?Р-да 2015 жыл?а дейінгі білім беруді дамыту т?жырымдамасыны? 6-шы «Педагогикалы? кадрлар» атты тарма?ында білім беруді? жа?а ?лгісін іске асыруда негізгі р?лді жа?а формацияда?ы педагогикалы? кадрлар ат?аруы ?шін негізгі ма?сат «педагогикалы? білім беруді? озы? ?ар?ыны мен дамуы, мемлекет ж?не ?о?амны? ?рт?рлі ?леуметтік топтарыны? ?сіп келе жат?ан білім алу ?ажеттіліктеріне с?йкес келетін кадрлы? ?леуетті ??ру» деп белгіленген. Осы ма?сат?а жету жолында?ы бес міндеттерді? ?шеуі былайша т?жырымдал?ан:
– м??алімні? ?леуметтік м?ртебесін к?теруге, ?здігінен ?здіксіз жалпы ж?не к?сіптік білім алуына жа?дай жасау;
– к?тілетін н?тижелерге ?ол жеткізуге кепілдік беретін ?азіргі білім беру технологияларын ме?геруге жа?дай жасауды ?амтамасыз ету;.
– докторантурада, магистратурада, бакалавриатта, техникалы? ж?не к?сіптік білім беру ?йымдарында, бейіндік мектепте ойда?ыдай саба? беру, жа?а жа?дайлар?а ?ылыми зерттеулер ж?ргізу ?шін мамандарды? сапалы жа?а буынын – жо?ары білікті педагогтарды даярлау» [1]. 2007 жыл?ы 27 шілдеде ?абылдан?ан ?Р «Білім туралы» За?ына ал?аш рет «Педагог ?ызметкерді? м?ртебесі» атты тарау енгізіліп, онда мемлекет педагог ?ызметкерлерді? ?о?амда?ы ерекше м?ртебесін мойындайтыны ?рі оларды? ?з к?сіби ?ызметін тиісінше ж?зеге асыруы ?шін жасайтын жа?дайлары ж?ніндегі бір?атар ?а?идалар ?арастырыл?ан [2].
Келтірілген ресми м?ліметтер мемлекетті? білім беру саласында?ы саясатты? педагог маманды?ында?ы кадрлар?а мемлекет тарапынан ?лкен ?олдау к?рсетуге ба?ыттал?анын, б?л ретте ке? ау?ымды ж?мыстарды? іске асырылып жат?анын а??артады. Педагогтарды? жо?ары ?німді ?рі т?ра?ты ж?мыс істеуін ?амтамасыз етуді к?здейтін осындай ?аржылай ж?не т?рткіні? ?зге де ??ралдарымен ынталандыру ба?ытында?ы ???ы?ты? м?мкіндіктер орын алып отыр?ан ол?ылы?тарды жою?а жол ашып отыр. Мемлекеттік саясатты? жалпы орта білім беру де?гейінде ж?зеге асуында мектеп басшылары кадрлармен ж?мысты? ж?не педагогикалы? ?жым м?шелері дамуыны? м?селелерін уа?тылы ?рі тиісті де?гейде шеше отырып, орасан зор ?лес ?оса алады ?рі олар солай істеуге міндетті.
?азіргі кезде м??алімні? к?сіби дамуы гуманистік білім беру парадигмасына с?йкес на?ты белгіленген ?лшемдермен сипатталуы керек. М?ндай ?лшемдерге жету мектеп ?кімшілігіні? т?рткілер ж?йесін ойда?ыдай ??рып, оны сауатты ?олдана білуіне т?уелді болады.
Біз м??алімні? к?сіби дамуын бас?ару процесін жетілдіруде, м?селен, В.Н. Исаев пен А.Н. Орловты? педагогикалы? к?сіп?ойлы?та ажырат?ан ?ш де?гейіні? – 1) о?тайлы (жо?ары) к?сіби, 2) жіберілетін (орта) к?сіби ж?не 3) ?атерлі (т?мен) к?сіби даму де?гейлеріні? сипаттамалары ба?дар р?лін ат?аруы м?мкін [3]. Б?л де?гейлерді? мазм?нын келтірейік.
