КІТАП О?У?А ?ЙРЕТУДІ? ПЕДАГОГИКАЛЫ? Ж?НЕ КІТАПХАНАЛЫ? ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫ Ж?НЕ БЕЛСЕНДІ О?ЫРМАНДЫ ?АЛЫПТАСТЫРУ
ШУМА?ОВА М?НШ?К ТЫНЫС?ЫЗЫ,
Баянауыл ауданы, Баянауыл ауданды? білім б?ліміні? кітапхана ?оры бойынша ?діскер
Арты? ?ылым кітапта,
Ерінбе о?ып к?руге.
Абай.
О?ушы кітапхана ар?ылы а?ыл-ойды? інжу-маржанын бойына жинайды. «Кітапсыз ?ткен бір к?н, орны толмас бос к?н» демекші, о?ушыларды к?ркем ?дебиеттерді та?дап о?и білуге ?йрету ?ажет. Ол ?шін о?ырмандарды жас к?нінен бастап ?мір бойы о?и білуге баулу керек, - дейді А.И.Маткулеевич.
К?нделікті ?мір жа?алы?тары, ?ылымда?ы жетістіктер ?ай маманды? саласында?ы адамнан болсын тере? білімді ж?не а?ыл ой ?рісіні? жан-жа?тылы?ын талап етеді. Сонды?тан барлы? ата-аналар ?з балаларыны? жа?сы о?уын, ?лемдегі болып жат?ан жа?алы?тарды білуге ??мар болып ?суін, ?деби-к?ркем кітаптарды к?п о?ып, о?уда ?ажырлылы? к?рсетуін, жалпы рухани д?ниесіні? бай болуын ?алайды. Баланы рухани байлы?ы мол етіп т?рбиелеуді? сан т?рлі жолдары бар.
Елбасымыз Н?рс?лтан ?біш?лы Назарбаев ?зіні? кезекті жолдауында «?аза?стан ?леміні? б?секеге барынша ?абілетті 50 елді? ?атарынан лайы?ты орын алу ?шін ?зіні? м?дениеті мен ?ылымын, білімі мен білігін, рухани байлы?ымен елімізді айдай ?лемге паш ете білуі керек» - деген болатын.
Сол жолдарды? бірі ж?не бірегейі – баланы кітап о?у?а ?уестендіру. Со??ы жылдары балаларды? к?ркем ?дебиет пен балалар?а арнал?ан газет-журналдарды о?у?а деген ?ызы?уы азайып кетті. Оны? себебі неде?
?алай десемде де б?л та?ырып т??ірегінде с?ра?тар к?п. ?рине, б?дан барлы? бала бірдей ?олына кітап ?стамайды деген ой тумауы керек. Шынды? сол, кітап о?ымайтын бала к?п. К?ркем ?дебиет - адамгершілік, д?ние байлы?ы, т?н, жан тазалы?ы, ?дет-??рып. Олай болса, баланы жастан кітап о?у?а ?уестендіру - саналы, білімді, жан-жа?ты жетілген ?рпа? ?сіруді? бір жолы деп ойлаймын. Сол себепті, кітап о?у?а тартуды? к?нделікті саба? барысында елеусіз ?алып жат?ан ?арапайым да тиімді жолдарын ?сынамын.
