?о?амды? к?ліктердегі мемлекеттік тілімізді? жа?дайы ж?не "?ш т??ырлы тіл саясаты" та?ырыбында презентация

Қоғамдық көліктер және ондағы мемлекеттік тіліміздің жағдайы және “үш тұғырлы” тіл саясаты

Мақсаты:

Қоғамдық көліктердің тарихы туралы кеңірек мәліметтер

беру,ондағы мемлекеттік тіліміздің хал – ахуалын зерттеу.

Міндеті:

Қоғамдық

көліктердің

маңызы

туралы

мәлімет

беру

Қоғамдық

орындарда

өзін - өзі

ұстау

мәдениетін

түсіндіру

Қоғамдық

көліктердегі

қазақ тілінің

деңгейін

көтеру

Тарих беттеріне

жүгінсек көлік түрлері

екі топқа бөлінеді

өндірістік

ішкі көлігі

көпшілік

пайдаланатын

көлік

• Автобус  (француздың autos – өзі және  латынша

(omnі)bus, яғни баршаға арналған деген сөзінен шыққан) — жүргізушімен қоса есептегенде 9 және одан да көп адамды алып жүруге арналған, қорабы вагон түріндегі автомобиль . Алғашқы автобус 20 ғасырдың басында пайда болды.

Ең алғаш іштен жану двигателімен ж ұ мыс істейтін автобус

Рикша  ( жапон тілі 人力車 jinrikisha, jin —  адам ,

рики —  күш  және ся —  арба ) — жаяу адам

тартатын екі дөңгелекті, жеңіл арба.

Ол 20 ғасырдан бастап Шығыс және Оңтүстік Азия, Оңтүстік Африка елдерінде кеңінен тарады.

Осы арбаны жаяу сүйрейтін адам да Рикша деп аталды. 1930 жылдан бастап Рикшаның қорабы велосипедке тіркелген түрі (педикеб) тарала бастады. Рикшалар қалалы жерлерде қатынас құралы ретіндекеңінен пайдаланылды. Қазіргі кезде көбіне туристтерге қызмет көрсету үшін педикебтер қолданылады.

• Гиробус , немесе  жиробус  (юнан (грек) " γυρος " — айналым сөзінен және латын omnibus — омнибус сөздерінен құрастырған) — автобустың ерекше түрі, сермердің (маховиктың) айналатын үдерісінде пайда болатын кинетикалық қуатынан қозғалады. Гиробустың демонстрациялық жүруі 1950 жылында басталған. 1953 жылының қазан айынан бастап 1960 жылына дейін гиробустар Швейцарияда пайдаланған еді. Гиробустың маршруты Ивердон-ле-Бан мен Грандсон коммуналары арасында жүрген. 1955 - 1959 жылдары гиробустар Конгода  пайдаланған еді, бірақ тез тозғаннан гиробустарды пайдалануы тоқтатылды.

Гиробус

• Алматы қаласындағы трамвай көлігі 1937 жылдың аяғында іске қосылған.
• 1934 жылы тамыздың 23-і күні Алматы қалалық кеңесі президиумы трамвай жүретін трассаны, трамвай паркі мен шеберханалары салынатын орындар менбюджетті бекітті. Трамвай жолы екі кезеңмен салынады деп жоспарланды. Бірінші кезеңде екі жол төсеу көзделді.
• Трамвай көлігін іске қосуға 2 миллион 860 мың рубль бөлу ұйғарылды. Оның көбі (бір миллион 340 мыңы) жол салу мен әуеде сым желісін тартуға, 635 мыңы – трамвайлар сатып алуға, 260 мыңы қосалқы станция орнатып, желі тартуға, 607 мыңы парк пен шеберханалар салуға жоспарланды.
• Алматыдағы трамвай желісін елдің әр түкпірінен жиналған адамдар салды. Мәскеу метросын салып жатқан Евгений Трунов инженер-электрик болып келді.
• Алматы трамвайлары халыққа үш күн бойы тегін қызмет көрсетіп, 15 мың жолаушы тасыды.
• Алматы тұрғындарына, әсіресе автомобилистерге көліктің жаңа түріне үйренісуіне тура келді. Көше қиылыстарында әлі бағдаршамдар орнатылмаған кез болатын, сондықтан алғашқы екі аптада автомобильдер мен трамвайлар бірнеше рет соқтығысып қалды. 1938 жылдың қаңтарының басында бағдаршамдар орнатылған соң бұл проблема шешілді.
• Ең алғашқы бағдаршам – Красноармейская көшесінде (қазіргі Панфилов) пайда болды. Бағдаршам трамвай жақындаған мезетте автоматты түрде қосылатын еді. Олар Түрксіб темір жол шеберханаларында дайындалды.

