?аза? биіндегі ?имыл-?оз?алыстарды? адам ?міріндегі ма?ызы
?аза? биіндегі ?имыл-?оз?алыстарды? адам ?міріндегі ма?ызы
?аза? биі - бишіні? ?оз?алысы мен дене ?имылы ар?ылы к?ркем образды бейнелейтін, ?лтты? сахна ?нері. ?аза?ты? халы?ты? би ?нері - ерте заманнан ?алыптас?ан, хал?ымызды? аса бай ауыз ?дебиетімен, ?н-к?йлерімен, д?ст?рлі т?рмыс салтымен біте ?айнасып келе жат?ан ел м?расы. ?аза? биі халы?ты? тіршілік - тынысын, адамны? таби?ат?а к?з?арасын, д?ниетанымын айшы?тайтын ?нер ретінде ?ркендеуде. ?аза? биіні? кейбір ?имыл-?оз?алыстары, ба?сы-балгерлерді? ойындары ар?ылы ?алыптас?ан. Олар ?обыз аспабымен бірге со?палы музыкалы? аспаптарды? к?мегімен де ?здеріні? ба?сылы?, балгерлік ?рдістерін к?шейтіп отыр?ан. Ежелгі билерді? канонды? т?рлері бізге жетпеген. Біра? ?лтты? ойындар мен салт - жораларда, тарихи - этнографиялы? деректерде ?алыптасу негіздері а??арылады.
?аза? би ?неріні? к?сіби де?гейге к?теріліп, сахна т?ріне шы?уы, ?аза? мемлекеттік музыка театрыны? (?азіргі Абай атында?ы ?аза? мемлекеттік академиялы? опера ж?не балет театры) шы?армашылы? тарихымен ты?ыз байланысты. (?. ?аза? балеті). Халы? бишісі Ыс?а? Быжыбаев М?скеу ?аласында ?ткен КСРО халы?тары билеріні? Б?кілода?ты? фестивальдеріне ?атысып, 1936 ж. екінші ж?лдені, ал 1940 ж. бірінші ж?лдені иеленді. Халы? биін т???ыш к?сіби сахна?а шы?ар?ан таланттарды? ?атарында Ш. Жиен??лова мен ?. Ысмайлов болды. Б?л екі ?нерпаз да арнайы би мектебінен ?тпей - а? к?сіби би ?нерін шебер ме?герген.
Ш. Жиен??лова - 1936ж. Мемлекеттік филармония жанынан би ансамблін ??рды. Халы? биіні? тез ?ар?ынмен дамуына 1955 ж, ??рыл?ан мемл, ?н - би ансамблі зор ?лес ?осты. Ансамбльді режиссер - хореограф Л. Д. Чернышова, сазгер Б. Бай?адамов, балетмейстер А. Бекбосынов ?йымдастырды. 1989 ж. ??рыл?ан «Салтанат» би ансамблі М. Т?лебаев, Б. Бай?адамов, Л, Хамиди, С. М?хамеджанов, Н. Тілендиев, Е. Рахмадиев, ?. Ж?банова, т.б композиторларды? шы?армаларын сахнада бейнеледі. «Саяхатта», «Алатау баурайында», «Жайлауда», «А??у ?ыздар» вокалды - хореогр. композицияларымен бірге «Кілемшілер», «Жігіттер биі», «Б?ркітші», «?ос ал?а», т.б билері ансамбльді? шы?арм. Бет - бейнесін ай?ындады. ?аза?стан ?н-би ансамблі ТМД елдерінде, А?Ш, ГДР, Венгрия, Швейцария, Франция, Англия, Т?ркия, Корея, ?ытай, т.б елдерде ?нер к?рсетті.
?лтты? билерді ?оюда халы? композиторлары м?раларымен (Байжігіт, ??рман?азы, С?гір, Д?леткерей, Т?ттімбет, Дина, т.б) ?атар к?сіби композиторлар (А. Ж?банов, Н. Тілендиев, М. ?убакіров, М. Ма??ытаев, К. К?місбеков, т.б ) шы?армалары да ?олданыс тапты. ?аза? биіні? к?сіби сахна?а шы?уында, ?р кезе?де, А. Ибрагимов (Ардобус), А. Мартиросьянц (Александров), ?. Ысмайлов, Д. ?біров, З. Райбаев, Б. Аюханов, Ж. Байдаралин сия?ты балетмейстерлер е?бек сі?ірді.