Баланы кітап о?у?а ?йретуді? басты ?дістері:
- сынып?а келген к?ннен кітапты? ??діретін ??ындыру. ?зіне берген кітапты жыртпау?а, жо?алтпау?а, сызбау?а, боямау?а ?йрету. ?зіні? ал?аш бастап о?ы?ан барлы? п?н о?улы?ы не туралы, ?ай жылы, ?айдан шы?ты, авторы ж?нінде т?сінік беру;
- ?р п?нді ?ткен кезде та?ырып?а с?йкес келетін ?ле?дер жаттау. Б?л ?йге ?осымша тапсырма?а беріледі. Ата-ана к?мегімен орындалады. Тапсырма жетістігі ба?аланады. Бала ата-анасымен бірігіп ізденеді, тілі дамиды, та?па? ?йренеді, жа?а с?здермен танысады, м??алім тапсырмасын орындау жолында жауапкершілікті сезінеді;
- ж?мба?, жа?ылтпаш, мысал, ??гіме, ертегілерді, о?ып келіп о?ушылар алдында айту. Б?л тапсырма саба? сайын, ?р п?нде бір-екі о?ушы?а ?ана беріліп, кезектестіріп, б?кіл о?ушы таратылуы керек. Тапсырманы орындау барысында оны ?айдан алды, кім ?йретті, авторы кім, оны неге та?дады, несімен ?нады деген с?ра?тар ?ою керек. Кітап, журналды ?арап танысады. Біреуден с?рау, с?йлесу, пікір алысу ар?ылы с?йлесу м?дениеті ?алыптасады. Таныс емес авторларды, халы?тарды танып біледі. Д?ниетанымы ке?ейеді;
- ал?аш?ы к?ннен сыныпта «Бізді? сыныпты? кітапханасы» б?рышын ?йымдастыру. О?ан жо? дегенде 25 кітап жиналуы тиіс. Арнайы о?ушылар арасынан кітапханашы та?айындалады. Барлы? о?ушы кітапханашы болып шы??аны д?рыс. Ол апта сайын кезекпен ауысып т?руы керек. Жеке-жеке карточкалар ашылып, о?ы?ан кітаптары, ал?ан, тапсыр?ан к?ні жазылып отырады. Апта сайын сынып са?атында кім к?п о?ыды, ?ай кітапты о?ыды, ?на?ан кітап, оны? авторы, ?айдан ?ашан шы?ты, мазм?ны не ж?нінде талдайды. М??алімні? к?мегімен сол аптада?ы кітапханашы есеп беруі керек;
- «Бізді? сыныпты? кітапханасы» б?рышын ай сайын жа?а кітаптармен толы?тыру. О?ылып бол?ан кітаптарды ?кетіп, жа?асын ?келу;
- ?жым болып мектеп, ауданды? балалар орталы? кітапханаларына, о?у залдарына бару. Кітапханалардан кітап жазып алу?а ?йрету;
- баланы? жасы ?скен сайын кітап мазм?нын, к?лемін т?рлендіру. ?р ?ылым саласы, ?р жанр бойынша о?у?а ?сыныс жасау;
- о?ыл?ан кітаптарда?ы, газет журналдарда?ы ?на?ан с?йлемдерді, та?ырыптарды, д?йек с?здерді, ма?ал-м?телдерді арнайы д?птерге жазып ж?ру. Ол д?птерге ?демі ат ?ою. ( С?з ?рнек, с?з семсер, ?нер алды- ?ызыл тіл, с?з маржаны, сен білесі? бе? ж?не т.б.
- кітапты ??р т?сінбей о?удан са?тандыру. Тал?ап о?у?а ке?ес беру. О?ы?ан кітабына ?з к?з?арасын білдіре білуге ?йрету. Ма?сат кітапты? санында емес, мазм?нында, ж?рекпен ??ынып, к??ілге то?у екенін т?сіндіру.
Жеткіншектерді кітап о?у?а тарту ?шін тек ?ана кітапханашы немесе м??алімі ?ана ат салысып ?оймай, сонымен бірге баланы? ата-анасы баланы кітап о?у?а жетелеуді? мынадай ал?ы шарттарын орындауы ?ажет:
-баласыны? б?лмесіне арнайы кітапхана ?шін б?рыш жаса?таса;
-ал?аш?ы кітап сатып ал?ан к?ні ?демі д?птерді ?оса алу. Д?птерге ?зіні? таныс?ан, о?ы?ан кітаптарын тізімін жаздыру?а ?деттендірсе;
-?рбір мереке, атаулы к?ндер немесе с?ті т?скенде бала о?ыма?ан, оны? кітапханасында жо?, о?у?а де?гейі жететін кітаптарды сый?а тарту. Сол ар?ылы кітап ба?асын толы?тыру. Кітаптан арты? сыйлы? жо? екенін ??ындыру;
- тек кітапшалармен шектелмей баспас?з бетіндегі балалар?а арнал?ан беттерді к?рсету, о?у?а ке?ес беру. Сол ??гіме, ертегілерді не ж?мба?ты іні-?арындастарына, ?лкендерге дауыстап о?ыту, т?сінігін с?рау;
-отбасында м?мкіндігінше баланы? ?з ?алауымен балалар?а арнал?ан газет-журналдар?а жаздыру. Алын?ан газет-журналдарды? о?ылуына бас к?з болу;
-ал?аш?ы к?ннен баланы? к?н т?ртібіне ?ата? к??іл б?лу. Аптаны? жеті к?ніндегі ?рбір са?ат саба??а, ойын?а, биге, кітап о?у?а, ?й шаруасы шамасына ?арай, жас де?гейіне, ?абілетіне ?арай б?лініп берілуі керек;
- сонымен бірге, 14 а?пан- «Халы?аралы? кітап сыйлау» к?ні болып бекітілсе, сонда?ы Халы?аралы? кітап сыйлау к?нін атап ?туді? ?арапайым ?ш т?сілін негізге ала отырып, жеткіншектерді кітап о?у?а баулуды? бірден-бір себебі тиер деген ?міттемін.
