Саба? та?ырыбы: «Адам болам десе?із.»
Саба?ты? ма?саты:
А) О?ушыларды ?арапайымдылы??а, адамгершілікке, ?дептілікке,
кішіпейілділікке ?йрете отырып, жаман ?деттерден, теріс
мінездерден аула? болу?а, адам бойында?ы ?намды-?намсыз
?ылы?тарды ажырата білуге ?йрету;
?) Адам бойында?ы ?дептілік ?асиеттерін дарыту, тіл байлы?ын,
таным белсенділігін арттыру;
Б) сыпайылы??а, с?лемдесу м?дениетіне, ?лкенді сыйлау?а
т?рбиелеу.
Типі: аралас саба?.
?дісі: с?ра?-жауап, ?з ойын, пікірін айту, ??гімелеу.
К?рнекілігі: слайдтар, ма?ал-м?телдер, интербелсенді та?та, жа?даяттар,
тірек сызбалар.
П?наралы? байланыс: ?зін-?зі тану, ?дебиеттік о?у.
І-б?лім: «Мен ж?не жан?ям»
Отбасы туралы ша?ын эссе (о?ушылар ?здері жазып келген шы?армаларын о?ып береді, сонынан сынып отбасында?ы т?рбие туралы ?орытынды шы?ару керек)
Не істеу керек? (жа?даяттардан шы?у жолдары, ?ш топ ?здеріне берілген тапсырмаларды орындап, ?з пікірлерін айту керек)
ІІ-б?лім: «Мен о?ушымын»
«Жа?сы о?ушы» ?лгісін топтастыру керек (ша?ын к?ріністер ар?ылы о?ушы бойында?ы жа?сы ж?не жаман ?асиеттерді к?рсету)
«?ожа?а к?мек» (шы?арма бойынша о?ушы ?ожаны? алдына ?ой?ан міндеттерін жазып айту керек)
ІІІ-б?лім: «Мен ?андай доспым?»
Досты? туралы о?ушыларды? к?з?арастары
«Мен сізге жазамын.» ойыны (тренинг, о?ушылар ?здеріні? сыныптастары туралы к?з?арастарын жазып шы?ады)
І?-б?лім: ?орытынды: «Мен ?андай болуым керек?» (топтасыру ар?ылы о?ушылар саба?та айтылып ?ткен ?асиеттер ар?ылы ?орытынды шы?ару керек)
??рметті о?ушылар, ?стаздар т?рбие саба?ымыз?а ?ош келді?іздер! «Адам болам десе?із.» атты т?рбие саба?ымызды бастаймыз. Б?л та?ырыпты? басты ма?саты о?ушыларды? ?о?амда на?ыз адам болып ?алыптасуына – отбасында, мектепте, сыныптастары, достары арасында т?рбиеленуі, жа?сы ?асиеттерді ?йреніп, жаманнан жиренуі керек т?сіндіру. Сонды?тан б?гінгі саба?ымыз ?ш басты б?лімнен т?рады. Ол – отбасында?ы бала, мектептегі о?ушы ж?не сыныпта?ы дос. Та?тада ?л бала мен ?ыз баланы? суреті салын?ан плакат ілініп т?р, саба? барысында о?ушылар сол суретке ?р б?ліміді ?орытындылай отырып, жа?сы ж?не жаман ?асиеттерді жазып к?рсетіп отырады. Саба? со?ында жина?тал?ан ?асиеттер ар?ылы «Мен ?андай болуым керек?» деген с?ра??а жауап шы?арылуы керек. Олай болса, саба?ымызды бастайы?.
І-б?лім: «Мен ж?не жан?ям». Адам баласыны? ?мірге келгеннен кейінгі бар тіршілігі отбасында ?теді. Отбасы – ша?ын мемлекет. Ол – т?лім мен т?рбиені?, ?лгі мен ?негені?, мейірімділік пен адамгершілікті? отбасы. Отбасы алтын ?я, киелі ша?ыра? болса, сол ша?ыра?ты? м?рагері, ?рпа? жал?асы балалар болып табылады. Отбасында балалар негізгі т?рбиені ата-анадан алады. Олай болса баланы? бас ?стазы – ата-ана. ?ке мен ана – ша?ыра?ты? тірегі. Ата-ананы? ?йдегі ?арым-?атынасы, киім киюі, мінез-??л?ы – б?рі-б?рі бала?а ?лгі, т?рбие. Ата-ананы? отбасы т?рбиесіндегі негізгі міндетін ай?ындайтын на?ыл с?здерді де к?п кездестіруге болады. Дана хал?ымыз «?ара?ай?а ?арап тал ?седі, жа?я?а ?арап бала ?седі», «?ке – ас?ар тау, ана – б?ла?, бала – жа?асында ?скен ??ра?», «?кеге ?арап ?л ?седі, шешеге ?арап ?ыз ?седі деп бекер айтпа?ан. Олай болса, 1-тапсырма?а к?шейік, о?ушылар?а отбасында?ы т?рбие туралы ша?ын эссе жазып келу тапсырыл?ан еді. Солар?а кезек берейік (эсселер о?ылып бол?аннан кейін, талданып, отбасында?ы т?рбиені? ма?ызды екенін аша к?рсету керек).
