Баяндама: "Бастауыш сынып о?ушыларыны? жазба тілін дамыту жолдары"
Баяндама: "Бастауыш сынып о?ушыларыны? жазба тілін дамыту жолдары"
?ызылорда облысы
Жа?а?ор?ан ауданы, ??тты?ожа ауылы
№164 орта мектебіні? бастауыш сынып
м??алімі Адилова Г?лназ Оразбековна
Бастауыш сынып о?ушыларыны? жазба тілін дамыту жолдары.
Егеменді елімізді? ?сіп келе жат?ан ?рпа?ын ойлы да іскер, жігерлі де батыл, ?зіне-?зі сенімді, интеллектуалды? де?гейі биік, д?ние танымы ?алыптас?ан азамат етіп т?рбиелеуде мектепті? алатын орны ерекше.
Т?рбиені? сан –саласы, к?рделі м?селелеріне тере? бойлау?а, к?нделікті т?рмыста кездесетін да?дылар ар?ылы баланы? жан д?ниесіне ?сер ететін білім мен т?рбиені? ал?аш?ы баспалда?ы – бастауыш сынып. Олай болса, бай?а?аным, бастауыш сыныптарда шы?армашылы?пен ж?мыс істеуге ?йренген о?ушы жо?ар?ы сынып?а к?шкенде шы?армашылы? ж?мысты? ?ай т?рін болса да ме?геруге бейім болады. Олар жа?а идеялы проблемаларды ?здігінен шешуге тырысады. О?ушыны? шы?армашылы??а даму ба?ытын жан-жа?ты арттыру ?шін м??алімні? ме?зеу ?дісі к?мекке келуі керек.
Б?л м??алімні? де шы?армашылы? ?абілетіні? сын?а т?сер ша?ы. Сонды?тан мені? та?да?ан та?ырыбымны? ма?саты – баланы? жазба тілін дамытуда жа?а технологияларды ж?йелі т?рде пайдалану.Бастауыш сыныпты? жас ерекшелігіне байланысты жазба тілді дамыту т?рлерін былайша топтастырдым:
Мазм?ндама, шы?арма, ?ле? жазу, м?тін жазу, реферат, с?зж?мба?, т?сінік жазу, диктант. Диктант т?рлері белгілі бір грамматикалы? ережелерге сай ж?ргізіледі. Е? алдымен ережені т?сіндіріп алып, содан кейін ережеге сай келетін с?йлемдер айтып, о?ушылар?а жаздыру керек. Б?л т?сіндірме диктант есту ар?ылы болады ж?не к?ру ар?ылы жазатын т?рлері де бар. Ол былай ж?ргізіледі, алдымен кітаптан бір ?зінді алып, оны о?ытып, о?ы?аннан кейін жат?а жаздыру, оларды? ?аншалы?ты д?рыс жазыл?анын тексеру ?ажет немесе та?та?а та?ырып?а байланысты с?здер жазып, оны к?шіріп, ?айта д?птерге жаздыру. Б?л балаларды? сауатты жазуын, саба??а деген ?ызы?ушылы?ын арттырады.
Диктант т?рлері:
Шы?армашылы? диктант
?зіндік диктант
Ба?ылау диктанты
Еркін диктант
Шолу диктант
Терме диктант. Текст ішінен ?тілетін ережеге сай с?здер мен с?з тізбектері немесе с?йлемдерді теріп жазу ?шін ?ажет. Терме диктант фонетика, лексиканы ж?не грамматиканы пысы?тау ?шін ?те ?ажет. Баланы? а?ыл – ойын дамыту?а к?мектеседі.
?здік диктант. Б?рыннан белгілі м?тінді жазу ?шін ?олданылады. Б?л сын ж?мысын жазу о?ушыларды? логикалы? ойлау ?абілетін дамытады.
Шы?армашылы? диктант. О?ушыларды? ?з бетімен жаз?ан ж?мыстарында ?ателер жібермеуге да?дыландыру ?шін, ?з ойларын сауатты жазу?а машы?тандыру ?шін ж?ргізіледі. Мысалы та?та?а жеке с?здерді жазып, сол с?здерді ?атыстырып, с?йлем ??рау немесе суреттер іліп, сол суреттерге ?арап с?йлем ??ратып жаздыру.
Еркін диктант. О?ы?ан тексті? мазм?нын о?ушыларды? ?з беттерімен жазу ?шін беріледі. Сын ж?мысыны? б?л т?рі о?ушыларды? тілін байытады, д?рыс, ?атесіз жазу?а т?селдіреді. О?ушылар?а тексті бір рет о?ып беріп, біреуіне мазм?нын айт?ызып, содан кейін еркін диктантты жаздыру керек. Еркін диктант жаздыру шы?арма, мазм?ндама жаздыру?а ?йретеді.