1. Сонымен, м??алімні? к?сіби дамуыны? о?тайлы (жо?ары) де?гейі. Б?л де?гей м??алімні? о?ыту?а ?олайлы психологиялы? климатты орнатуда аса ?абілетті келуімен ерекшеленеді. Осы ?абылеттілікті мыналар ??райды: м??алімні? о?ушыларды? шы?армашылы? белсенділігіне деген ?станымы; жа?ымды т?рткілер мен эмоциялы? фонды ?алыптастыру?а к??іл б?ле отырып, о?ыту ?ызметін ?йымдастыруы; о?уды мейлінше дербестеуі ?рі саралауы; о?ушыларды? ?з ?абілеттері мен ?мтылыстарын тиісті де?гейде ж?зеге асыруы; жеке т?л?аны? шы?армашылы? ?леуетін дамытуы.
2. М??алімні? к?сіби дамуыны? жіберілетін (орта) де?гейі м??алімні? о?ушыларды о?ытуда оларды? жеке психологиялы? ерекшеліктерін ескеруімен, б?л ?шін дербестеу мен саралау принциптерін негізге алуымен, жа?а педагогикалы? технологияларды ж?не белсенді о?ыту нысандары мен ?дістерін игеруімен сипатталады.
Педагог кадрларды? дамуы, оларды? осы процестегі диагностикалы? т?р?ыда на?тылан?ан де?гейлерге к?терілуі о?ыту мен т?рбиелеу ?ызметіні? н?тижелілігімен ты?ыз байланысты. Олай болса, кадрларды ?сіру, оларды? мансабына ?атысты мектеп басшылы?ы мен жергілікті мемлекеттік білім беру органдарымен ынтыма?тасты?та стратегиялы? ба?дарлама ??руы, оны іс ж?зінде ж?зеге асыру – ?лемдік озы? т?жірибе растап отыр?ан, ш??ыл ?ол?а алыну?а тиіс мемлекеттік ма?ызы бар м?селе.
?рине, «?азіргі мектептерді? жа?дайында, кезек к?ттірмейтін міндеттер онсыз толып т?р?анда м?ндай ба?дарлама ?мірше? болуы м?мкін емес» деп ойлатындар табылуы м?мкін. Біз ?зімізге ы??айлы, б?рын?ы сарынмен ж?мыс істей берсек те, ж?мыс то?тамайды. ?йтеуір ж?йе ж?мыс жасай береді: «Ма?ан дейін де д?л осылай біреулер істеді, меннен кейін де бірде?е ?ылып істер». Алайда м?ндай к?з?арас м?лдем ?ате, б?гінгі к?н сына?тарынан жалтару?а, к?збояушылы??а ?кеп со?атын ?атерлі пікір болып табылады [4]. Б?л ретте елбасыны? «?аза?стан – 2030» стратегиялы? ба?дарламасын ?орыта келіп айт?ан мына бір ойын келтірген орынды: «К?нбе-к?нгі ?ам-?аракет пен а?ымда?ы істерді? ы??айына жы?ылып, басты нысанамызды біртіндеп естен шы?ару, же?іл, тіпті кейде керексіз ж?мыстар?а ауысып, ауырын, алайда стратегиялы? т?р?ыдан ма?ыздысын кейінге ысыру – ежелгі сі?істі дертіміз. Сонды?тан да к?н сайын алдымызда т?р?ан басымды?тарды бажайлау, ?р к?н ерте?гілік алда?ы ма?сатымыз?а ?арай ал?а жылжуды? аз да болса ?амын ойлау, содан кейін ?р кеш сайын уа?ытымызды ?аншама тиімді пайдалан?анымызды ба?амдап отыру абзал» [5].
Атал?ан ба?дарламаны ж?зеге асыру м?мкіндігіні? бар екендігін шетелдік ?ана емес, отанды? т?жірибеден алын?ан мысалдар да растайды.
М??алім б?дан ?рі педагогикалы? технологияны пайдалануды? тиімділігіні? ?андай екендігін аны? сенінуі тиіс, педагогикалы? технология со??ы н?тижеге жетуге кепілдік береді. М?ны? ар?асында о?у процесіні? жобасы шы?ады, о?у процесіні? ?ар?ыны артады, статикалы? білім беруден динамикалы? ж?йеге к?шуге м?мкіндік береді, о?ушыларды? о?у?а деген ынтасын арттыру?а, шы?армашылы?ына жол ашылады.