2-тапсырма. Не істеу керек? (жа?даяттардан шы?у жолдары, ?ш пара??а ?ш т?рлі тапсырамалар жазылады. Сол тапсырмаларды ?р топ та?дап алып, ?здеріне берілген тапсырманы орындап, ?орытындылауы керек).
№1-тапсырма: Са?ан ана? ?зі ж?мыстан келгенше ?йді жинастырып ?оюды тапсырды. Сен достары?мен ойнап ж?ріп б?л ?тінішті ?мытып кетті?. Ана? ж?мыстан келіп, ?зі ?йді жинап ?ойыпты. Сен келгенде ана? ренжулі еді. Сені? ?рекеті??
№2-тапсырма: Сен мектепке ?осымша саба?тар дайынды?ына барып ж?рмін деп, ?йден шы?ып кетесі?, біра? м??алімін ата-ана?а сені? саба??а келмегенін ж?не ол бірінші рет емес екенін айтады. Сені? ?рекеті??
№3-тапсырма: Сен ?йдегі а?а?мен (апа?мен) біраздан бері бір-біріне ?кпелеп, с?йлеспейсі?дер. Ана?ны? ту?ан к?нін деп ?мытып кетті?дер. Енді сендерге аналары? да ренжулі. Достасу?а кім бірінші болып ?адам жасайды. Сені? ?рекеті??
«Жа?сы с?з – жа?сы сый» (Сергіту с?ті, т?рлі т?сті конверттерге сыйлы? салынып, ?р?айсысыны? ?асында тапсырмалары бар, соларды орындап келген ?она?тар?а сыйлы?тарды береді, олар ?з кезегінде е? жа?сы ал?ыс тілектерін білдіру керек)
1-с?ра?: Ол ешкімге сыйлы? сыйлауды, ешкіммен б?лісуді ?натпайды. Одан еште?е с?рау?а болмайды, б?рібір ол бермейді. Ол не? Сенде осы ?асиет жиі к?ріне ме? (?ыз?аныш)
2-с?ра?: Адамдарды? ?зара жауапкершілігі, сыйласты?ы мен бір-біріне ?ам?орлы?ы, рухани жа?ынды?тары. Тап?ан жауабын туралы ма?ал-м?тел айтып бер (досты?).
3-с?ра?: Ол барлы? адамда болуы тиіс. Біреуді ренжітсе? немесе істі д?рыс орындамаса? ол сені ?инайды. Ол на?ыз адам болып ?алыптасу?а к?мектеседі. Сені осы ?асиет жиі мазалай ма? (?ят)
4-с?ра?: Бар?а риза болып, місе т?тып, Алла Та?аланы? бергеніне ш?кір етіп ж?ретін адамды ?андай адам дейміз? Тап?ан жауабын туралы ма?ал-м?тел айтып бер (?ана?атшыл)
ІІ-б?лім: «Мен о?ушымын». Б?л б?лімде баланы? екінші ?йі – мектептегі ортасы, онда?ы алып жат?ан білімі мен т?рбиесі туралы болма?. Екі тапсырманы орындай отырып, о?ушылар тек ?ана жа?сы о?ушы ?лгісін ?алыптастыра ?ана ?оймай, ?здеріні? ?намсыз, жа?ымсыз ?рекеттерінен арылу ?шін, ?здерін т?рбиелеу ?шін алдарына міндет-талап ?оя білулеріне ?йрету, да?даландыру.
«Жа?сы о?ушы» ?лгісін топтастыру керек (ша?ын к?ріністер ар?ылы о?ушы бойында?ы жа?сы ж?не жаман ?асиеттерді к?рсету):
а) бірінші топ – а?ылсыз тентек о?ушы туралы к?рініс (жаман ?асиеті – т?ртіпсіз, жа?сы ?асиеті – ?дептілікке т?рбиелеу)
?) екінші топ – момын тентек (жаман ?асиеті – ?ялша? еріншек, жа?сы ?асиеті –жауапкершілікке т?рбиелеу
б) ?шінші топ – а?ылды тентек (жаман ?асиеті – шыдамсыз, жа?сы ?асиеті – т?ртіпті, сабырлы болу?а т?рбиелеу)
«?ожа?а к?мек» (шы?арма бойынша о?ушы ?ожаны? алдына ?ой?ан міндеттерін жазып айту керек)
?ожаны? т?ртіпті болу ?шін алдына ?ой?ан міндеттері:
Т?ртіпсіздік кісіні жекс?рын к?рсетеді. Т?ртіпті болуым керек. Ол ?шін
а) б?дан былай ешкімге тиіспей жайыма ж?ремін. Досым болсын, ?асым болсын, бейбіт ?атар ?мір с?руге тырысамын.
