?ызыл кітап?а сирек кездесетін, жылдан жыл?а азайып не жойылып бара жат?ан, сонды?тан да айры?ша ?ор?ауды ?ажет ететін жануарлар мен ?сімдіктерді? т?рлері тіркеледі. Жануарларды халы?аралы? д?режеде ?ор?ау м?селесі 20 ?асырды? бас кезінде ?ол?а алынды. 1902 ж. Париж ?аласында ал?аш рет ??старды ?ор?ауды? халы?аралы? конвенциясына ?ол ?ойылды. 1948 ж. ЮНЕСКО-ны? жанынан Халы?аралы? таби?ат ?ор?ау ода?ы ?йымдастырылды. Халы?аралы? таби?ат ?ор?ау ода?ыны? ?ызыл кітапбы 1966 ж. т???ыш рет 2 том болып шы?ты. Оны? 1-томында с?т?оректілерді? 211 т?рі, 2-томына ??старды? 312 т?рі туралы деректер берілді. Б?л кітап к?нтізбе пара?тары т?різді арнайы жасалды, т?рлер 4 категория?а топтастырылды. 1966 — 71 ж. ?ызыл кітап?а тіркелетін т?рлер туралы м?ліметтер ?айта толы?тырылып, 2-басылымы, 1972 ж. 3-басылымы жарияланды. 1978 — 80 ж. 4-басылымы 5 том болып жары? к?рді. Оны? 1-томы с?т?оректілерге арналып, о?ан с?т?оректілерді? 226 т?рі мен 79 т?р тарма?ы, 2-томында ??старды? 181 т?рі мен 77 т?р тарма?ы, 3-томында ?осмекенділерді? 41 ж?не бауырымен жор?алаушыларды? 105 т?рі, 4-том балы?тар?а арналып, балы?тарды? 194 т?рі, ал 5-томы жо?ары сатыда?ы ?сімдіктерді? т?рлеріне арналып, 25000 т?рі тіркелді. 1980 жылдары б?рын?ы томдар негізінде “?ызыл кітап” ?айта шы?а бастады. 1983 ж. шы??ан ?ызыл кітапта омырт?асыз жануарлартуралы мол м?лімет берілген. Жойылу ?аупі т?нген т?рлерді са?тап ?алу ?шін оларды зоологиялы? парктерде ?олдан ?сіріп, к?бейту шаралары ?ол?а алын?ан. Соны? н?тижесінде со??ы ?ызыл кітап?а тіркелген с?т?оректілерді? 97, ??старды? 39, ?осмекенділер мен бауырымен жор?алаушыларды? 37 т?рі д?ниеж?зілік зоологиялы? парктерде ?олдан к?бейтілген. Халы?аралы? таби?ат ?ор?ау ода?ыны? ?ызыл кітабын шы?ару?а ??старды ?ор?ау ж?ніндегі халы?аралы? ке?ес, Су ??старын зерттейтін халы?аралы? бюро, Жануарларды ?ор?ау ж?ніндегі б?кіл?лемдік федерация, т.б. ?йымдар ?атысады. ?ызыл кітап таби?ат ?ор?ауды? негізгі іргетасы, экологиялы? білім мен т?рбие беруді? ?айнар к?зі болып саналады.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«"?ызыл кітап-Халы?аралы? д?режедегі ??жат" (кітап?а шолу)»
«Қызыл кітап» -халықаралық дәрежедегі құжат
( шолу)
Қызыл кітап -халықаралық табиғат қорғау одағының “Қызыл кітабы” — халықаралық дәрежедегі құжат.