«Дені сау ?лт» ?шін инфра??рылымын дамытуды? ма?ызы жо?ары. Балалы? ша?тан бастап дене шыны?тыру мен спортты? даярлы??а ж?не о?ан е? ?олайлы м?мкіндіктер ту?ызу?а ерекше ден ?ойылуы керек. Барлы? жаста?ы адамдарды? спортпен ш??ылдануына, ?здеріні? бойларын сергек ?стауына, ?мір жастарыны? ?зартуына жа?дай жасау керек.
Бимен айналысу - ар?а, іш ж?не ая? б?лшы?еттерін ны?айтады, ?рі б?кіл а?зада?ы ж?не буындар мен омырт?ада?ы ?ан айналымын, сондай - а? зат алмасу процесін жа?сартады. Сонымен ?атар ?имыл - ?оз?алысты? ?йлесімділігін арттырып, дене бітімін жетілдіруге, тыныс алу ж?йесін жатты?тыру?а к?мектеседі.
Музыкалы? - ыр?а?ты? іс - ?рекет ыр?а? саба? ж?мысыны? мазм?ны болады да, оны? н?тижесінде о?ушылар музыка?а ?осылып, ?оз?алыс ар?ылы ?зін, я?ни «мен» дегенді к?рсетеді. К?рделі емес музы?алы? формаларды ме?геруі, музыкамен ?рт?рлі ?оз?алыстарды - ж?гіру, секіру, би ж?не гимнастикалы? жатты?уларды орындау, о?ушыларды? ?оз?алыс да?дыларын, ке?істік ба?дарын ж?не ?оз?алыс тепе - те?дігін жа?сарту?а к?мектеседі.
Би а?зада?ы зиянды ?алды? заттарды? сырт?а шы?уына ж?не арты? салма?ты жоюда май жасушаларыны? еруіне септігін тигізеді. Енді биді? денеге тигізетін пайдасын медициналы? т?р?ыдан ал?анда?ы бірнеше т?рін атап ?тейік:
4. Хастл - б?л жалында?ан энергия, белсенділікті суреттейтін би т?рі.
Енді би жатты?уларына то?талса?:
Пилатес - барлы? б?лшы?еттерді жатты?тыратын арнайы кешен. Жатты?уларды жасап жат?ан кезде ойды жина?тап, д?рыс демалу ма?ызды.
Ал б?лшы?еттерін жылдам ?атайт?ысы келетіндер ?шін аэробика ?бден лайы?. Аэробика - б?л а?заны? оттекке деген ?ажеттілігін арттыратын б?лшы?еттерді? к?п м?лшеріне ба?ыттал?ан ыр?а?ты жатты?улар. Осы ба?ытта ?ол мен иы? б?лшы?еттерін жетілдіруге арнал?ан жатты?улар?а то?талса?:
· ?олды айналдыру
· Шынта?ты б?гіп жіберу
· ?олды ар?ада біріктіру
· Сегіздік жасау
· ?олды б?ру
Сонымен ?атар, омырт?а?а, бел мен ая??а, арнала?ан жатты?улар да бар. Б?л жатты?уларды? б?рі физикалы? дамуда?ы ауыт?уларды ?ана т?зеп ?оймай, психикалы? процестерді? жетілуіне к?мектеседі.