Осындай проблеманы? бар болуына орай ?стаз: педагогикалы? процесті? ??рылымы мен оны? арасында?ы байланысты білу; о?у процесіні? за?дылы?тарын білу; о?у процесін ?йымдастыру жолдарын біліп, со??ы (кепілдік берілетін) н?тижені д?рыс болжай алу; педагогикалы? процесті? субъектісі – о?ушыны? дамуыны? ?оз?аушы к?штерін білу; педагогикалы? процестегі ?арама-?айшылы?тар ж?нінде хабардар болу, оларды о?тайлы жолдармен шешуге ?абілетті болу секілді міндеттерді тиісінше орындау?а тиіс.
Бірт?тас педагогикалы? процесті технологиялы? т?р?ыда ??ру н?тижеге жетуге м?мкіндік береді, б?л кезде ?діс, т?сіл, ж?мыс формасы мен іс-?рекет ?згереді. Б?л ?згерістерді? барлы?ы ?оз?аушы механизмні? ?згеруіне, я?ни н?тижеге жетуге м?мкіндік береді.
Саба?ты жоспарлауды технологиялы? т?р?ы?а ?згерту, СТК-ларды пайдалану ар?ылы о?ушы белсенділігін арттыру, ойландыратын логикалы? тапсырмаларды енгізу, ?осымша материалдар?а ж?гіну негізінде о?у процесіні? тиімділігін жо?арылату?а болады.
Пайдалан?ан ?дебиеттер:
1. ?аза?стан Республикасында 2015 жыл?а дейінгі білім беруді дамыту т?жырымдамасы. // «12 жылды? білім. журналы – Астана, № 1. 2004. 22–29-б.
2. Туймебаев Ж. Закон в русле новых реалий // Казахст. правда. - 2007. - 18 авг. - С. 1, 3.
3. Афанасьева Т.П., Немова Н.В. Профессиональное развитие кадров муниципальной системы образования. Методическое пособие / Под ред. Н.В. Немовой. – М.: АПКиПРО, 2004. – 116 с.
4. М??алім мансабы: ?ажеттілігі мен м?мкін н?с?алары. А.?. ?исымова. // «?аза?стан мектебі» журналы – Алматы, № 10, 2009, ?азан. 59–62-б.
5. Ел Президентіні? ?аза?стан хал?ына жолдауы «?аза?стан – 2030: барлы? ?аза?станды?тарды? ?ркендеуі, ?ауіпсіздігі мен ?л-ау?атыны? артуы» (Астана ?., 1997 жыл?ы 10 ?азан) – Алматы, 2008.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«О?ыту процесін технологияландыруды? тиімділігі»
Оқыту процесін технологияландырудың тиімділігі.
Ақмола облысы Ерейментау қаласы
№ 2 орта мектеп лицей мұғалімі
Шарипова Қымбат Сайлаубековна
ҚР-да 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасының 6-шы «Педагогикалық кадрлар» атты тармағында білім берудің жаңа үлгісін іске асыруда негізгі рөлді жаңа формациядағы педагогикалық кадрлар атқаруы үшін негізгі мақсат «педагогикалық білім берудің озық қарқыны мен дамуы, мемлекет және қоғамның әртүрлі әлеуметтік топтарының өсіп келе жатқан білім алу қажеттіліктеріне сәйкес келетін кадрлық әлеуетті құру» деп белгіленген. Осы мақсатқа жету жолындағы бес міндеттердің үшеуі былайша тұжырымдалған:
– мұғалімнің әлеуметтік мәртебесін көтеруге, өздігінен үздіксіз жалпы және кәсіптік білім алуына жағдай жасау;
– күтілетін нәтижелерге қол жеткізуге кепілдік беретін қазіргі білім беру технологияларын меңгеруге жағдай жасауды қамтамасыз ету; ...
– докторантурада, магистратурада, бакалавриатта, техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдарында, бейіндік мектепте ойдағыдай сабақ беру, жаңа жағдайларға ғылыми зерттеулер жүргізу үшін мамандардың сапалы жаңа буынын – жоғары білікті педагогтарды даярлау» [1]. 2007 жылғы 27 шілдеде қабылданған ҚР «Білім туралы» Заңына алғаш рет «Педагог қызметкердің мәртебесі» атты тарау енгізіліп, онда мемлекет педагог қызметкерлердің қоғамдағы ерекше мәртебесін мойындайтыны әрі олардың өз кәсіби қызметін тиісінше жүзеге асыруы үшін жасайтын жағдайлары жөніндегі бірқатар қағидалар қарастырылған [2].
