Баяндама "Орыс сыныптарында?ы ?аза? тілінде о?ушыларды? тілін дамыта отырып, ?з ойларын ж?йелі т?рде жеткізе білуіне да?дыландыру"
Баяндама "Орыс сыныптарында?ы ?аза? тілінде о?ушыларды? тілін дамыта отырып, ?з ойларын ж?йелі т?рде жеткізе білуіне да?дыландыру"
Орыс сыныптарында?ы ?аза? тілінде о?ушыларды? тілін дамыта отырып, ?з ойларын ж?йелі т?рде жеткізе білуіне да?дыландыру
Б?гінгі та?да ХХI ?асыр табылдыры?ын еркін атта?ан азат ?рпа??а т?лім-т?рбие ж?не білім беруді жетілдіруді? басым ба?ыттарын ай?ындау педагогика т?жірибесіні? к?кейкесті м?селелеріні? бірі болып отыр?аны аны?.
Республикамызды? егемендік алып, тілімізді? мемлекеттік м?ртебеге ие болуы ?лтты? м?дениетімізді? жан-жа?ты ?ркендеуіне негіз болды. Мемлекеттік тіл-халы?ты? барлы? м??тажын, ?нер, м?дениет, дипломатиялы? ?арым-?атынас, ?ылым, ?ндіріс, шаруашылы?, ресми іс-?а?аздарды т.б. салалар?а дейін ?ызмет ететін ?о?амны? ?уатты ?олданыс ??ралына айналуы ?ажет. О?ушыларды? т?рбиесі сен білім де?гейіні? жо?ар?ы болуы, сауаттылы?ы, ?аза? тілін ме?геру, т?сініп о?уы мен ?атесіз жазуына байланысты екендігін к?рсетеді.
Тіл та?дырын жетілдіру к?п ретте мектепте ат?арылатын ж?мыс де?гейіне байланысты. ?йткені, ?скеле? ?рпа?ты? бал?ан санасына бай тілімізді? н?рін сі?діріп, к?кірегіне ?ялату?а ?р п?н м??алімі ау?ымды істер ат?аруы тиіс.
Біра?, о?ушыны? тілін ?алыптастыру ?шін, м??алімні? ?зі бір ??зырлы??а жету керек. Сол о?ушы санасына, ?аза? тілі ерте?гі к?ні ?лкен ?мірге аралас?анда оны? ?о?амда?ы ?ызметіне к?мегін тигізетін, ж?мысында, к?нделікті ?мірінде ?ажетіне жарайтыны туралы ??ым ?алыптастыру керек.
?аза? тілін о?ыту барысында о?ушыны? тілін дамытып, с?з байлы?ын арттыру е? ма?ызды ж?мыстарды? бірі. О?у орыс тілінде ж?ретін сыныптарында о?ушылар ?аза? тілін о?у барысында м??алімні? ?ой?ан с?ра?тарына т?сініп, о?ан жауап ?айтару?а, ?йренген с?здерін б?збай айту?а, ?сіресе, ??рамында ?аза? тіліне т?н дыбыстары бар с?здер мен с?з тіркестерін д?рыс ?олданып, с?йлемді ж?йелі т?рді, «о?айдан ?иын?а принципін» басшылы??а ала отырып к?нтізбегін жоспар ?ажет деп ойлаймын. Содан кейін жоспарды басшылы??а ала отырып, о?ушыларды? тілін дамыту ?шін ?р т?рлі т?сілдер ар?ылы ж?мыс ж?ргізу. Осы ма?сатта о?ытушы ?р т?рлі о?ыту ?діс-т?сілдерін пайдаланып, тіл дамыту жатты?уларын, ойын элементтерін ж?не та?ырып?а с?йкес к?рнекіліктер ?олданады. Басты назар аударатынымыз о?у, с?йлеу, талдау, жазу ж?мыстарына м??ият к??іл б?лу.
Тіл дамыту ж?мысы – к?рделі де шы?армашылы? процесс. Тіл байлы?ыны? мол болуы бір жа?ынан балада жа?а ??былыс, к?рініс, ??ымдар мен т?сініктерді? к?беюіне, ал екінші жа?ынан, тілді жан-жа?ты ме?геруіне байланысты. Тілді? жа?сы дамуыны? ??ралы тілдік ?ор болып табылады.
