Бала е?бегін ?ор?ау д??гелек ?стел
Іле ауданы №1 орта мектеп
Ма?саты:
1. За?сыз к?мелет жасына толма?ан балаларды? е?бегін ?анау туралы т?сінік беріп, ???ы?ты? т?рбие беру.
Б?гін бізді? еліміз – б?кіл ?лем ?ауымдасты?ы мойындап отыр?ан т?уелсіз, Егемен мемлекет. ?р мемлекетті? ?з за?ы болады. Елбасы Н?рс?лтан ?біш?лы Назарбаев ?аза?стан Республикасында ???ы?ты? жалпы білім беруді ?йымдастыруды? шаралары туралы ?аулысын жариялады. Елбасы «За?ды білу – заман талабы» екенін к?рсетті.
- К?птеген адамдар санасында «???ы?» ??ымы жазалау, соттау, ???ы? б?зылуыны? ??ымдарымен байланыстырады. Біра? ???ы? ?ділеттілік, те?дік, ізгілік екендігін, ?о?ам?а негізделген т?ртіп ережелері екенін естен шы?армауымыз керек.
О?ушы:
Бала е?бегі проблемасы б?кіл ?лемде: ?нерк?сібі дамы?ан елдерде де, дамушы елдерде де орын алып отыр. Бала е?бегі баланы? дене дамуы мен психо?леуметтік дамуына ?лкен, кейде о?алмайтын н??сан келтіреді. Жас м?лшеріне сай емес, ауыр е?бекке негізінен халы?ты? ?леуметтік не??рлым осал топтарыны?, т?рмыс де?гейі т?мен отбасыларыны? немесе толы? емес отбасыларыны? балалары араласады.
О?ушы:
Сонымен ?атар оларды? білім алу?а, денсаулы? са?тау ?ызметтеріне ж?не кіріс к?здеріне ?ол жеткізуі шектеулі. Осылайша, ?иын жа?дай ?алыптасады: балаларды е?бекке тарту оларды? болаша?та білім алу перспективаларын нашарлатады, ал ол ?з кезегінде оны? кейіннен ж?мыс?а орналасуына ?сер етеді. Со??ы н?тижесінде бала е?бегі адамзатты? ресурстарды? дамуына ж?не елімізді? жалпы ?леуметтік - экономикалы? дамуына жа?ымсыз ?сер етеді
АВТОР: ?кесі ж?мыстан келе сала:
Жадос: «Ж?мыс дегені? ??рып кетсін! Жатып алып дем ал?ан?а жететін не бар екен, шыбын жанны? рахатын іздеу керек, ж?мысты бала атаулы істейтін сия?ты ед! АВТОР: деп дауыстап баласына ?арап ай?ай салады.
?КЕСІ (Жандос): «Сенен к?рген не пайдамыз бар? ?мірге м??алімі?нен де, сыныптастары?нан да естейтініміз тек ?рыс! ?ашан?ы сені? жабуы?ды к?тереміз? Сенен де пайда к?рейік! Д?ниеге ?келме дедім осындай ?ы?ыр баланы!»
АВТОР: Баласын итеріп ?йден шы?арып
?кесі(Жандос): «Б?гіннен бастап ?йге кіріс кіргізбесе?, менен жа?сылы? к?тпе! Ал мен болсам дем аламын! ?ыдырамын! Той тойлаймын».
Автор: К?ше кезіп шы??ан к?мелетке толма?ан жеткіншек ж?мыс іздеуді бастайды. Орталы? базар ма?ына келіп б?рын - со?ды естіген «Т?шке с?йрету», «Газет сату», «Г?л сату» тіпті болмаса о?ай жолы ?рлы? жасау т?різді ж?мыс ат?арма?.
Назерке: Бала е?бегі ?аза?станда да ке?інен етек жайып келеді. Ж?ргізілген зерттеулер шектеулі а?парат бергенімен, бала е?бегі масштабтарыны? ке?ею ?рдісі бай?алуда. ?алыптасып келе жат?ан еркін рынок жа?дайларында ж?мыс жасайтын балаларды? саны ?ар?ынды т?рде к?беюде. Балалар тиісті за?ды? ж?не ?кімшілік ба?ылауды? жеткіліксіздігінен ж?не тиісті за?намалы? актілерді? немесе оларды іске асыру тетіктеріні? жо?ты?ынан айла - шар?ы жасау ж?не пайдалану объектісі болуда.