Халы?аралы? кітап сыйлау к?нін атап ?туді? ?арапайым ?ш т?сілі:
1. Кітапты досы?а немесе отбасы м?шесіне сый?а тарту.
Халы?аралы? кітап сыйлау к?нін бала?а ?зі?ізді? жа?а немесе ескі кітабы?ызды сыйлап, атап ?ті?із.
2. Кітапты к?ту залында, фойеде, д?лізде ?алдырып кеті?із.
Балалар к?п уа?ыт ?ткізетін ж?не жа?сы кітаптары жо? к?ту б?лмелерін та?дап алы?ыз. Жа?сы кітап сатып алып, оны ?зі?із та?да?ан б?лмеде немесе фойеде ашы? т?рде немесе ??пия т?рде ?ойып кеті?із. М?ны? ма?саты – балаларды кітап о?у?а баулу.
3. ?зі?ізді? кітаптары?ызды сый?а тарты?ыз.
Сізді? ересек балалары?ыз?а енді ?ажет емес кітаптарды ?орап?а салып, оны ішінен бір немесе екі кітапты о?и алатындай бас?алар?а бері?із. ?зі?ізді? кітаптары?ызды жергілікті кітапхана?а, мектепке, балалар ауруханасына, балалар ?йіне, баспана?а сый?а тарты?ыз. Б?дан бас?а, балалар?а кітаптарды таратумен халы?аралы? де?гейде айналысатын ?айырымдылы? ?йымдар?а ?з кітаптары?ызды беруі?ізге болады.
Осы ма?алада ата-ана мен м??алім ?шін кітап о?у?а ?йретуді? ал?ы шарттарына ?ана то?талдым. Кітапты? д?мін тат?ан бала ?рі ?арай ?зі іздеп ж?ріп о?иды. Б?л кітап о?у?а ?йрету жолы ?ана емес, баланы ?дет, да?ды?а, т?ртіпке, уа?ытты ба?алай білуге т?рбиелеуді? бірден-бір кілті.
Е? бастысы, бала?а к?ш т?сірмей, жалы?тырмай уа?ытты тиімді пайдалану керек. Айтыл?андарды? б?рі ата-ана мен м??алім к?мегімен, ба?ылауымен н?тижеге жететінін естен шы?арма?ан ж?н. Саналы ?рпа?, парасатты м?рагер ?сіру - біз бен сізді? ?олымызда.
«Жа?сы кітап о?у - жа?сы адаммен сырлас?анмен бірдей»,- деп Л.Толстой айт?андай, о?у-білімсіз, рухани демеусіз, т?лім-т?рбиесіз ешкім де алыс?а ?зай алмайды.
Пайдаланыл?ан ?дебиеттер тізімі:
1. Кітапхана ?лемі (журнал)
2. Н.Д?улетова, К.Н?рахметова «?аза?станда?ы кітапхана ісіні? тарихы»
3. ?.Ж?кебаев «К?пшілік кітапхана ?ызметкеріне к?мек»
4. ?аза?стан ?лтты? энциклопендиясы
5. Мектептегі мерекелер
6. Мектептегі сыныптан тыс ж?мыстар
7. Мектептегі кітапхана
8. Республикалы? ?ылыми- ?дістемелік педагогикалы? журнал
9. ?аза?стан м??алімі