Тіл дамытуды? негізгі к?рсеткіштері:
?з ойын ж?йелі т?рде еркін жеткізе білу;
Байланысты с?йлей білу;
Мазм?ндылы?ы, аны?ты?ы, м?нерлігі;
Грамматикалы?, орфографиялы? ?атесіздігі.
Тіл дамытуды? негізгі к?ршеткіштерін ж?зеге асыру ?шін, о?уды? ал?аш?ы аптасында мына м?селелерді аны?тап алдым:
?аза? тіліне т?н дыбыстарды д?рыс айту?а ?алыптастыру.
С?йлемді д?рыс ??рай білуге жатты?тыру.
Байланыстырып с?йлеуді ?йрету.
Еркін о?у?а ?йрету.
С?йлеу ж?не о?уды ме?герген со?, жазу тілі ?алыптастырылады. С?з- тілді? негізгі ?лшемі. Тіл дамытуды? бас?а т?рлері сия?ты с?здік ж?мцысы о?у-т?рбие ж?мысыны? барлы? саласында ж?ргізіледі. Балалар с?зді ??у ар?ылы с?йлеу ?стінде тілін дамытады. С?здік ж?мысы о?ушышын ойын дамытумен ты?ыз байланысты.
Тіл дамыту ж?мыстарында жа?а с?зіндік с?здермен ж?мыс ерекше орын алады.
Та?ырып?а байланысты с?йлем ??растыру.
Сурет бойынша ?р т?рлі м?тін ??растыру.
Жатты?у ж?мыстарын жазу, кешендік талдау жасау.
Осыдан со? жазба ж?мыстарын алу?а болады.
С?здік диктант
Мазм?ндама
Шы?арма, ша?ын ??гімелер
Тест ж?мыстары
Жазу ар?ылы ж?йелі с?йлеуді, с?йлеу стилін ?йрету ж?не ауызекі с?йлеуге ж?мыс жасату?а болады. Ауызекі с?йлеу ?дісіні? бірі-диалог ар?ылы дамыту. Диалог ??ру белгілі бір та?ырыпта о?у?а байланысты о?ушыны? с?здік ?орын дамыту, жа?а с?здер ?йретіп, ма?ынасын ??тыра отырып, оларды жасайтын формаларды ме?гертіп, с?йлем ??рау?а ?йрету, с?з бен с?зді байланыстыру?а, ауызша ойларын ж?йелі айту?а, ??гімелеуге жатты?тыру керек. Сонда о?ушы диалог ??ру кезінде сауатты с?йлеуге, ?аза? тіліні? грамматикасын ескере отырып диалог д?рыс ??ру?а тырысады. Б?л о?ушыны? тілін дамытады.
Жо?арыда атал?ан ж?мыстарды ?р сынып ба?дарламасына с?йкес ?згерісіне енуі м?мкін. Себебі, бірінші сынып ба?дарламасы, ?зге сыныптар ба?дарламасыны? бастамасы ретінде ??рал?ан. О?ушыны? с?йлегенде асы?ып-апты?пай немесе тым жайбара?атты??а салынбай, байсалды с?йлеп ?йрену, ?зін д?рыс ?стау м?дениетіне де жатты?тыру ж?мыстарын ж?ргіземін. Сонымен ?атар ??гімелеу барысында с?ра? ?оя білу, ?зіне ?ойыл?ан с?ра??а тияна?ты жауап ?айтара алу?а да?дыландыру?а да к??іл б?ліп отырамын. О?ушылар?а к?пшілік алдында с?йлей білуге ?йрету ?ажет. Сынып алдында ты?даушылар?а ?арап ойын асы?пай-саспай, ?ысылмай айтып беру шеберлігіне ?йрету де тілдерін жетілдіріп, ой ?ш?ырлы?ын дамытады, к?пшілік алдында ?зін ?стай алу?а да?дыланатынына к?зім жетті. Біра? т?мендегі кестені барлы? о?ушылар білімін жетілдіру ?шін ж?не осы сызбаны ж?йелі ?олдана отырып, о?ушыны? тілін дамыту?а ы?пал етеді деп ойлаймын.