М?нш?к: ?азіргі та?да ?лемде балалар е?бегі ма?ызды м?селе болып отыр. Халы?аралы? Е?бек ?йымыны? (ХЕ?) м?ліметінше д?ние ж?зінде 215млн бала е?бекпен ш??ылданады. Ол балаларды? дамуы мен білім алуына кедергі келтіріп, болаша?та ?мір с?ру ?аражатынан айырады; оларды? к?пшілігі физикалы? ж?не психологиялы? т?р?ыдан зиян келтіретін, тіпті ?мірлеріне ?ауіп тудыратын балалар е?бегіні? е? ауыр т?рлерінде аны?тал?ан.
Сымбат: Балалар м?селесін шешу ?лтты? міндеттерді? басым ба?ытына жатады. Оны? орындалуынан ?р бала ?зі ?ала?ан маманды?ты та?дап, дені сау, білімге негізделген, б?секелестікке ?абілетті ?о?амны? ??рылуына т?уелді.
Аяулым: Осы орайда ?аза?стан Республикасыны? Конституциясында белгіленген за?намалар?а то?талып ?тсек.
?стаз:
Конституциямызды? 12 - бабында:
1. ?аза?стан Республикасында Конституция?а с?йкес адам ???ытары мен бостанды?тары танылады ж?не олар?а кепілдік беріледі.
2. Адам ???ы?тары мен бостанды?тары ?ркімге тумысынан жазыл?ан, олар абсолютті деп танылады, олардан ешкім айыра алмайды, за?дар мен ?зге де нормативтік ???ы?ты? актілерді? мазм?ны мен ?олданылуы осы?ан ?арай аны?талады.
Дина:
- Конституциямызды? 24 - бабында:
1. ?рбір бала е?бек ???ы?ына, ?ызмет ж?не к?сіп т?рлерін еркін та?дау?а ???ы?ы бар. Еріксіз е?бекке сотты? ?кімі бойынша не т?тенше жа?дайда немесе со?ыс жа?дайында ?ана жол беріледі.
?лия:
- Бала е?бегі м?селелеріне тікелей ?атысты бірнеше халы?аралы? конвенциялар мен ма?ызды ??жаттар бар. Е? танымалы 1989 жылы Біріккен ?лттар ?йымы бала ???ы?тары туралы Конвенциясы ма?ыздысы болып табылады.
Назерке:
* ж?мыс?а ?абылдау ?шін е? т?менгі жасты бекіту;
* ж?мыс к?нні? ?за?ты?ы мен е?бек жа?дайын белгілеу;
т?різді ережелер енгізілген.
Ал, ?аза?стан Республикасыны? Бала е?бегі ж?ніндегі За?намасыны? 24 - бабы азаматтарды? е?бек бостанды?ын, ?ызмет пен к?сіп т?рлерін ?з еркімен та?дауын аны?тайды ж?не тек т?тенше немесе ?скери жа?дайда, не сот ?кімі бойынша м?жб?рлі е?бекке тарту м?мкіндігін шектейді.
М?нш?к:
- Е?бек кодексі бойынша ж?мыс?а ?абылдау ?шін е? т?менгі жас – 16 жас. Дегенмен 15 - ке тол?ан азаматтар орта білім беру мекемелерінде білім ал?ан жа?дайда, ата - ананы? біріні?, ?ам?оршы адамны? немесе асырап алушыны? жазбаша келісімімен е?бек келісім - шартын жасау?а болады. Б?л жа?дайда, о?удан бос уа?ытында ж?мыс істейтін 14 жас?а тол?ан т?л?алар?а ж?не шы?армашылы? саласында (кинематографияда, театрда, театр мен концерттік ?йымдарда, циркте, денсаулы?ы мен дамуына еш н??сан келтірмей, бір шы?арманы жасау мен орындау?а ?атысу ?шін) ж?мыс істейтін 14 жас?а толма?ан т?л?алар?а р??сат берілген.