?орыта айтар болса?, заманымызды? болаша?ы - жас ?рпа?ты? ой-?рісін, рухани байлы?ын, ыр?а?ты би ар?ылы б?лдіршіндерімізді? денсаулы?ын ны?айтып ?семдікке ж?не де би ?оз?алыстарын к?ркем м?нерлі орындауы мен эстетикалы? ??ндылы??а т?рбиелеу, жылдан - жыл?а жандандыру - би жетекшілеріні?, я?ни бізді? абыройлы міндетіміз деп ойлаймын.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«?аза? биіндегі ?имыл-?оз?алыстарды? адам ?міріндегі ма?ызы»
Қазақ биіндегі қимыл-қозғалыстардың адам өміріндегі маңызы
Қазақ биі - бишінің қозғалысы мен дене қимылы арқылы көркем образды бейнелейтін, ұлттық сахна өнері. Қазақтың халықтық би өнері - ерте заманнан қалыптасқан, халқымыздың аса бай ауыз әдебиетімен, ән-күйлерімен, дәстүрлі тұрмыс салтымен біте қайнасып келе жатқан ел мұрасы. Қазақ биі халықтың тіршілік - тынысын, адамның табиғатқа көзқарасын, дүниетанымын айшықтайтын өнер ретінде өркендеуде. Қазақ биінің кейбір қимыл-қозғалыстары, бақсы-балгерлердің ойындары арқылы қалыптасқан. Олар қобыз аспабымен бірге соқпалы музыкалық аспаптардың көмегімен де өздерінің бақсылық, балгерлік үрдістерін күшейтіп отырған. Ежелгі билердің канондық түрлері бізге жетпеген. Бірақ ұлттық ойындар мен салт - жораларда, тарихи - этнографиялық деректерде қалыптасу негіздері аңғарылады.
Қазақ би өнерінің кәсіби деңгейге көтеріліп, сахна төріне шығуы, Қазақ мемлекеттік музыка театрының (қазіргі Абай атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық опера және балет театры) шығармашылық тарихымен тығыз байланысты. (қ. Қазақ балеті). Халық бишісі Ысқақ Быжыбаев Мәскеу қаласында өткен КСРО халықтары билерінің Бүкілодақтық фестивальдеріне қатысып, 1936 ж. екінші жүлдені, ал 1940 ж. бірінші жүлдені иеленді. Халық биін тұңғыш кәсіби сахнаға шығарған таланттардың қатарында Ш. Жиенқұлова мен Ә. Ысмайлов болды. Бұл екі өнерпаз да арнайы би мектебінен өтпей - ақ кәсіби би өнерін шебер меңгерген.
Ш. Жиенқұлова - 1936ж. Мемлекеттік филармония жанынан би ансамблін құрды. Халық биінің тез қарқынмен дамуына 1955 ж, құрылған мемл, ән - би ансамблі зор үлес қосты. Ансамбльді режиссер - хореограф Л. Д. Чернышова, сазгер Б. Байқадамов, балетмейстер А. Бекбосынов ұйымдастырды. 1989 ж. құрылған «Салтанат» би ансамблі М. Төлебаев, Б. Байқадамов, Л, Хамиди, С. Мұхамеджанов, Н. Тілендиев, Е. Рахмадиев, Ғ. Жұбанова, т.б композиторлардың шығармаларын сахнада бейнеледі. «Саяхатта», «Алатау баурайында», «Жайлауда», «Аққу қыздар» вокалды - хореогр. композицияларымен бірге «Кілемшілер», «Жігіттер биі», «Бүркітші», «Қос алқа», т.б билері ансамбльдің шығарм. Бет - бейнесін айқындады. Қазақстан ән-би ансамблі ТМД елдерінде, АҚШ, ГДР, Венгрия, Швейцария, Франция, Англия, Түркия, Корея, Қытай , т.б елдерде өнер көрсетті.
Ұлттық билерді қоюда халық композиторлары мұраларымен (Байжігіт, Құрманғазы, Сүгір, Дәлеткерей, Тәттімбет, Дина, т.б) қатар кәсіби композиторлар (А. Жұбанов, Н. Тілендиев, М. Әубакіров, М. Маңғытаев, К. Күмісбеков, т.б ) шығармалары да қолданыс тапты. Қазақ биінің кәсіби сахнаға шығуында, әр кезеңде, А. Ибрагимов (Ардобус), А. Мартиросьянц (Александров), Ә. Ысмайлов, Д. Әбіров, З. Райбаев, Б. Аюханов, Ж. Байдаралин сияқты балетмейстерлер еңбек сіңірді.
Елбасымыз айтқандай, халық денсаулығы - баға жетпес байлық, мемлекеттің қымбат қазынасы.
«Дені сау ұлт» үшін инфрақұрылымын дамытудың маңызы жоғары. Балалық шақтан бастап дене шынықтыру мен спорттық даярлыққа және оған ең қолайлы мүмкіндіктер туғызуға ерекше ден қойылуы керек. Барлық жастағы адамдардың спортпен шұғылдануына, өздерінің бойларын сергек ұстауына, өмір жастарының ұзартуына жағдай жасау керек.