Келтірілген ресми мәліметтер мемлекеттің білім беру саласындағы саясаттың педагог мамандығындағы кадрларға мемлекет тарапынан үлкен қолдау көрсетуге бағытталғанын, бұл ретте кең ауқымды жұмыстардың іске асырылып жатқанын аңғартады. Педагогтардың жоғары өнімді әрі тұрақты жұмыс істеуін қамтамасыз етуді көздейтін осындай қаржылай және түрткінің өзге де құралдарымен ынталандыру бағытындағы құқықтық мүмкіндіктер орын алып отырған олқылықтарды жоюға жол ашып отыр. Мемлекеттік саясаттың жалпы орта білім беру деңгейінде жүзеге асуында мектеп басшылары кадрлармен жұмыстың және педагогикалық ұжым мүшелері дамуының мәселелерін уақтылы әрі тиісті деңгейде шеше отырып, орасан зор үлес қоса алады әрі олар солай істеуге міндетті.
Қазіргі кезде мұғалімнің кәсіби дамуы гуманистік білім беру парадигмасына сәйкес нақты белгіленген өлшемдермен сипатталуы керек. Мұндай өлшемдерге жету мектеп әкімшілігінің түрткілер жүйесін ойдағыдай құрып, оны сауатты қолдана білуіне тәуелді болады.
Біз мұғалімнің кәсіби дамуын басқару процесін жетілдіруде, мәселен, В.Н. Исаев пен А.Н. Орловтың педагогикалық кәсіпқойлықта ажыратқан үш деңгейінің – 1) оңтайлы (жоғары) кәсіби, 2) жіберілетін (орта) кәсіби және 3) қатерлі (төмен) кәсіби даму деңгейлерінің сипаттамалары бағдар рөлін атқаруы мүмкін [3]. Бұл деңгейлердің мазмұнын келтірейік.
1. Сонымен, мұғалімнің кәсіби дамуының оңтайлы (жоғары) деңгейі. Бұл деңгей мұғалімнің оқытуға қолайлы психологиялық климатты орнатуда аса қабілетті келуімен ерекшеленеді. Осы қабылеттілікті мыналар құрайды: мұғалімнің оқушылардың шығармашылық белсенділігіне деген ұстанымы; жағымды түрткілер мен эмоциялық фонды қалыптастыруға көңіл бөле отырып, оқыту қызметін ұйымдастыруы; оқуды мейлінше дербестеуі әрі саралауы; оқушылардың өз қабілеттері мен ұмтылыстарын тиісті деңгейде жүзеге асыруы; жеке тұлғаның шығармашылық әлеуетін дамытуы.
2. Мұғалімнің кәсіби дамуының жіберілетін (орта) деңгейімұғалімнің оқушыларды оқытуда олардың жеке психологиялық ерекшеліктерін ескеруімен, бұл үшін дербестеу мен саралау принциптерін негізге алуымен, жаңа педагогикалық технологияларды және белсенді оқыту нысандары мен әдістерін игеруімен сипатталады.
3. Ал, мұғалімнің кәсіби дамуының қатерлі, яғни төменгі деңгейімұғалімнің гуманды педагогикалық ойлауға талпынғанымен, оның оқытуға қолайлы психологиялық климатты орнатуда қабылетінің әлсіз болуымен ерекшеленеді (ол жекелеген әрі нәтижесі аз талпыныстар жасайды).
Педагог кадрлардың дамуы, олардың осы процестегі диагностикалық тұрғыда нақтыланған деңгейлерге көтерілуі оқыту мен тәрбиелеу қызметінің нәтижелілігімен тығыз байланысты. Олай болса, кадрларды өсіру, олардың мансабына қатысты мектеп басшылығы мен жергілікті мемлекеттік білім беру органдарымен ынтымақтастықта стратегиялық бағдарлама құруы, оны іс жүзінде жүзеге асыру – әлемдік озық тәжірибе растап отырған, шұғыл қолға алынуға тиіс мемлекеттік маңызы бар мәселе.