Шолу диктанты. Б?рын о?ып кеткен та?ырыптарды пысы?тау ?шін ?олданылады.
Ба?ылау диктанты. Орфография мен пунктуациясын ж?не грамматикасын, о?ушыларды? білімін сынау ?шін, оларды? ?андай д?режеде сауатты екенін білу ?шін ж?ргізіледі. Сын ж?мысыны? тексті балаларды? білім д?режесіне сай болуы керек.
Бастауыш сыныптарда?ы жазба ж?мыстарыны? та?ы бір т?рі – мазм?ндама.
Дайын ??гіме бойынша мазм?ндама. Б?л мазм?ндама алдын ала дайындал?ан ??гіме бойынша жазылады.
Сурет бойынша мазм?ндама. М?ндай мазм?ндаманы жазу балалар?а сурет мазм?нын ?йретеді. Ма?саты: бірізділікке баулу, о?и?а желісін ауыстырмай, ретімен жазу. Суретті мазм?ндама о?ушы шы?армашылы?ын дамытуды жетілдірер бір ??рал.
Кино, диафильм бойынша мазм?ндама. Кино, диафильм о?ушыны? о?у-т?рбие ж?мысын жа?сарту жолында?ы е? к?шті ??рал. ?йткені ж?з рет естігеннен, бір рет к?рген абзал. Сонымен бірге, есту, к?ру, есте са?тау ?абілетін дамыту?а да ?серін тигізеді.
О?ушыларды? жазба тілін дамытуды? та?ы бір т?рі – шы?арма.Шы?арма белгілі бір та?ырып бойынша ?з ойын жоспар ар?ылы баяндау. Бастауыш сыныптарда балаларды? жазатын шы?армаларын мынадай топ?а б?луге болады:
1. Экскурсия бойынша
2. О?ушыларды? естіген, о?ы?ан ??гімесіне байланысты.
3. ?нер саласына байланысты.
4. Суретке ?арап жазу.
Е? тиімдісі экскурсия бойынша шы?арма жазу. Экскурсия бойынша шы?арма жазу таби?ат?а саяхат?а шы?ып, онда?ы ??былыстар мен жыл мезгілдеріне байланысты жаздырылады. Мысалы: ?ыс мезгілін алса?, балаларды? ?ыс?ы ойыны, ша??ы, коньки, шанамен сыр?анау сия?ты ?ызы? ойындары туралы жаздырылады. Шы?арманы? б?л т?ріні? тиімділігі балаларды? ойлау, с?йлеу, есте са?тау ?абілетін дамытуды?, сонымен бірге таби?атты? с?лулы?ын ?ызы?тай білуге, аялай білуге, эстетикалы? т?рбие беруіне б?гінгі заман талабына сай о?ытуды? д?рыс н?тиже беруіне б?гінгі заман талабына сай о?ытуды? жа?а ж?йесі, жа?а технологиясыны? алатын орны ерекше.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«Баяндама: "Бастауыш сынып о?ушыларыны? жазба тілін дамыту жолдары" »
Қызылорда облысы
Жаңақорған ауданы, Құттықожа ауылы
№164 орта мектебінің бастауыш сынып
мұғалімі Адилова Гүлназ Оразбековна
Бастауыш сынып оқушыларының жазба тілін дамыту жолдары.
Егеменді еліміздің өсіп келе жатқан ұрпағын ойлы да іскер, жігерлі де батыл, өзіне-өзі сенімді, интеллектуалдық деңгейі биік, дүние танымы қалыптасқан азамат етіп тәрбиелеуде мектептің алатын орны ерекше.
Тәрбиенің сан –саласы, күрделі мәселелеріне терең бойлауға, күнделікті тұрмыста кездесетін дағдылар арқылы баланың жан дүниесіне әсер ететін білім мен тәрбиенің алғашқы баспалдағы – бастауыш сынып. Олай болса, байқағаным, бастауыш сыныптарда шығармашылықпен жұмыс істеуге үйренген оқушы жоғарғы сыныпқа көшкенде шығармашылық жұмыстың қай түрін болса да меңгеруге бейім болады. Олар жаңа идеялы проблемаларды өздігінен шешуге тырысады. Оқушының шығармашылыққа даму бағытын жан-жақты арттыру үшін мұғалімнің меңзеу әдісі көмекке келуі керек.
