Т?уелсіз мемлекетімізді? ерте?гі ?рпа?ты? рухани байлы?ы, м?дениеті, саналы ?лтты? ойлау ?абілеті мен біліміне, іскерлігіне байланысты. Жа?а кезе?ге бет б?ру о?ай емес. Ол ?шін болаша? ?рпа?ты т?рбиелеу керек.
Болаша?ты? б?гінгіден де н?рлы болуына ы?пал етіп, адамзат ?о?амын ал?а апаратын к?ш тек білімде. ?ай елді? болмасын ?сіп-?ркендеуі, ?ркениетті д?ниеде орын алуы, оны? ?лтты? білім ж?йесіні? де?гейіне, даму ба?ытына байланысты.
XXI ?асыр – білімділер ?асыры. Білімділілерді баптап ?сірер т?рбие керек. Елімізді?, ?о?амны? экономикалы? саяси-м?дени дамуына ?лес ?осатын, ?леуметтік цивилизация?а к?терілетін, парасатты, денсаулы?ы мы?ты азамат т?рбиелеп шы?ару – мектепті?, ?стаздарды?, ата-аналарды? б?гінгі та?да?ы ба?а жетпес міндеті.
?лы ??лама ?л-Фараби: «Адам?а е? бірінші білім емес, рухани т?рбие берілуі керек, т?рбиесіз берілген білім – адамзатты? ?ас жауы. Ол келешекте оны? барлы? ?міріне апат ?келеді», - деген. Рухани жан д?ниесі бай, хал?ын с?йетін, ата-баба жерін ?адірлейтін ?рпа? ?ана болаша? тірегі бола алады.
Бала т?рбиесі – ?те к?рделі ??былыс. Оны? к?рделілігі бесіктен бастау алып, ?немі уа?ытпен, бала к??іл – к?йімен, жеке ?абілетімен, икемділігімен, тізгінді ?немі ?ада?алау ?ажеттілігімен ??ынылады.
Отбасы – е? ал?аш?ы т?л?аны дамытатын ?леуметтік орта. Отбасында халы?ты? рухани – интеллектуалды м?раларын, м?дени ??ндылы?тарын жандандырып, рухани ?лтты? сипатта?ы мінезді ?алыптастыруды к?здеу ?мірді? талабынан туындап отыр.
Ата – ана, педагог т?рбиені с?з ар?ылы немесе іс – ?рекет ар?ылы ?йрету, б?йыру ар?ылы іске асырамын деп ойласа, ол ?ателікке апарып со?тырады. Т?рбие ?мірді? ?р с?тінде, тіпті сіз баламен бірге болма?анда да апарып со?тырады. Сізді? ?алай киінетіні?із, ?згелермен ?алай с?йлесетіні?із, олар туралы не ойлайтыны?ыз, сізді? д?шпандармен ?алай ?арым – ?атынас жасайтыны?ыз, ?алай газет о?итыны?ыз, осы іс – ?рекеттерді? б?рі бала ?шін ?те ма?ызды. Сізді? барлы? ойы?ыз баланы? к?кейіне бейм?лім жолмен жетіп жатады, сіз оны бай?амайсыз да.
Бала ата – анадан ж?рек жылуын, мейірімділікті ?ажет етеді, ол ата – ананы ?мірді? тірегі санайды. Ата – ана бала?а ?ам?орлы? к?рсетіп, ол отбасы м?шесі, оны? пікірі мен к?мегі ?лкендерге ?ажет екеніне сенімдерін ?алыптастыру керек. Ата – ана бала?а бала демей болаша? азамат ретінде ?арап, т?рбиені? ?алыптас?ан, сана – сезімін оятатын т?рлерін беруі шарт. Баламды ?аршадайынан д?рыс т?рбиелеймін, бала ба?ытыны? шынайы ба?баны боламын деген ата – аналар?а т?мендегі «Бала т?рбиесіні? он ережесі» аз да болса к?мек болады деген ойдамын.
Бала?ды с?й! Я?ни, оны? ?асында барына ?уан, ол ?зі ?андай болса, солай ?абылда, оны ?орлама, оны ж?бірлеме, оны ?зіне деген сенімділігінен айырма, оны на?а?тан на?а? жазалама, оны ?зі?ні? сенімі?нен ма??рым етпе, сені жа?сы к?руіне жа?дай тудыр.