Әрине, «қазіргі мектептердің жағдайында, кезек күттірмейтін міндеттер онсыз толып тұрғанда мұндай бағдарлама өміршең болуы мүмкін емес» деп ойлатындар табылуы мүмкін. Біз өзімізге ыңғайлы, бұрынғы сарынмен жұмыс істей берсек те, жұмыс тоқтамайды. Әйтеуір жүйе жұмыс жасай береді: «Маған дейін де дәл осылай біреулер істеді, меннен кейін де бірдеңе қылып істер». Алайда мұндай көзқарас мүлдем қате, бүгінгі күн сынақтарынан жалтаруға, көзбояушылыққа әкеп соғатын қатерлі пікір болып табылады [4]. Бұл ретте елбасының «Қазақстан – 2030» стратегиялық бағдарламасын қорыта келіп айтқан мына бір ойын келтірген орынды: «Күнбе-күнгі қам-қаракет пен ағымдағы істердің ыңғайына жығылып, басты нысанамызды біртіндеп естен шығару, жеңіл, тіпті кейде керексіз жүмыстарға ауысып, ауырын, алайда стратегиялық тұрғыдан маңыздысын кейінге ысыру – ежелгі сіңісті дертіміз. Сондықтан да күн сайын алдымызда тұрған басымдықтарды бажайлау, әр күн ертеңгілік алдағы мақсатымызға қарай алға жылжудың аз да болса қамын ойлау, содан кейін әр кеш сайын уақытымызды қаншама тиімді пайдаланғанымызды бағамдап отыру абзал» [5].
Аталған бағдарламаны жүзеге асыру мүмкіндігінің бар екендігін шетелдік қана емес, отандық тәжірибеден алынған мысалдар да растайды.
Бұл ретте, мұғалім педагогикалық технологияның қандай мүмкіндіктерге жол ашатындығын білуі тиіс:
біртұтас педагогикалық процесті толығымен басқаруға;
нәтижені болжап, оған жетуге;
білім беру проблемаларын кешенді түрде шешуге;
жан-жақты жеке тұлғаның қалыптасуына;
қолда бар ресурстарды мейлінше толық пайдалануға.
Мұғалім бұдан әрі педагогикалық технологияны пайдаланудың тиімділігінің қандай екендігін анық сенінуі тиіс, педагогикалық технология соңғы нәтижеге жетуге кепілдік береді. Мұның арқасында оқу процесінің жобасы шығады, оқу процесінің қарқыны артады, статикалық білім беруден динамикалық жүйеге көшуге мүмкіндік береді, оқушылардың оқуға деген ынтасын арттыруға, шығармашылығына жол ашылады.
Осындай проблеманың бар болуына орай ұстаз: педагогикалық процестің құрылымы мен оның арасындағы байланысты білу; оқу процесінің заңдылықтарын білу; оқу процесін ұйымдастыру жолдарын біліп, соңғы (кепілдік берілетін) нәтижені дұрыс болжай алу; педагогикалық процестің субъектісі – оқушының дамуының қозғаушы күштерін білу; педагогикалық процестегі қарама-қайшылықтар жөнінде хабардар болу, оларды оңтайлы жолдармен шешуге қабілетті болу секілді міндеттерді тиісінше орындауға тиіс.
Біртұтас педагогикалық процесті технологиялық тұрғыда құру нәтижеге жетуге мүмкіндік береді, бұл кезде әдіс, тәсіл, жұмыс формасы мен іс-әрекет өзгереді. Бұл өзгерістердің барлығы қозғаушы механизмнің өзгеруіне, яғни нәтижеге жетуге мүмкіндік береді.
Сабақты жоспарлауды технологиялық тұрғыға өзгерту, СТК-ларды пайдалану арқылы оқушы белсенділігін арттыру, ойландыратын логикалық тапсырмаларды енгізу, қосымша материалдарға жүгіну негізінде оқу процесінің тиімділігін жоғарылатуға болады.
Пайдаланған әдебиеттер:
1. Қазақстан Республикасында 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасы. // «12 жылдық білім. журналы – Астана, № 1. 2004. 22–29-б.
2. Туймебаев Ж. Закон в русле новых реалий // Казахст. правда. 2007. 18 авг. С. 1, 3.
3. Афанасьева Т.П., Немова Н.В. Профессиональное развитие кадров муниципальной системы образования. Методическое пособие / Под ред. Н.В. Немовой. – М.: АПКиПРО, 2004. – 116 с.
4. Мұғалім мансабы: қажеттілігі мен мүмкін нұсқалары. А.Қ. Қисымова. // «Қазақстан мектебі» журналы – Алматы, № 10, 2009, қазан. 59–62-б.
5. Ел Президентінің Қазақстан халқына жолдауы «Қазақстан – 2030: барлық қазақстандықтардың өркендеуі, қауіпсіздігі мен әл-ауқатының артуы» (Астана қ., 1997 жылғы 10 қазан) – Алматы, 2008.
