Т?уке хан билікке келісімен Каза? ханды?ында?ы ішкі тартысты то?татып, бірлікті к?шейтуге барын сал?аны м?лім. Ал сырт?ы саясатта ?аза? ханды?ы Сыр бойында?ы ?алаларды ?з ??рамында са?тап ?алу ?шін к?реседі. Сондай-а? о?т?стік-шы?ысынан жо??арлар тарапынан ?лсін-?лсін шабуылдар жасалып т?р?ан.
Сырт?ы шап?ыншылы?тан ?ор?ану, хандыцта?ы бытыра??ылы?ты жою «Жеті Жар?ы» за?ыны? ?абылдануына ?з ы?палын тигізеді. Каза? ?о?амынын сол кездегі кажеттілігін ?ана?аттандыратын за? жобасыны? керектігі, б?рыннан бол?ан ??кы?тык нормаларды ж?йелеу аркылы олар?а м?нді ?згеріс енгізіл, толы?тыру ?рекеттері д?ниеге «Жеті Жар?ы» за?ын ?келеді.
Т?уке хан халык арасында?ы беделді билермен ке?есе отырып ?абылда?ан «Жеті Жар?ы» за?ы, ?аза? кауымыны? ?леуметтік-экономика-лы?, ???ы?ты? катынастарын реттеуге ба?ытталады. Орыс жазбаларында б?л за?дар «Т?уке хан за?дары» деп аталады.
«Жеті Жар?ы» бізге толы? к?йінде жеткен жо?. За? жина?ыны? кейбір баптары XIX ?асырды? ал?ашкы жартысында орыс ?алымдарыны? жазып ал?ан ?зінділері ар?ылы са?талды. Оны? жобасы, ??рылымы жа?ынан ?р т?рлі екі н?скасы белгілі. Ал?аш?ысын 1820 жылы Г. Спасский «Сібір хабаршысына» жариялайды. М?нда он бір ?зінді к?рсетілген. Екінші н?с?асы ?аза? тарихыны? білгірі А. И. Левшинні? е?бегінде (34 ?зінді) берілген. Б?л за? жобасыны? екі н?с?асы да бап?а б?лінбеген [3, 29б].
Т?уке хан «Жеті Жар?ы» за?ы ар?ылы ішкі тартысты жою ма?сатында ел бас?ару ісін, за? шы?ару т?т?асын билерге беріп, ?са? хандар мен с?лтандарды? саяси ы?палын тежеуге тырысады. «Жеті Жар?ыда» ж?здерді баскару ?шін сайлан?ан ?ш биді? аты белгілі. ?лы ж?зде — Т?ле би, орта ж?зде — ?азыбек би, кіші ж?зде — ?йтеке би. Жыл сайын К?лт?беде (Ташкент маны) ?ш ж?зді? басын ?ос?ан жиналыс (??рылтай) ша?ырылуы тиіс бол?ан. Хан ке?есі, билер ке?есі мемлекеттік т?ра?ты ??рылым?а айналады. «Жеті Жар?ы» за?ында ел дауын шешудегі билер ке?есіні? к??ы?ыны? ?ор?алуын, са?талуын ?атты када?ала?ан.
«Жеті Жар?ы» баптары мейлінше на?ты. М?селен, кісі ?лтіргендер ?шін «?ан?а ?ан, жан?а жан алу» принципі са?талады. Кейбір жа?дайларда ?лім жазасын сотты? келісімімен к?н т?леумен ауыстыру?а болады. Б?л — осы за? жобасыны? тарихи прогрестік ма?ызын ай?ындайтын бап. К?н кылмыстыны? ?зінен немесе ру м?шелерінен алынады. ??нны? м?лшері мынандай бол?ан: ерді? к?ны — мы? кой (немесе екі ж?з жылкы, ж?з т?йе), ?йелді ?лтіргендігі ?шін жарты к?н — бес ж?з ?ой (ж?з жыл?ы, елу т?йе). Кісіні? денесіне жаракат т?сірген болса, ??н т?леуге тиіс болады. Бас барма? сынса, ж?з кой, шынаша??а жиырма ?ой к?лемінде к?н тарту?а тиіс.
С?лтан мен ?ожаны ?лтіргендер оларды? туыстарына жеті адамны? ??нын т?лейді.
«Жеті Жар?ыда» ?йелдер к?кы шари?ат ережелеріне с?йенеді. Егер ?йел к?йеуін ?лтірсе, ол ?лім жазасына кесіледі ж?не еш?андай ??н т?леумен ауыстыру м?мкін емес.
Сотта бір ку?гер еркекті? орнына екі ку?гер ?йел ж?реді. Кыз-келіншекті зорлау, алып кашу ?лім жазасымен те?естіріледі. ?йткені ру ынтыма?ын ыдыратып, канды кыр?ын?а киліктіретін к?п дау-дамай осы жесір дауынан туындап жататын. Кейбір жа?дайда з?бір шеккен ?ыз?а ?йлену ж?не ?алы? малын т?леу кылмыстыны ?лім жазасынан к?ткарады.
??лдарды? иелері оларды? ?мірлеріні? ?ожайыны болып есептеледі. ?аза? ?ауымында?ы ??лдар т?т?ындар мен жетім балалар бол?ан.
«Жеті Жар?ы» бойынша отбасында ?кені? билігі баянды етіледі. Ол ?л-кызыны?, ?йелдеріні?, ??л-к?ніні?, т?рт т?лік малыны?, жайлау - ?ыстау-ыны? жеке дара билеушісі, асыраушысы ?рі ?ам?оры бол?анды. ?кені? ризалы?ын алмай, отбасыны? кез келген м?шесі ешбір шешім кабылда-майды.