Бала?ды ?ор?а! Я?ни, оны жаны мен т?ніне ?ауіпті н?рселерден са?та, тіпті, егер ?ажет болса, жеке м?дделері?ді ??рбан етіп, басы?ды ?атерге байлай отырып ?ор?а.
Бала?а жа?сы ?лгі бол! Оны? бойына д?ст?рлі ??ндылы?тар?а деген ??рмет сезімін дарыт, ?зі? де сол ??ндылы?тарды?а с?йкес ?мір с?р, бала?а жауапкершілік сезіммен ?ара. Бала?а ?й – іші тату, ?арттарын ??рметтеп, жа?сы к?ретін, барлы? ту?ан туыс?андарымен ж?не достарымен етене жа?ын, ?рі шынайы байланыста бол?ан отбасы, оша? ?асы керек. Бала адалды?, кішіпейілділік, жарасты? ?яла?ан жан?яда ?мір с?руі керек. Ата – ананы? ерлі – зайыптылы? адалды?ты б?зуы, к?реалмаушылы?, арсызды? жолмен баю, бала?а принципсіз байланыстар ар?ылы ?андай да болсын пайда келтіру – осыны? б?рі ерте?гі елді? азаматыны? моральды? бейнесіне мейлінше ?намсыз ?сер ететін «?лгі» ??райды.
Бала?мен бірге е?бектен! Бала? ж?мыс?а ?атыс?ысы келгенде оны демеп жібер. Бала? ?сі?кірегенде шаруашылы??а ?ажетті барлы? ж?мыстар?а ?атыстырып ?йрет, ?олы бос кездері мен демалыс уа?ыттарында ол мектеп ?йымдастыр?ан іс – ?ызмет т?рлеріне ?атысу?а тиіс.
Бала?ны? о?ай болмаса да, ?з бетімен ?мірлік т?жірибе алуан жол?а ?ой! Бала ?з басынан ?ткен т?жірибені ?ана мойындайды. Сені? жеке т?жірибелігі? бала? ?шін к?п жа?дайда ??нсыз болып шы?ады. Оны? ?зіні? жеке т?жірибесін жина?тау?а м?мкіндік бер, тіпті б?л т?уекелмен байланысты бол?ан к?нде де солай істе. Шамадан тыс ?ор?ашта?ан, ?ай – ?айсысынан да ?амсыздандырыл?ан бала к?п жа?дайда ?леуметтік м?гедекке айналады.
Бала?а адамды? бостанды?ты? м?мкіндіктері мен шектерін к?рсет!Ата – анасы алдымен ?р?айсысыны? дарыны мен ерекшеліктеріне с?йкес адамны? жеке басыны? дамуы мен т?л?алануыны? тамаша м?мкіндіктерін ашу?а тиіс. Сонымен ?атар о?ан кез – келген адам жан?яда, ?жымда ж?не жалпы ?о?амда ?зіні? іс – ?рекеттеріні? белгілі бір шектерін мойындауы ж?не са?тауы тиіс екенін к?рсету ?ажет.
Баланы тіл ал?ыш етіп ?йрет!Ата – анасы баланы? мінез – ??л?ын ?ада?алап отыру?а ж?не оны? іс – ?ылы?тарын оны? ?зіне де, бас?алар?а да н?с?ан келтірмейтіндей етіп ба?ыттап отыру?а міндетті. Баланы белгілеген ережелерді са?та?аны ?шін ?олпаштап отыр?ан ж?н! Алайда ?ажет бол?ан жа?дайда жаза ар?ылы ережелерді ??рметтетіп отыру керек.
Баладан пісіп – жетілу сатысына ж?не ?зіндік т?жірибесіне с?йкес шама – шар?ы жететін пікірлерд? к?т. Бала осынау соншама к?рделі д?ниеде ба?дар жасап ал?анша к?мектес ж?не де жина?та?ан т?жірибесі мен ?зіні? пікірін немесе ?орытындысын айта алатын кезде ?ана баладан оларды талапет.