Қызыл кітапқа сирек кездесетін, жылдан жылға азайып не жойылып бара жатқан, сондықтан да айрықша қорғауды қажет ететін жануарлар мен өсімдіктердің түрлері тіркеледі. Жануарларды халықаралық дәрежеде қорғау мәселесі 20 ғасырдың бас кезінде қолға алынды. 1902 ж. Париж қаласында алғаш рет Құстарды қорғаудың халықаралық конвенциясына қол қойылды. 1948 ж. ЮНЕСКО-ның жанынан Халықаралық табиғат қорғау одағы ұйымдастырылды. Халықаралық табиғат қорғау одағының Қызыл кітапбы 1966 ж. тұңғыш рет 2 том болып шықты. Оның 1-томында сүтқоректілердің 211 түрі, 2-томына құстардың 312 түрі туралы деректер берілді. Бұл кітап күнтізбе парақтары тәрізді арнайы жасалды, түрлер 4 категорияға топтастырылды. 1966 — 71 ж. Қызыл кітапқа тіркелетін түрлер туралы мәліметтер қайта толықтырылып, 2-басылымы, 1972 ж. 3-басылымы жарияланды. 1978 — 80 ж. 4-басылымы 5 том болып жарық көрді. Оның 1-томы сүтқоректілерге арналып, оған сүтқоректілердің 226 түрі мен 79 түр тармағы, 2-томында құстардың 181 түрі мен 77 түр тармағы, 3-томында қосмекенділердің 41 және бауырымен жорғалаушылардың 105 түрі, 4-том балықтарға арналып, балықтардың 194 түрі, ал 5-томы жоғары сатыдағы өсімдіктердің түрлеріне арналып, 25000 түрі тіркелді. 1980 жылдары бұрынғы томдар негізінде “Қызыл кітап” қайта шыға бастады. 1983 ж. шыққан Қызыл кітапта омыртқасыз жануарлартуралы мол мәлімет берілген. Жойылу қаупі төнген түрлерді сақтап қалу үшін оларды зоологиялық парктерде қолдан өсіріп, көбейту шаралары қолға алынған. Соның нәтижесінде соңғы Қызыл кітапқа тіркелген сүтқоректілердің 97, құстардың 39, қосмекенділер мен бауырымен жорғалаушылардың 37 түрі дүниежүзілік зоологиялық парктерде қолдан көбейтілген. Халықаралық табиғат қорғау одағының Қызыл кітабын шығаруға Құстарды қорғау жөніндегі халықаралық кеңес, Су құстарын зерттейтін халықаралық бюро, Жануарларды қорғау жөніндегі бүкіләлемдік федерация, т.б. ұйымдар қатысады. Қызыл кітап табиғат қорғаудың негізгі іргетасы, экологиялық білім мен тәрбие берудің қайнар көзі болып саналады.
Қазақстанның Қызыл кітабында сирек және жойылып бара жатқан түрлердің тізіміне енгізілген жабайы омыртқалылардың 87 түрінің және
Өсімдіктердің 303 түрінің қазіргі таралуы, санының жай- күйі, биологиясы туралы мәліметтер келтірілген.
Қызыл кітапқа ресми енгізілген өсімдіктердің 16 түрі Батыс Алтай мемлекеттік табиғи қорығының аумағында тіркелген. Алайда Алтай ботаника бағының ғылыми қызметкері б.ғ.к. Ю.А. Котуховтың жұмысының нәтижесінде сирек, осалдау және жойылып бара жатқан түр мәртебесіндегі
Тағы да 50 түрі анықталды.
Адамдар мыңдаған жылдар бойы өсімдіктер мен жануарлар дүниесін пайдаланып келді және де өзінің жан- жақты тіршілігінде жануарлар мен өсімдіктердің пайдалы қорын қолданып ғана қойған жоқ, сонымен бірге табиғатты өзгерту арқылы көптеген түрлердің өмір сүру жағдайларына әсер етті. Табиғатқа антропогенді ықпал етудің әсерінен жер бетінде өсімдіктер мен жануарлардың кейбір түрлерінің жойылу процесі басталды. Ғылыми- техникалық прогресс адамдардың қолына табиғат әлеміне әсер ететін күшті құралдар берді. Бұл құралдар қаншалықты пайдалы болса, соншалықты зиянды. Адамдар көбінесе кейде түсінбей, кейде салақтықтан табиғатты қалпына келтіру үшін ұзақ уақыт қажет болатынын ойламастан, оған қалай болса солай қарайды. Сыңсыған орманның орнындағы жанған түбірлер, су шайып өткен тау беткейлеріндегі жыртылған жерлер, ағаш ағызу кезінде ластанған өзендер. Осының бәрі сирек кездесетін көптеген бағалы аңдар мен өсімдіктердің құруына әкеп соғады. Табиғатта пайда болған әрбір түр өзінші бірегей және ешқашан қайталанбайды, сондықтан да оның жойылуы - орны қайта толмайтын нәрсе. Және де бұл жоғалту қауымдастықтың бүтінділігі мен табиғаттағы жалпы тепе- теңдіктің бұзылуына әкеп соғады. Сондықтан да қазіргі кезде табиғатты қорғау мәселесі дүниежүзілік мәселеге айналып отыр. Бұл мәселе бүкіл әлемде маңызды мемлекеттік мәселе ретінде қаралады.
