөздер дейміз.Ал сендер қандай тыйым сөздерді білесіңдер?(оқушы жауаптары)
Балалар манадан бері әдептілік туралы көп нәрсе айтылды.Ал сендер қандайсыңдар?
Сергіту сәті.Біз әдепті баламыз.
Олай болса,тақтаға қарайық.Өте жақсы адам болу үшін өз бойымыздағы жақсы қасиеттерді дамытып,жаман қасиеттерді жоюымыз керек.Адам күн тәрізді қасындағы адамдарға күннің шуағы ретінде жақсы қасиеттерін үйретіп отырады,ал мына жерде тұрған бұлттар сол қасиеттерді көлеңкелейді.Осы көлеңкелеп тұрған жаман қасиеттерді алып тастау үшін бір-бірімізге үндеу тастайық.Яғни біздер адам бойында кездесетін жаман қасиеттердің бәрін жойып,жақсы қасиеттерді қалдырып,осы қасиеттерді бойымызға сіңіруіміз керек.
V.Шеңбер құру.
Барлық оқушылар дөңгелене тұрады да бір-бірлеріне тілектер айтады.
-Не ұқтыңдар?
Түйін:Көрдіңдер ме балалар өз ниеттерің түзу болса,біреуге жақсылық жасасаң,жақсы сөздер айтсаң,өзіңде соны естиді екенсің.Сондықтанда «Адам бойында бәрі жақсы болу керек» екен.
VI.Қорытынды
Арым-таза,ақ көңіл
Адалдыққа сенемін.
Абыройлы,ақ ниет,
Адамдыққа сенемін-дей келе менің сендерге айтатыным,адам әрқашан бет сұлулығымен емес,ішкі жан дүниесімен,әдептілігімен,мәдениеттілігімен әдемі.Сендердің де әдепті оқушы болып өсетіндеріңе сенемін.