Бала?а еске т?сіруге болатын ??ндылы??а ие ?серлерді басынан кешіруге м?мкіндік бер. Бала да ?лкендер сия?ты, ?серлермен «?оректенеді» олар ала?а бас?а адамдарды? ?мір – тіршілігімен ж?не айналада?ы д?ниемен танысу?а м?мкіндік береді.
Просмотр содержимого документа
«Баяндама: «Бала т?рбиелеуді? он ережесі» »
Бфяндама: «Бала тәрбиелеудің он ережесі»
Тәуелсіз мемлекетіміздің ертеңгі ұрпақтың рухани байлығы, мәдениеті, саналы ұлттық ойлау қабілеті мен біліміне, іскерлігіне байланысты. Жаңа кезеңге бет бұру оңай емес. Ол үшін болашақ ұрпақты тәрбиелеу керек.
Болашақтың бүгінгіден де нұрлы болуына ықпал етіп, адамзат қоғамын алға апаратын күш тек білімде. Қай елдің болмасын өсіп-өркендеуі, өркениетті дүниеде орын алуы, оның ұлттық білім жүйесінің деңгейіне, даму бағытына байланысты.
XXI ғасыр – білімділер ғасыры. Білімділілерді баптап өсірер тәрбие керек. Еліміздің, қоғамның экономикалық саяси-мәдени дамуына үлес қосатын, әлеуметтік цивилизацияға көтерілетін, парасатты, денсаулығы мықты азамат тәрбиелеп шығару – мектептің, ұстаздардың, ата-аналардың бүгінгі таңдағы баға жетпес міндеті.
Ұлы ғұлама Әл-Фараби: «Адамға ең бірінші білім емес, рухани тәрбие берілуі керек, тәрбиесіз берілген білім – адамзаттың қас жауы. Ол келешекте оның барлық өміріне апат әкеледі», - деген. Рухани жан дүниесі бай, халқын сүйетін, ата-баба жерін қадірлейтін ұрпақ қана болашаұ тірегі бола алады.
Бала тәрбиесі – өте күрделі құбылыс. Оның күрделілігі бесіктен бастау алып, үнемі уақытпен, бала көңіл – күйімен, жеке қабілетімен, икемділігімен, тізгінді үнемі қадағалау қажеттілігімен ұғынылады.
Отбасы – ең алғашқы тұлғаны дамытатын әлеуметтік орта. Отбасында халықтың рухани – интеллектуалды мұраларын, мәдени құндылықтарын жандандырып, рухани ұлттық сипаттағы мінезді қалыптастыруды көздеу өмірдің талабынан туындап отыр.
Ата – ана, педагог тәрбиені сөз арқылы немесе іс – әрекет арқылы үйрету, бұйыру арқылы іске асырамын деп ойласа, ол қателікке апарып соқтырады. Тәрбие өмірдің әр сәтінде, тіпті сіз баламен бірге болмағанда да апарып соқтырады. Сіздің қалай киінетініңіз, өзгелермен қалай сөйлесетініңіз, олар туралы не ойлайтыныңыз, сіздің дұшпандармен қалай қарым – қатынас жасайтыныңыз, қалай газет оқитыныңыз, осы іс – әрекеттердің бәрі бала үшін өте маңызды. Сіздің барлық ойыңыз баланың көкейіне беймәлім жолмен жетіп жатады, сіз оны байқамайсыз да.
Бала ата – анадан жүрек жылуын, мейірімділікті қажет етеді, ол ата – ананы өмірдің тірегі санайды. Ата – ана балаға қамқорлық көрсетіп, ол отбасы мүшесі, оның пікірі мен көмегі үлкендерге қажет екеніне сенімдерін қалыптастыру керек. Ата – ана балаға бала демей болашақ азамат ретінде қарап, тәрбиенің қалыптасқан, сана – сезімін оятатын түрлерін беруі шарт. Баламды қаршадайынан дұрыс тәрбиелеймін, бала бақытының шынайы бағбаны боламын деген ата – аналарға төмендегі «Бала тәрбиесінің он ережесі» аз да болса көмек болады деген ойдамын.
