О?ушыларды? саба??а ?атысуы мен дайынды?ын тексеру.
Жа?а саба?ты т?сіндіру.
Жа?а саба?:
Абай (Ибра?им) ??нанбаев 1845 жылы 10 тамызда Шы??ыс тауында?ы, Сырт – ?ас?аб?ла? деген ма?да, ?азіргі Семей облысы, Абай ауданына ту?ан. Абай тобы?ты руынан шы??ан. Абайды? ?кесі ??нанбай ?улие, ?йгілі шешен бол?ан. Абайды? ?жесі Зере ескі ертегілер мен а?ыздарды?, ?н – жырды? ?азынасы бол?ан. Кеме?гер ?жесі Абайды ?те жа?сы к?рген. Ол А?ан сері, Т?ттімбет, Жаяу М?са, Біржан сал ?нші – к?йшілерді? шы?армаларын жаттат?ан. Анасы ?лжан ?лыны? Ибра?им деген атын еркелетіп Абай деп ?згерткен, б?л с?з (ойлы, «ынталы» дегенді білдіреді. ?лжан а?ылды, текті, жаны жайса?, аса зейінде ?йел бол?ан Абайды ?кесі 10 жасында Семей ?аласында?ы медресеге о?у?а береді. Медреседе 4 жыл о?ы?аннан кейін, о?удан шы?арып алып, ?асында ?стап, ел бас?ару ісіне баули бастайды.
1891 жылдан бастап Абай басына ауыртпалы? т?сіп, бір- біріне ?лас?ан ?ай?ы б?лтты ашылмай ?ояды. Осы жылы а?ыннын і?ісі Оспан ?леді. Одан кейін ?лкен ?міт к?ткен баласы ?бдірахман ?айтыс болады, с?йтіп ж?ргенде дарынды а?ын баласы Ма?ауия да ?айтыс болады.осындай ?абаттас?ан ?ай?ы ?асіреттен к?рт сын?ан Абай Ма?ауияны? ?азасынан кейін ?ыры? к?ннен со?, 1904 жылы 60 жас?а тол?анда д?ниеден ?тті.
Ш?к?рімні? ?кесі ??дайберді ??нанбайды? ?лкен б?йбішесі К?нкейден ту?ан, Абаймен ?кесі бір, шешесі б?лек. Ш?к?рім сонда Абай?а немере іні болып келеді. ?кесінен жеті жасында жетім ?ал?ан Ш?к?рімді ??нанбай ?з т?рбиесіне алады.
М?хтар ?уезов – ?лкен ?мірлік, шы?армашылы? жолдан ?ткен ?лы т?л?а. Оны? ал?аш?ы 20 жыл?ы жасты? ша?ы ?зіні? с?йікті а?ыны, ?рі рухани ?стазы бол?ан Абайды? балалы?, жасты?, жігіттік кезе?ін еске т?сіреді. Кейін оны? ата?ты эпопеясында жаз?аны да – сол дала, сонда?ы ауыл, сол ?о?амды? орта.
?за? зерттеп, ке? тыныспен кіріскен «Абай жолы» романдарын М?хтар 15 жыл?а жуы? жазады. Жазушынын ?зі айт?андай, «Абай» ж?не «Абай жолы» романдарын жазу – жазушыны? шы?армашылы? ?міріндегі с?йікті ісіне айналады. Абай жолы – халы? жолы, халы? жолы – Абай жолы. Осы бірлікті тарихи шы?ды??а сай ас?ан к?ркемдік шеберлікпен к?рсету- М?хтар ?уезовты? шы?армашылы? же?ісі еді.
С?здікпен таныстыру.
1 тапсырма – ?ленді м?нерлеп о?ып, сын есімді табы?дар.
А? киімді, денелі, а? са?алды,
Со?ыр, мыл?ау, танымас тірі жанды.
?сті – басы – а? ?ырау, т?сі суы?,
Бас?ан жері сы?ырлап келіп ?алды.
С?ра?тар :
Бас?а елден келген ?о?а?тарды кімдер дейді? (Оралман)
Киіз ?йді? т?бесі ?алай аталады? (ша?ыра?)
?ыс мезгіліні? екінші айы? (А?пан)
Абайды? шын аты? (Ибра?им)
?аза? тіліндегі жал?ау т?рлерін ата? (септік, к?птік, т?уелдік, жіктік)
Әдіс – тәсілдер: Түсіндіру, оқулықпен жұмыс, сұрақтар, тапсырмалар.
Сабақтың барысы:Ұйымдастыру кезеңі:
Оқушылардың сабаққа қатысуы мен дайындығын тексеру.