О?ушыларды? тілін дамыту ж?не сауаттылы?ын арттыру ж?мысы
ауызша
жазбаша
м?тінмен ж?мыс
шы?армашылы? ж?мыс
талдау
с?ра??а жауап беру
салыстыру
сурет бойынша м?тін ??рау
кесте толтыру
?ле? шы?ару
Енді бір айта кететін жайт, ?азіргі заман талабына сай жа?а технологияларды? о?ушылар тіліні? дамуына ж?не ж?йелі с?йлеуіне тигізетін ?сері мол. Мені? ?з ойымша СТО проектісі о?ушыны? ?з бетімен ж?мыс жасай отырып, тілін даму?а мол ы?пал етеді. Б?л проектті ?олдану барысында, ?тілген материалды жа?сы ме?геруге, оны к?з?арасын айта білуге, ойлау ?абілетін мен ?иялын арттыру?а, жалпы о?ушыны? шы?армашылы?пен ж?мыс жасауына септігін тигізеді.
Сонымен ?атар саба??а деген ынтасын, ?ызы?ушылы?ын арттырады ж?не о?ушыларды? бірінен-бірі ?ал?ысы келмей тапсырмаларды орындап, нашар о?итын о?ушылар жа?сы о?итын о?ушы д?режесіне к?терілуіне м?мкіндік жасайды.
Жо?ар?ыда атал?ан ?діс-т?сілдерді ?олдана отырып, м??алім ?з ж?мысына талдау жасап, ?ызметіндегі арты?шылы?тары мен кемшіліктерін к?ре алады. ?зіне –?зі сын к?збен ?арап отырып, кемшілік болса т?зеп, арты?шылы?тарымен ?з ?ріптестерімен б?лісе алады, олай ету ?р маман ?шін ?те тиімді.
?орыта айт?анда, ?аза? тілін ?йрену ж?мыстарын орындау д?рыс жол?а ?ойыл?ан жа?дайда ?ана, тіл ?йрену саба?тарыны? ма?саты шешіледі с?зсіз.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«Баяндама "Орыс сыныптарында?ы ?аза? тілінде о?ушыларды? тілін дамыта отырып, ?з ойларын ж?йелі т?рде жеткізе білуіне да?дыландыру"»
«Тараз қаласы әкімдігінің білім бөлімінің № 46 орта мектебі»
мемлекеттік коммуналдық мекемесі
Баяндама
Тақырыбы:Орыс сыныптарындағы қазақ тілінде оқушылардың тілін дамыта отырып, өз ойларын жүйелі түрде жеткізе білуіне дағдыландыру
Баяндамашы: Даулетбаева Алия Айтбайқызы
Тараз
2015 - 2016 оқу жылы
Орыс сыныптарындағы қазақ тілінде оқушылардың тілін дамыта отырып, өз ойларын жүйелі түрде жеткізе білуіне дағдыландыру
Бүгінгі таңда ХХI ғасыр табылдырығын еркін аттаған азат ұрпаққа тәлім-тәрбие және білім беруді жетілдірудің басым бағыттарын айқындау педагогика тәжірибесінің көкейкесті мәселелерінің бірі болып отырғаны анық.
Республикамыздың егемендік алып, тіліміздің мемлекеттік мәртебеге ие болуы ұлттық мәдениетіміздің жан-жақты өркендеуіне негіз болды. Мемлекеттік тіл-халықтың барлық мұқтажын, өнер, мәдениет, дипломатиялық қарым-қатынас, ғылым, өндіріс, шаруашылық, ресми іс-қағаздарды т.б. салаларға дейін қызмет ететін қоғамның қуатты қолданыс құралына айналуы қажет. Оқушылардың тәрбиесі сен білім деңгейінің жоғарғы болуы, сауаттылығы, қазақ тілін меңгеру, түсініп оқуы мен қатесіз жазуына байланысты екендігін көрсетеді.