Бұл мұғалімнің де шығармашылық қабілетінің сынға түсер шағы. Сондықтан менің таңдаған тақырыбымның мақсаты – баланың жазба тілін дамытуда жаңа технологияларды жүйелі түрде пайдалану.Бастауыш сыныптың жас ерекшелігіне байланысты жазба тілді дамыту түрлерін былайша топтастырдым:
Мазмұндама, шығарма, өлең жазу, мәтін жазу, реферат, сөзжұмбақ, түсінік жазу, диктант. Диктант түрлері белгілі бір грамматикалық ережелерге сай жүргізіледі. Ең алдымен ережені түсіндіріп алып, содан кейін ережеге сай келетін сөйлемдер айтып, оқушыларға жаздыру керек. Бұл түсіндірме диктант есту арқылы болады және көру арқылы жазатын түрлері де бар. Ол былай жүргізіледі, алдымен кітаптан бір үзінді алып, оны оқытып, оқығаннан кейін жатқа жаздыру, олардың қаншалықты дұрыс жазылғанын тексеру қажет немесе тақтаға тақырыпқа байланысты сөздер жазып, оны көшіріп, қайта дәптерге жаздыру. Бұл балалардың сауатты жазуын, сабаққа деген қызығушылығын арттырады.
Диктант түрлері:
Шығармашылық диктант
Өзіндік диктант
Бақылау диктанты
Еркін диктант
Шолу диктант
Терме диктант. Текст ішінен өтілетін ережеге сай сөздер мен сөз тізбектері немесе сөйлемдерді теріп жазу үшін қажет. Терме диктант фонетика, лексиканы және грамматиканы пысықтау үшін өте қажет. Баланың ақыл – ойын дамытуға көмектеседі.
Өздік диктант. Бұрыннан белгілі мәтінді жазу үшін қолданылады. Бұл сын жұмысын жазу оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамытады.
Шығармашылық диктант. Оқушылардың өз бетімен жазған жұмыстарында қателер жібермеуге дағдыландыру үшін, өз ойларын сауатты жазуға машықтандыру үшін жүргізіледі. Мысалы тақтаға жеке сөздерді жазып, сол сөздерді қатыстырып, сөйлем құрау немесе суреттер іліп, сол суреттерге қарап сөйлем құратып жаздыру.
Еркін диктант. Оқыған текстің мазмұнын оқушылардың өз беттерімен жазу үшін беріледі. Сын жұмысының бұл түрі оқушылардың тілін байытады, дұрыс, қатесіз жазуға төселдіреді. Оқушыларға тексті бір рет оқып беріп, біреуіне мазмұнын айтқызып, содан кейін еркін диктантты жаздыру керек. Еркін диктант жаздыру шығарма, мазмұндама жаздыруға үйретеді.
Шолу диктанты. Бұрын оқып кеткен тақырыптарды пысықтау үшін қолданылады.
Бақылау диктанты. Орфография мен пунктуациясын және грамматикасын, оқушылардың білімін сынау үшін, олардың қандай дәрежеде сауатты екенін білу үшін жүргізіледі. Сын жұмысының тексті балалардың білім дәрежесіне сай болуы керек.
Бастауыш сыныптардағы жазба жұмыстарының тағы бір түрі – мазмұндама.
Дайын әңгіме бойынша мазмұндама. Бұл мазмұндама алдын ала дайындалған әңгіме бойынша жазылады.
Сурет бойынша мазмұндама . Мұндай мазмұндаманы жазу балаларға сурет мазмұнын үйретеді. Мақсаты: бірізділікке баулу, оқиға желісін ауыстырмай, ретімен жазу. Суретті мазмұндама оқушы шығармашылығын дамытуды жетілдірер бір құрал.
Кино, диафильм бойынша мазмұндама. Кино, диафильм оқушының оқу-тәрбие жұмысын жақсарту жолындағы ең күшті құрал. Өйткені жүз рет естігеннен, бір рет көрген абзал. Сонымен бірге, есту, көру, есте сақтау қабілетін дамытуға да әсерін тигізеді.
Оқушылардың жазба тілін дамытудың тағы бір түрі – шығарма.Шығарма белгілі бір тақырып бойынша өз ойын жоспар арқылы баяндау. Бастауыш сыныптарда балалардың жазатын шығармаларын мынадай топқа бөлуге болады:
1. Экскурсия бойынша
2. Оқушылардың естіген, оқыған әңгімесіне байланысты.
3. Өнер саласына байланысты.
4. Суретке қарап жазу.
Ең тиімдісі экскурсия бойынша шығарма жазу. Экскурсия бойынша шығарма жазу табиғатқа саяхатқа шығып, ондағы құбылыстар мен жыл мезгілдеріне байланысты жаздырылады. Мысалы: қыс мезгілін алсақ, балалардың қысқы ойыны, шаңғы, коньки, шанамен сырғанау сияқты қызық ойындары туралы жаздырылады. Шығарманың бұл түрінің тиімділігі балалардың ойлау, сөйлеу, есте сақтау қабілетін дамытудың, сонымен бірге табиғаттың сұлулығын қызықтай білуге, аялай білуге, эстетикалық тәрбие беруіне бүгінгі заман талабына сай оқытудың дұрыс нәтиже беруіне бүгінгі заман талабына сай оқытудың жаңа жүйесі, жаңа технологиясының алатын орны ерекше.