Жаңа сабақты түсіндіру.
Жаңа сабақ:
Абай (Ибраһим) Құнанбаев 1845 жылы 10 тамызда Шыңғыс тауындағы, Сырт – Қасқабұлақ деген маңда , қазіргі Семей облысы , Абай ауданына туған. Абай тобықты руынан шыққан. Абайдың әкесі Құнанбай әулие, әйгілі шешен болған. Абайдың әжесі Зере ескі ертегілер мен аңыздардың, ән – жырдың қазынасы болған. Кемеңгер әжесі Абайды өте жақсы көрген. Ол Ақан сері, Тәттімбет, Жаяу Мұса, Біржан сал әнші – күйшілердің шығармаларын жаттатқан. Анасы Ұлжан ұлының Ибраһим деген атын еркелетіп Абай деп өзгерткен, бұл сөз (ойлы, «ынталы» дегенді білдіреді. Ұлжан ақылды, текті, жаны жайсаң, аса зейінде әйел болған Абайды әкесі 10 жасында Семей қаласындағы медресеге оқуға береді. Медреседе 4 жыл оқығаннан кейін , оқудан шығарып алып, қасында ұстап, ел басқару ісіне баули бастайды.
1891 жылдан бастап Абай басына ауыртпалық түсіп, бір- біріне ұласқан қайғы бұлтты ашылмай қояды. Осы жылы ақыннын іңісі Оспан өледі. Одан кейін үлкен үміт күткен баласы Әбдірахман қайтыс болады, сөйтіп жүргенде дарынды ақын баласы Мағауия да қайтыс болады.осындай қабаттасқан қайғы қасіреттен күрт сынған Абай Мағауияның қазасынан кейін қырық күннен соң , 1904 жылы 60 жасқа толғанда дүниеден өтті.
Абайды Шыңғыс тауының етегіндегі Жидебай шатқалындағы өзінің қыстауының маңына жерлеген.
Шәкәрімнің әкесі Құдайберді Құнанбайдың үлкен бәйбішесі Күнкейден туған, Абаймен әкесі бір , шешесі бөлек. Шәкәрім сонда Абайға немере іні болып келеді. Әкесінен жеті жасында жетім қалған Шәкәрімді Құнанбай өз тәрбиесіне алады.
Мұхтар Әуезов – үлкен өмірлік , шығармашылық жолдан өткен ұлы тұлға. Оның алғашқы 20 жылғы жастық шағы өзінің сүйікті ақыны , әрі рухани ұстазы болған Абайдың балалық , жастық, жігіттік кезеңін еске түсіреді. Кейін оның атақты эпопеясында жазғаны да – сол дала, сондағы ауыл, сол қоғамдық орта.
Ұзақ зерттеп , кең тыныспен кіріскен «Абай жолы» романдарын Мұхтар 15 жылға жуық жазады. Жазушынын өзі айтқандай, «Абай» және «Абай жолы» романдарын жазу – жазушының шығармашылық өміріндегі сүйікті ісіне айналады. Абай жолы – халық жолы, халық жолы – Абай жолы. Осы бірлікті тарихи шыңдыққа сай асқан көркемдік шеберлікпен көрсету- Мұхтар Әуезовтың шығармашылық жеңісі еді.
Сөздікпен таныстыру.
1 тапсырма – өленді мәнерлеп оқып, сын есімді табыңдар.
Ақ киімді , денелі , ақ сақалды,
Соқыр, мылқау, танымас тірі жанды .
Үсті – басы – ақ қырау, түсі суық,
Басқан жері сықырлап келіп қалды.
Сұрақтар :
Басқа елден келген қоңақтарды кімдер дейді? (Оралман)
Киіз үйдің төбесі қалай аталады? (шаңырақ)
Қыс мезгілінің екінші айы? (Ақпан)
Абайдың шын аты? (Ибраһим)
Қазақ тіліндегі жалғау түрлерін ата? (септік, көптік, тәуелдік, жіктік)
Қазақстан Тәуелсіздігін қашан алды? (16 желтоқсан 1991 жыл)
Қазақтың ұлттық аспабы? (домбыра)
Қазақстан жерін қанша ұлт өкілдері мекендейді? (130 дан астам)
Тілдік «домино» ойыны
Өлең жолдарының екінші тармағын тап.
2- тапсырма- мәтіннен септік жалғауларын тап.
Қорытынды:
Үй жұмысы: сын есім жасайтын жұрнақтарды жалғап, сөздер жазып келіңдер.