Тіл тағдырын жетілдіру көп ретте мектепте атқарылатын жұмыс деңгейіне байланысты. Өйткені, өскелең ұрпақтың балған санасына бай тіліміздің нәрін сіңдіріп, көкірегіне ұялатуға әр пән мұғалімі ауқымды істер атқаруы тиіс.
Бірақ, оқушының тілін қалыптастыру үшін, мұғалімнің өзі бір құзырлыққа жету керек. Сол оқушы санасына, қазақ тілі ертеңгі күні үлкен өмірге араласқанда оның қоғамдағы қызметіне көмегін тигізетін, жұмысында, күнделікті өмірінде қажетіне жарайтыны туралы ұғым қалыптастыру керек.
Қазақ тілін оқыту барысында оқушының тілін дамытып, сөз байлығын арттыру ең маңызды жұмыстардың бірі. Оқу орыс тілінде жүретін сыныптарында оқушылар қазақ тілін оқу барысында мұғалімнің қойған сұрақтарына түсініп, оған жауап қайтаруға, үйренген сөздерін бұзбай айтуға, әсіресе, құрамында қазақ тіліне тән дыбыстары бар сөздер мен сөз тіркестерін дұрыс қолданып, сөйлемді жүйелі түрді, «оңайдан қиынға принципін» басшылыққа ала отырып күнтізбегін жоспар қажет деп ойлаймын. Содан кейін жоспарды басшылыққа ала отырып, оқушылардың тілін дамыту үшін әр түрлі тәсілдер арқылы жұмыс жүргізу. Осы мақсатта оқытушы әр түрлі оқыту әдіс-тәсілдерін пайдаланып, тіл дамыту жаттығуларын, ойын элементтерін және тақырыпқа сәйкес көрнекіліктер қолданады. Басты назар аударатынымыз оқу, сөйлеу, талдау, жазу жұмыстарына мұқият көңіл бөлу.
Тіл дамыту жұмысы – күрделі де шығармашылық процесс. Тіл байлығының мол болуы бір жағынан балада жаңа құбылыс, көрініс, ұғымдар мен түсініктердің көбеюіне, ал екінші жағынан, тілді жан-жақты меңгеруіне байланысты. Тілдің жақсы дамуының құралы тілдік қор болып табылады.
Тіл дамытудың негізгі көрсеткіштері:
Өз ойын жүйелі түрде еркін жеткізе білу;
Байланысты сөйлей білу;
Мазмұндылығы, анықтығы, мәнерлігі;
Грамматикалық, орфографиялық қатесіздігі.
Тіл дамытудың негізгі көршеткіштерін жүзеге асыру үшін, оқудың алғашқы аптасында мына мәселелерді анықтап алдым:
Сыныптағы әрбір баланың жалпы сөздік қоры;
Сөздің дыбыстық жағын меңгеру дәрежесі;
Байланыстырып сөйлеу дәрежесі.
Сөзді, сөйлемді, сөз тіркестерін тақтада, кітаптан, дәптерден дұрыс оқыта білу- қазақ тілін меңгертіп, сөздік қорларын молайтуға септігін тигізеді. Мәтінді оқыту негізінде көптеген факторларды ескеру қажет.
Қазақ тіліне тән дыбыстарды дұрыс айтуға қалыптастыру.
Сөйлемді дұрыс құрай білуге жаттықтыру.
Байланыстырып сөйлеуді үйрету.
Еркін оқуға үйрету.
Сөйлеу және оқуды меңгерген соң, жазу тілі қалыптастырылады. Сөз- тілдің негізгі өлшемі. Тіл дамытудың басқа түрлері сияқты сөздік жұмцысы оқу-тәрбие жұмысының барлық саласында жүргізіледі. Балалар сөзді ұғу арқылы сөйлеу үстінде тілін дамытады. Сөздік жұмысы оқушышын ойын дамытумен тығыз байланысты.
Тіл дамыту жұмыстарында жаңа сөзіндік сөздермен жұмыс ерекше орын алады.
Тақырыпқа байланысты сөйлем құрастыру.
Сурет бойынша әр түрлі мәтін құрастыру.