Алма-Ата вагон жүргізушілері курсын 1938 жылы 

алғашқы түлектері бітіріп шықты.

Сурет «Алма-ата трамвайына - 70 жыл» брошюрасынан алынған.

Түрлері

• Үлкен класты автобус - ұзындығы 10,5 метрден 12 метрге дейінгі автобус.
• Қалалық автобус - қала ішінде және қала маңындағы бағытта жүретін, жолаушылардың түрегеп тұруына арнайы кең орны бар және олардың еркін кіріп шығуына қолайлы, кем дегенде екі есігі бар автобус.
• Ұзақ жүріс автобусы - алыс қашықтыққа жолаушылар тасымалдауға арналған, арнайы киім ілетін, сусын ішетін орны және жабдықталған әжетханасы бар, ал кейбір жағдайларда өзінде немесе тіркеме арбасында жатын орынмен жабдықталған автобус.
• Кіші класты автобус - ұзындығы 6 метрден 7,5 метрге дейінгі автобус.
• Бағыттық, маршруттық автобус - белгіленген бағытпен жүретін, жүретін бағытының нөмірі, негізгі және соңғы тоқтайтын аялдамалары туралы мағлұматы сыртына көрнекті қылып жазылған автобус.
• Қалааралық автобус - қалааралық бағытта жолаушылар тасымалдауға арналған, көбінесе жұмсақ отырғыштармен жабдықталған, жүк салатын орны бар максимальді жүріс жылдамдығы сағатына 100 шақырымнан кем емес автобус.
• Ауыларалық автобус - ауыл арасында жолаушылар тасымалдауға арналған, әдетте сыйымдылығы шағын бір ғана жетекші белдігі бар автобус.
• Класы өте үлкен автобус - ұзындығы 16,5метрден 24 метрге дейін, әдетте екі бөліктен жалғастырып құрастырып жасалған автобус.
• Класы өте кіші автобус - ұзындығы 5,0 метр және одан да қысқа автобус.
• Саяхаттық автобус - жолаушылардың сыртқы көріністерді көруіне ыңғайлы, микрофонмен және басқа да экскурсия жүргізушіге қажетті жабдықтармен жабдықталған автобус.
• Экспресс-автобус - белгіленген бағыты бар, жолдағы аялдамаларға негізінен тоқтамайтын, тікелей екі соңғы шеткі аялдамаға қатынайтын автобус.

• Қала ішінде қатынайтын автобустар және түрлі бағыттарда жолаушылар тасымалдайтын көліктерде «Қазақстан Республикасындағы тіл туралы» заңы 21 бабының талаптары сақталмайды. Аталған бапқа сәйкес, көрнекі ақпараттардың барлық мәтіні мынадай ретпен: мемлекеттік тілде – сол жағына немесе жоғары жағына, орыс тілінде оң жағына немесе төменгі жағына орналасады, бірдей мөлшердегі әріптермен жазылады. Қажеттілігіне қарай, көрнекі ақпараттардың мәтіндері қосымша басқа да тілдерге аударылуы мүмкін. Бұл жағдайда қаріп өлшемі нор­мативтік құқықтық актілерде белгіленген талаптардан аспауға тиіс.

«Қазақстанның ірі қалаларындағы қоғамдық көлікте жол жүру ақысының қолжетімділік рейтингі»

35

тг

Ақтау

50 тг

Шымкент,Ақтөбе, Көкшетау

80 тг

Алматы

Қоғамдық көліктердің жұмысының жақсаруына қандай ұсыныс берер едіңіз?

Көше, аялдама атаулары қай тілде хабарланады?

Көше,аялдама атауларын әлі күнге дейін ескі атаулармен атайды, оған қалай қарайсыз?

Мемлекеттік тілдің кең қолданылуына не кедергі?