?) осыдан былай еш?андай т?ртіпсіз, т?рпайы с?зді аузыма алмаймын. ?лкенді а?ан, кішіні іні деп т?рамын.
2) ?рбір т?ртіпсіздік ?ылы?ым ?шін дер кезінде аяусыз жазаланып т?руым тиіс. Жазаны? т?рі т?мендегіше болады:
а) егер біреуге тиісіп, шата?тассам, ол к?ні бір мезгіл ас ішпеймін.
?) біреуді жазы?сыз тілдейтін болсам, кезекті демалысымды ?ия басып шы?паймын, ?йде отырамын. Я?ни ?зімді ?йде ?амаймын деген с?з.
б) саба? ?стінде тыныш отырма?анды?тан м??алімнен ескерту еститін болсам,ол жол?ы ?зілісте тыс?а шы?пай орнымда отырамын.
3) С?лтанмен жолдасты? ?арым-?атынасым б?дан былай ?зіледі. Ол екеумізді? сертіміз б?гіннен бастап к?шін жояды.
4) Саба?ты жа?сы о?у – ?лгілі о?ушыны? бірінші белгісі. Мен осы то?санны? ішінде ?алай еткенде де озат о?ушыларды? ?атарына ?осылуым керек. Ол ?шін:
а) саба?тан бір са?ат та себепсіз ?алмаймын.
?) ?йге берілген тапсырманы мезгілінде орындап отырам.
5) Жо?арыда ?абылдан?ан міндеттемелерді? м?лтіксіз орындалуын ?амтамасыз ету ?шін к?н сайын ?йы?тар алдында ?зіме-?зім есеп беріп, жа?сы, жаман ?ылы?тарымды осы д?птерге тізіп жазып отырамын.
Б?дан бас?а ?здері ?ос?ан бас?а да жауаптарды ?абылдау?а болады.
ІІІ-б?лім. «Мен ?андай доспын?» деп аталады. Досты? – алдымен екі адамны? бір-біріне деген адалды?ы. Адалды?сыз досты? та болмайды. Ал адалды? деген – рухани тазалы?. Онсыз сен досы? ?шін еш?андай жа?сылы? жасай алмайсы?. Оны? ?атесін жаны? ашып к?ре алмайсы?, о?ан шын ж?ректен ж?рдем ете де алмайсы?. Досты?ты? неше т?рі бар? Досты? туралы мына бір ??гімені ты?дайы?:
«Ертеректе ел ішінде бір отырыста ?йтімбет деген с?зге шешен кісі болыпты. Бір отырыста о?ан замандастары:
Досты? нешеу?- деп с?ра? ?ояды. Сонда ?йтімбет т?рып:
Досты?ты? екі т?рі болады. Бірі – адал досты? та, екіншісі – амал досты?.
Д?рыс-а?. Енді оларды ?алай ажырата аламыз? – дегендерге:
Адал досты? – ?мірлік н?с?а болады, амал досты?ты? ?рісі ?ыс?а болады, адал дос ?ашан да жа?ынан табылады. Ал амал досты басы?а іс т?ссе, іздеп таба алмай ?аласы?, - деп жауап берген екен ?йтімбет».
Б?л ??гімеде адал мен амал досты?ты айырып, ?р?ашанда адал досты?ты? ба?асы жо?ары екені айтыл?ан. Ал, ?здерін досты? туралы не айтасы?дар? О?ушылар?а кезек береміз.
О?ушыларды? досты? туралы к?з?арастары (ша?ын эссе ар?ылы тал?ылау, ?орытынды - дос туралы ойларын топтастыру).
«Мен сізге жазамын.» (тренинг, сыныптастар бір-бірі туралы ойларын хат т?рінде жазып береді. ?орытынды – ?зін туралы білгенде ?андай ?сер алды??)
І?-б?лім: ?орытынды. Б?гінгі саба?ымыздан ал?ан м?ліметтеріміз ар?ылы «Мен ?андай болуы керек?» деген с?ра??а ?р топ о?ушылары шы?ып, топтастыру ??ру керек. Сонымен о?ушылар б?гінгі саба?ты мына ?ле? жолдарымен ая?та?ым келеді:
Жа?сы болу – ?зі?нен,
Жаман болу – ?зі?нен.
?зі?ді-?зі? ая да,
?зі? ?йрен, ?зі?нен.
Жа?сылы? к?рсе? біреуден,
“Мен ?андаймын?” деп ойла.
?зі?ді-?зі? ?олы?а ал,
?зі?сі? – а?ыл айнасы.
Тиеді са?ан м?ні бар
?зі?ді тануды? пайдасы – дегендей жа?сы ?асиетті бойына жинап, жаманнан жирену ?з ?олы?да. Ата-ана? ма?тан етердей т?рбиелі бала, ?стазы ма?тан етердей білімді ш?кірт, досы ма?тан етердей адал дос болып, елімізді? на?ыз азаматы болулары?а тілектеспін, о?ушылар!
К??іл б?ліп, ты?да?андары?ыз?а рахмет! К?ріскенше, сау болы?ыздар!