Балаңды сүй! Яғни, оның қасында барына қуан, ол өзі қандай болса, солай қабылда, оны қорлама, оны жәбірлеме, оны өзіне деген сенімділігінен айырма, оны нақақтан нақақ жазалама, оны өзіңнің сеніміңнен мақұрым етпе, сені жақсы көруіне жағдай тудыр.
Балаңды қорға! Яғни, оны жаны мен тәніне қауіпті нәрселерден сақта, тіпті, егер қажет болса, жеке мүдделеріңді құрбан етіп, басыңды қатерге байлай отырып қорға.
Балаңа жақсы үлгі бол! Оның бойына дәстүрлі құндылықтарға деген құрмет сезімін дарыт, өзің де сол құндылықтардыға сәйкес өмір сүр, балаға жауапкершілік сезіммен қара. Балаға үй – іші тату, қарттарын құрметтеп, жақсы көретін, барлық туған туысқандарымен және достарымен етене жақын, әрі шынайы байланыста болған отбасы, ошақ қасы керек. Бала адалдық, кішіпейілділік, жарастық ұялаған жанұяда өмір сүруі керек. Ата – ананың ерлі – зайыптылық адалдықты бұзуы, көреалмаушылық, арсыздық жолмен баю, балаға принципсіз байланыстар арқылы қандай да болсын пайда келтіру – осының бәрі ертеңгі елдің азаматының моральдық бейнесіне мейлінше ұнамсыз әсер ететін «үлгі» құрайды.
Балаңмен ойна! Яғни, балаңа қажет уақыт бөл, оған қалай сөйлеп, қалай ойнау ұнаса, солай сөйлеп, солай ойна, оның ойындарына шындап ден қой, оның ұғым – түсініктер әлеміне бейімделіңіз.
Балаңмен бірге еңбектен! Балаң жұмысқа қатысқысы келгенде оны демеп жібер. Балаң өсіңкірегенде шаруашылыққа қажетті барлық жұмыстарға қатыстырып үйрет, қолы бос кездері мен демалыс уақыттарында ол мектеп ұйымдастырған іс – қызмет түрлеріне қатысуға тиіс.
Балаңның оңай болмаса да, өз бетімен өмірлік тәжірибе алуан жолға қой! Бала өз басынан өткен тәжірибені ғана мойындайды. Сенің жеке тәжірибелігің балаң үшін көп жағдайда құнсыз болып шығады. Оның өзінің жеке тәжірибесін жинақтауға мүмкіндік бер, тіпті бұл тәуекелмен байланысты болған күнде де солай істе. Шамадан тыс қорғаштаған, қай – қайсысынан да қамсыздандырылған бала көп жағдайда әлеуметтік мүгедекке айналады.
Балаға адамдық бостандықтың мүмкіндіктері мен шектерін көрсет!Ата – анасы алдымен әрқайсысының дарыны мен ерекшеліктеріне сәйкес адамның жеке басының дамуы мен тұлғалануының тамаша мүмкіндіктерін ашуға тиіс. Сонымен қатар оған кез – келген адам жанұяда, ұжымда және жалпы қоғамда өзінің іс – әрекеттерінің белгілі бір шектерін мойындауы және сақтауы тиіс екенін көрсету қажет.
Баланы тіл алғыш етіп үйрет!Ата – анасы баланың мінез – құлқын қадағалап отыруға және оның іс – қылықтарын оның өзіне де, басқаларға да нұсқан келтірмейтіндей етіп бағыттап отыруға міндетті. Баланы белгілеген ережелерді сақтағаны үшін қолпаштап отырған жөн! Алайда қажет болған жағдайда жаза арқылы ережелерді құрметтетіп отыру керек.
Баладан пісіп – жетілу сатысына және өзіндік тәжірибесіне сәйкес шама – шарқы жететін пікірлердң күт. Бала осынау соншама күрделі дүниеде бағдар жасап алғанша көмектес және де жинақтаған тәжірибесі мен өзінің пікірін немесе қорытындысын айта алатын кезде ғана баладан оларды талапет.
Балаға еске түсіруге болатын құндылыққа ие әсерлерді басынан кешіруге мүмкіндік бер. Бала да үлкендер сияқты, әсерлермен «қоректенеді» олар алаға басқа адамдардың өмір – тіршілігімен және айналадағы дүниемен танысуға мүмкіндік береді.
