С?зжасам

Қазақ тілі

5 - сынып

Сабақтың тақырыбы:

Ақпараттық құзыреттілік: Сөзжасам жолдарын лексикалық тақырып негізінде бекіту;

Коммуникативтік құзыреттілік: Лексикалық – грамматикалық тақырыптар бойынша алған білімдерін ауызша, жазбаша тілде қолданылуын қалыптастыру;

Проблеманы шешу құзыреттілігі: Сөзжасам жолдарын танымдық тапсырмаларды өз бетімен орындау арқылы тексеру;

Сабақтың түрі: Білім мен іскерлік дағдысын қалыптастыру сабағы

Сабақтың әдісі: Сөздік, практикалық, түсіндірмелі – иллюстративті , лексикалық, сөзжасамдық талдау әдісі

Сабақта қолданылатын педагогикалық технологиялар: Білім беруді ізгілендіру, дамыта оқыту, ақпараттық – коммуникативтік технологиялар

1. Жұмбақтарды шешіп , қарамен жазылған сөздердің жасалуын түсіндір.

3. Дәу шеңбер шатырлы,

Төрт тамырлы,

Ақ жаулық жамылды.  

Шаңырақ

Үйдің уық қадайтын дөңгелек шеңбері. Шаңырақты үлкен бақанмен көтереді. Шаңырақ –отбасылық жәдігер, әулет жалғастығының белгісі. Оны еш уақытта төңкеруге және жерге тастауға болмайды.

Кереге

Үй іргесі мен шеңберін құрайтын негізгі бөлік. Алдымен керегені

кереді. Керегенің жеке бөліктерін қанаттары деп атайды .

Уықтар

Шаңырақ пен кереге ортасын қосатын иінді ағаштар. Шаңырақтың ойықтарына айнала шаншылып, керегенің басына тізіле байланады .

Сықырлауық

Киіз үйдің ағаштан жасалған жарма есігі. Есіктің екі жақтағы таяныштарына киіз үйдің жарма есігі бекітіледі. Табалдырықты әдейілеп биік, ал маңдайшаны төмен етіп жасайды. Салт бойынша киіз үйге оң аяқпен, басты иіп кіру керек. Бұл сізді қабылдаған үйге деген үлкен құрметіңізді білдіреді.

2. Киіз үйдің бөліктерін қатыстырып, сөз тіркестерін құрастырыңыз.

көтеру

керіледі

шаншылады

бекітіледі

3. Берілген түбір сөздерден киіз үйдің сыртқы киіздерінің атауын құраңыз. Олардың жасалу жолын көрсетіңіз.

Түн дік

Үз ік

Туыр лық

Киіз есік

4.Киіз үйдің ішкі жабдықтарын қатыстырып,

сөйлем құрастырыңыз.

1.

2.

3.

5. Берілген киіз үй жабдықтарының атауларын жасалу жолына қарай топтастырыңыз.

Адалбақан, сырмақ, шымылдық, жүкжапқыш, көрпеше, кереге қап, төсекағаш, жастық, сандық, асадал, жер ошақ, аспа шам, нар кілем, ас жаулық, сандыққап.

Жасалу жолдары

Бірігу жолымен

Киіз үй жабдықтары

Тіркесу жолымен

Жұрнақ арқылы

Лексикалық тәсіл арқылы

Киіз үй туралы пікірлер:

«Көшпелілердің сұлулық туралы талғам-түсінігі , дүниені сұлулық заңдылықтарымен игеру мүмкіндігі негізінен осы киіз үй арқылы көрініс тапты.»

А.Сейдімбек

«Қазақ киіз үйі өзінің геометриялық бітімі мен тұлғасы жағынан көшпелі елдердің бірде-бірі баспана жасау өнерінде одан ештеңе оздыра алмаған».

С.Руденко

“ Қазақ киіз үйі қазақ байлығының негізін құрайды.”

А.И.Добромыслов

5. Тірек сөздерді пайдалана отырып, “Қазақтың киелі мекені” тақырыбында ойтолғау жазыңыз.

Тірек сөздер: кереге керу, 300- 400 кг, жайлы мекен, шаңырақ көтеру, киіз түрлері, ішкі жабдығы, әдемі, халықтың мұрасы, сәулетті орда

1) Ойтолғауды аяқтау

• Киіз үйдің түрлеріне байланысты мәлімет жинақтау
• Киіз үй түрлерін жасалу жолына қарай талдаңыз.