"Жала? ж?не жайылма с?йлемдер" та?ырыбына презентация

Үй тапсырмасы :

• Сөйлем құрылысына қарай нешеге бөлінеді?
• Жай сөйлем дегеніміз не?
• Жай сөйлемнің түрлері қандай ?
• Жақты және жақсыз сөйлем дегеніміз не?
• Жақсыз сөйлемнің жасалу жолдары қандай?

Жалаң және жайылма сөйлемдер

Қар жауып тұр. Қоңырау соғылды .

Жалаң сөйлем

Баяндауыш

Бастауыш

Тұрлаулы мүшелер

Қар жауып тұр.Қар жапалақтап жауып тұр.

Қоңырау соғылды. Күміс қоңырау сыңғырлай соғылды.

.

Жақсы сөз жалын мен оттан

жаралады .

Білімді оқушылар көбейіп келеді.

Жайылма сөйлем

Бастауыш

Баяндауыш

Анықтауыш

Пысықтауыш

Толықтауыш

Оқулықпен жұмыс

78- жаттығу

Жайылма сөйлемді жалаң сөйлемге айналдыру

( ауызша орындау)

“ Кім жылдам?”

1.Берілген жалаң сөйлемді жайылма сөйлемге,жайылма сөйлемді жалаң сөйлемге айналдыр.

1. Абай отыр. Хамит күндегісінен ерте тұрды.

2. Көп нүктенің орнына тиісті сөзді қойып, сөйлемнің түрін ажырат.

Оқыған-...........

Білімді-........... жығар.

Талдау-табыс кілті

• “ Қоңырау”сөзіне математикалық-фонетикалық талдау
• “ Кітапты”сөзіне сатылай кешенді талдау.
• “ Білімді” сөзіне лексика-грамматикалық сатылай талдау.

« Кім жылдам?»

1. Қозы алып қашылды. Қой жараланды. Бұзаулар өлтірілді.Бірнеше құлындар

желінді.Тұтқын болған көк күшік ауыл тұрғыны болды.

2. Күзде оқу басталды. Аян екеуміз бір партаға отырғанбыз. Бірінші күннен-ақ ол зеректігімен көзге түсті. Мұғалім келмеді. Оқуымыз келесі жылға тоқтаған еді.

Семантикалық кесте

р\с

Жай сөйлем түрлері

1

Үлкендерге құрмет көрсету керек

2

Жақты сөйлем

Жақсыз сөйлем

3

Қар жауды

Өзеннен балық аулаймыз

+

+

4

Жалаң сөйлем

5

Ол келді

Жайылма сөйлем

Кітап-білім бұлағы

+

+

+

6

+

Оның қорыққаннан төбе шашы тік тұрды.

+

7

8

Оны айтудың қажеті жоқ

+

+

+

+

Менің бұл сөзге қосылғым келмеді

9

+

Бейбарыс өмір бойы қыпшақ тілінде сөйлеген

10

+

+

Маған сабақтан қалуға болмайды

+

+

+

+

+

+

Шығармашылық жұмыс

Жалаң және жайылма сөйлемдерді қатыстырып, “ Қыс келбеті ” тақырыбына шағын шығарма жаз.

Үйге тапсырма:

1.78- жаттығу

2.Көркем әдебиеттен жалаң және жайылма сөйлемдер теріп жазу

• 1.78- жаттығу 2.Көркем әдебиеттен жалаң және жайылма сөйлемдер теріп жазу

Тест тапсырмаларымен жұмыс

1. Жай сөйлемнің ережесін табыңыз.

А) Бір ғана ойды білдіреді, бір интонациямен айтылады

В) Екі немесе одан көп жай сөйлемнен тұрады

С) Күрделі ойды білдіреді

Д) Дыбыстардың жазудағы таңбасы

Е) Адамның әр түрлі көңіл күйін білдіру

2. Айтылу мақсатына қарай сөйлем атауын табыңыз .

А) Жалаң сөйлем

В) Құрмалас сөйлем

С) Жайылма сөйлем

Д) Бұйрықты сөйлем

Е) Жай сөйлем

3. Сөйлем мүшелері дегеніміз не, анықтаңыз.

А) Орфоэпия

В) Сөздердің тіркесуі

С) Бірнеше затқа ортақ атаулар

Д) Сөз мағынасы

Е) Сөйлем құрауға қатысатын сөздер

4. Жай сөйлемнің түрлерін анықтаңыз.

А) Жақты сөйлем

В) Салалас сөйлем

С) Құрмалас сөйлем

Д) Жай сөйлем

Е) Лепті сөйлем

5. Өздігінен сөйлем мүшесі бола алмайтын сөз табын табыңыз.

А) Үстеу

В) Зат есім

С) Еліктеуіш

Д) Одағай

Е) Сан есім

6. Тұрлаулы мүшелер нешеге бөлінеді, көрсетіңіз

А) 5

В) 6

С) 2

Д) 4

Е) 3

7. Жақсыз сөйлемді табыңыз

А) Марат жүгіріп кетті.

В) Аяғын аспаннан келтіру.

С) Оларға келуге болмайды.

Д) Жаз.

Е) Ақ жейделі бала.

8. Жай сөйлемді көрсетіңіз.

А) Сырын жасырмау.

В) Мен тауда ойнадым.

С) Ауылдың малы.

Д) Тон пішер.

Е) Жаздың жайлы күні еді, мен көрші ауылға

барғанмын

9 . Бұйрықты сөйлемді көрсетіңіз .

А) Дұшпанға тастай қатты бол.

В) Тіл – сарқылмас ғылым.

С) Япыр-ау, қайда сол күндер.

Д) Көп алғысы көгертер.

Е) Ақылды адам айтқызбай біледі.

10.Жайылма сөйлемді табыңыз.

А) Мен кітапханадан қызық кітап алдым...

В) Асқар – инженер.

С) Күз.

Д) Бала болашақ.

Е) Еңбекті бағалау.

11. Қандай тыныс белгісі жетпей тұрғанын белгілеңіз .

Қазақстан тәуелсіз мемлекет.

А) Үтір

В) Сызықша

С) Тырнақша

Д) Нүкте

Е) Қос нүкте

12. Тек тұрлаулы мүшелерден тұрған сөйлемді көрсетіңіз .

А) Жаздыгүні.

В) Білім - адамның қанаты.

С) Атам келді.

Д) Күн ысып кетті.

Е) Көгілдір түс.