?аза? ханды?ы - ?аза?стан аума?ында б?рын бол?ан мемлекеттік ??рылымдарды? м?рагері, этникалы? процестермен байланысты ?леуметтік ?атынастарды? ?згерістер мен экономикалы? даму н?тижесі. 1457 жылды? к?зінде ?біл?айыр хан Сы?ана? т?бінде ?алма?тардан же?ілгеннен кейін, Керей мен Ж?нібек с?лтандар ?ол астында?ы ру-тайпалармен Шу ??іріне келіп ?оныстанып, ?аза? ханды?ыны? негізін салады. М?хаммед Хайдар Дулатиді? «Тарихи Рашиди» кітабында ?аза? ханды?ыны? ??рыл?ан жері - Шу бойы мен ?озыбасы деп айтылады. 1458 жылды? к?ктемінде Керейді а? киізге к?теріп хан сайлайды. ?біл?айыр хан?а наразы с?лтандар, ?мірлер, ру-тайпа басылары Керей мен Ж?нібекке келіп ?осылады. Аз уа?ытты? ішінде халы?ты? саны 200 мы?нан асып т?седі. ?аза? ханды?ыны? ??рылуы осы?ан дейін б?кіл ?аза?стан аума?ында бол?ан ?леуметтік-экономикалы? ж?не этно саяси процестерді? за?ды ?орытындысы еді.
XV ?асырды? алпысыншы жылдары ?аза? хандары ?арсыластарын ты?сыра отырып, Батыс Жетісу?а табан тіреді. XVI-XVII ?асырларда ?аза? ханды?ы ны?айып, этникалы? аума?ыны? негізгі б?лігін ?амтитын шекаралары ке?ейе т?сті. Орта Азия, Астрахан, ?азан, Сібір ханды?тарымен, Ресеймен ты?ыз байланыс болды. ?асым хан, Ха?назар хан, Т?уекел, Т?уке хандарды? есімдері ?аза? мемлекеттілігі деген атаумен ?оса ж?реді. ?йткені оларды? ?аза? жерін ны?айтуда?ы, ?аза?тарды? ?стемдігін орнатуда?ы ?рекеттері орасан зор болатын.
Ханды?та?ы жо?ары билік хан ?олына шо?ырландырылды. Салт бойынша, хан та?ына отыру?а руда?ы ?лкен ?лды? ???ы?ы басым болды. Хан ?скерлерді? бас ?олбасшысы ж?не жо?ар?ы сот ?ызметін ат?арды, шет мемлекеттермен келісс?здер ж?ргізу, со?ыс жариялау мен бейбіт бітім жасау, за?дар шы?ару ж?не ханды?ты? б?кіл аума?ын билеуді? бас ???ы?ына ие болды.[1]
XV-XVII-?. ?аза? ханды?ы д?уірінде ?аза? этносыны? материалды? ж?не рухани м?дениетіні? негізгі сипаттары ?алыптасты.