Жаттығу жұмыстарын жазу, кешендік талдау жасау.
Осыдан соң жазба жұмыстарын алуға болады.
Сөздік диктант
Мазмұндама
Шығарма, шағын әңгімелер
Тест жұмыстары
Жазу арқылы жүйелі сөйлеуді, сөйлеу стилін үйрету және ауызекі сөйлеуге жұмыс жасатуға болады. Ауызекі сөйлеу әдісінің бірі-диалог арқылы дамыту. Диалог құру белгілі бір тақырыпта оқуға байланысты оқушының сөздік қорын дамыту, жаңа сөздер үйретіп, мағынасын ұқтыра отырып, оларды жасайтын формаларды меңгертіп, сөйлем құрауға үйрету, сөз бен сөзді байланыстыруға, ауызша ойларын жүйелі айтуға, әңгімелеуге жаттықтыру керек. Сонда оқушы диалог құру кезінде сауатты сөйлеуге, қазақ тілінің грамматикасын ескере отырып диалог дұрыс құруға тырысады. Бұл оқушының тілін дамытады.
Жоғарыда аталған жұмыстарды әр сынып бағдарламасына сәйкес өзгерісіне енуі мүмкін. Себебі, бірінші сынып бағдарламасы, өзге сыныптар бағдарламасының бастамасы ретінде құралған. Оқушының сөйлегенде асығып-аптықпай немесе тым жайбарақаттыққа салынбай, байсалды сөйлеп үйрену, өзін дұрыс ұстау мәдениетіне де жаттықтыру жұмыстарын жүргіземін. Сонымен қатар әңгімелеу барысында сұрақ қоя білу, өзіне қойылған сұраққа тиянақты жауап қайтара алуға дағдыландыруға да көңіл бөліп отырамын. Оқушыларға көпшілік алдында сөйлей білуге үйрету қажет. Сынып алдында тыңдаушыларға қарап ойын асықпай-саспай, қысылмай айтып беру шеберлігіне үйрету де тілдерін жетілдіріп, ой ұшқырлығын дамытады, көпшілік алдында өзін ұстай алуға дағдыланатынына көзім жетті. Бірақ төмендегі кестені барлық оқушылар білімін жетілдіру үшін және осы сызбаны жүйелі қолдана отырып, оқушының тілін дамытуға ықпал етеді деп ойлаймын.
өлең шығару
кесте толтыру
сурет бойынша мәтін құрау
салыстыру
сұраққа жауап беру
талдау
шығармашылық жұмыс
мәтінмен жұмыс
жазбаша
ауызша
Оқушылардың тілін дамыту және сауаттылығын арттыру жұмысы
Енді бір айта кететін жайт, қазіргі заман талабына сай жаңа технологиялардың оқушылар тілінің дамуына және жүйелі сөйлеуіне тигізетін әсері мол. Менің өз ойымша СТО проектісі оқушының өз бетімен жұмыс жасай отырып, тілін дамуға мол ықпал етеді. Бұл проектті қолдану барысында, өтілген материалды жақсы меңгеруге, оны көзқарасын айта білуге, ойлау қабілетін мен қиялын арттыруға, жалпы оқушының шығармашылықпен жұмыс жасауына септігін тигізеді.
Сонымен қатар сабаққа деген ынтасын, қызығушылығын арттырады және оқушылардың бірінен-бірі қалғысы келмей тапсырмаларды орындап, нашар оқитын оқушылар жақсы оқитын оқушы дәрежесіне көтерілуіне мүмкіндік жасайды.
Жоғарғыда аталған әдіс-тәсілдерді қолдана отырып, мұғалім өз жұмысына талдау жасап, қызметіндегі артықшылықтары мен кемшіліктерін көре алады. Өзіне –өзі сын көзбен қарап отырып, кемшілік болса түзеп, артықшылықтарымен өз әріптестерімен бөлісе алады, олай ету әр маман үшін өте тиімді.
Қорыта айтқанда, қазақ тілін үйрену жұмыстарын орындау дұрыс жолға қойылған жағдайда ғана, тіл үйрену сабақтарының мақсаты шешіледі сөзсіз.