?лия:
Бала е?бегі т?тастай экономиканы? барлы? ?ндірістік ж?не ?ндірістік емес салаларында ?шырасады, ?алалы? бейформал экономикада, ауыл шаруашылы?ында, жергілікті базарларда?ы ?са? саудада, сондай - а? ?й шаруашылы?ында пайдаланылады. мысалы, к?мелетке толма?андарды? е?бегі негізінен к?к?ністер мен жемістерді с?рыптау, ж?к тиеу ж?мыстары («арбакеш» жас?спірімдер деп аталатын) кезінде ?олданылады, ал сирек жа?дайларда жастары кіші к?мелетке толма?андар «?айыршы» ретінде пайдаланылуы м?мкін.
Сымбат:
- Кодексте 18 жас?а толма?ан т?л?аларды келесі ж?мыс т?рлеріне тарту?а тыйым салын?ан:
* ауыр ж?мыстар, аса ?ауіпті немесе зиянды жа?дайында?ы
* оларды? денсаулы?ы мен рухани дамуына н??сан келтіретін ж?мыстар
( т??гі ойын - сауы? мекемелері, ойын бизнесі)
* т??гі уа?ытта (са?ат 22 - ден та??ы 6 - ?а дейін)
* ш??ыл ж?мыс
* ж?мыс уа?ытын есептейтін ж?мыс
* кезекшілік ?дістегі ж?мыс
Ендігі кезекті бейнесюжетке берсек «Балалар енбегін ?анау?а жол жо?!»
?стаз: Халы?аралы? е?бек ?йымыны? пікірі бойынша, ?аза?станда?ы бала е?бегін пайдалану салалары мен нысандарына мыналар жатады:
• Ауыл шаруашылы?ы ж?мыстары (ма?та, темекі, ж?зім ж?не т. б. да?ылдар);
• Е?бегін пайдалану (7 - 18) (ауыл, ?ала), ауыл шаруашылы?ы мектептері (мектеп жанында?ы учаскелер, базарлар, мал шаруашылы?ы (мал ба?у), ??рылыс, ша?ын бизнес (?ара ж?мысшы ретінде, май -, бензин??ю стансаларында, базарларда тауарларды т?сіру ж?не тиеу (жас ерекшеліктері мен шартты? міндеттемелер б?зылады);
м?нш?к:
• К?ліктік ?ызметтер (ша?ын автобустарда?ы кондукторлар);
• ?айыршылы? (жергілікті балалар, к?шіп - ?онушылар, дені сау адамдар мен м?гедектер);
• ?са? тонау;
• Есірткі трафигі (сора тоза?ын жинау?а ?атысу; мектептерде, шетелге, ел ішінде шабарман болу);
• Ата - аналарыны?, ?ам?оршыларыны? бала е?бегін пайдалануы (жез?кшелікпен айналысу?а м?жб?рлеу, балаларды сату); пайда табу ?шін бала асырап алу немесе ?ам?оршылы?ты ресімдеу; ?леуметтік ж?рдема?ылар, пайда алу ?шін баланы? дене м?шесін кемтар ету);
?лия:
?рбір істі? бала таппас шешімін
Жаза беріп, айта к?рме кесімін
Бай?аусызда балалы?ын жасап - ап
А?ат басса, бергін о?ан кешірім,-
дей отырып, ??рметті ?она?тар, ?стаздар б?гінгі т?рбие са?атымызды? м?ні мен ма?ынасы сіздерге ай?ын болды деп сенеміз. Я?ни, бала е?бегін за?сыз ?олдана алмайтынымыз аны? болды. Ендеше аялайы?, балаларды? сіздерге ?ам?орлы? жасауын ма?тан т?тайы?!
?стаз:
- Сау болы?ыздар, к??іл ?ойып ты?дап, алтын уа?ыттары?ызды б?ліп келгендірі?ізге к?п рахмет!