Бимен айналысу - арқа, іш және аяқ бұлшықеттерін нығайтады, әрі бүкіл ағзадағы және буындар мен омыртқадағы қан айналымын, сондай - ақ зат алмасу процесін жақсартады. Сонымен қатар қимыл - қозғалыстың үйлесімділігін арттырып, дене бітімін жетілдіруге, тыныс алу жүйесін жаттықтыруға көмектеседі.
Музыкалық - ырғақтық іс - әрекет ырғақ сабақ жұмысының мазмұны болады да, оның нәтижесінде оқушылар музыкаға қосылып, қозғалыс арқылы өзін, яғни «мен» дегенді көрсетеді. Күрделі емес музықалық формаларды меңгеруі, музыкамен әртүрлі қозғалыстарды - жүгіру, секіру, би және гимнастикалық жаттығуларды орындау, оқушылардың қозғалыс дағдыларын, кеңістік бағдарын және қозғалыс тепе - теңдігін жақсартуға көмектеседі.
Би ағзадағы зиянды қалдық заттардың сыртқа шығуына және артық салмақты жоюда май жасушаларының еруіне септігін тигізеді. Енді бидің денеге тигізетін пайдасын медициналық тұрғыдан алғандағы бірнеше түрін атап өтейік:
1. Бидің қимыл - қозғалысы жүректі қажытпай, адамның көңіл - күйін көтеріңкі ұстауға ықпал жасайды;
2. Би - жақсы ұйқының көзі;
3. Бидің жаттығулары адам баласының тәнін ғана дамытып қоймай, рухани жақтан да тәрбиелейді.
4. Үнемі иіліп, көтеріліп тұрудан көздің ішіндегі қан айналымы жақсарып, оны ұстап тұрған бұлшық еттер шыңдалады, т.б.
Би - бұл өнер. Би музыкамен тығыз байланысты. Әр ұлт билерінің адам тұлғасына тигізер әсері жайында тоқтала кетсек:
1. Bellydance - шығыс биі немес іштің биі. Биді орындау барысында дене бұлшықеттері қозғалыста болады. Бұл сенімділікті қалыптастыруға және көріктілігіңе, денеңді сүюге көмектеседі.
2. Ирландия биі. Бұл биде орындаушы жалғыз билейді. Әдемі дене қалпын ұстауға және тартымды да тартылған ішіңізді қалыптастырады.
3. Капоэйра - бұл ойын, спорт, керемет қозғалыс биі. Бұл би қиналыс сезімін ұмыттыруға және артық энергияны шығаруға көмектеседі.
4. Хастл - бұл жалындаған энергия, белсенділікті суреттейтін би түрі.
Енді би жаттығуларына тоқталсақ:
Пилатес - барлық бұлшықеттерді жаттықтыратын арнайы кешен. Жаттығуларды жасап жатқан кезде ойды жинақтап, дұрыс демалу маңызды.
Ал бұлшықеттерін жылдам қатайтқысы келетіндер үшін аэробика әбден лайық. Аэробика - бұл ағзаның оттекке деген қажеттілігін арттыратын бұлшықеттердің көп мөлшеріне бағытталған ырғақты жаттығулар. Осы бағытта қол мен иық бұлшықеттерін жетілдіруге арналған жаттығуларға тоқталсақ:
Қолды айналдыру
Шынтақты бүгіп жіберу
Қолды арқада біріктіру
Сегіздік жасау
Қолды бұру
Сонымен қатар, омыртқаға, бел мен аяққа, арналаған жаттығулар да бар. Бұл жаттығулардың бәрі физикалық дамудағы ауытқуларды ғана түзеп қоймай, психикалық процестердің жетілуіне көмектеседі.
Қорыта айтар болсақ, заманымыздың болашағы - жас ұрпақтың ой-өрісін, рухани байлығын, ырғақты би арқылы бүлдіршіндеріміздің денсаулығын нығайтып әсемдікке және де би қозғалыстарын көркем мәнерлі орындауы мен эстетикалық құндылыққа тәрбиелеу, жылдан - жылға жандандыру - би жетекшілерінің, яғни біздің абыройлы міндетіміз деп ойлаймын.
