Урок по казахскоому языку "Сан есім т?рлері"

Сабақтың тақырыбы: Жинақтық және болжалдық сан есім

Сабақтың мақсаты:

1. Сан есімнің жинақтық, болжамдық мағыналық ерекшелігін таныту, жасалу жолдарын ажырата білуге үйрету;

2. Оқушылардың сөздік қорларын, өз бетімен іздену, ойлау қабілеттерін дамыту, ойларын нақты айтуға,сауатты жазуға дағдыландыру;

3. Ұқыптылыққа, шапшаңдыққа, өз елін сүйетін рухы биік тұлға болуға тәрбиелеу;

Сабақтың типі: аралас сабақ
Сабақтың түрі: Дәстүрлі
Сабақтың әдісі: СТО, оқулықпен жұмыс
Сабақтың жабдығы: интербелсенді тақта
Пәнаралық байланыс: математика, әдебиет,тарих

Сабақ барысы

Ұйымдастыру кезеңі:

Үлкенге де сіз,

Кішіге де сіз,

Сәлем бердік сіздерге

Құрметпенен біз.

Қызығушылықты ояту. (Слайд 1,2)
а)Қазақ тілім-өз тілім, ана тілім.
Абай, Мұхтар сөйлеген дана тілім.
Қастерлейді ұл-қызың мәңгі сені,
Болашағым, бақытым, дара тілім!
-  Кемеңгер ғұлама ақын-жазушылармыздың тілі, туған тіліміз-қазақ тілі сабағын бастаймыз. 

Үй тапсырмасын тексеру Мысал арқылы сәйкестендір

Негізгі жиырма

Туынды екі мың отыз

Дара алтау

Күрделі бесінші

Реттік он

Мақсат қою

Зат есім ағайынының бірі менмін,

Оның санын толығымен білдіремін.

Есептік,реттік,жинақтық,бөлшектік,

Топтау,болжалдық болып бөлінемін.

Жаңа сабаққа түсінік беру.
ЖИНАҚТЫҚ САН ЕСІМ
Заттың жинақталған санын білдіріп, нешеу? деген сұраққа жауап береді.
Жинақтық сан есім бірден жетіге дейінгі есептік сан есімдерге - ау, - еу жұрнағы жалғану арқылы жасалады.
Мысалы: біреу, алтау, жетеу;
Дауысты дыбысқа біткен екі, алты, жеті деген есептік есімдерге - ау, - еу жұрнағы жалғанғанда, түбірдің соңындағы - ы, - і түсіріліп қолданылады.
Мысалы: екі+еу ═ екеу, алты+ ау═алтау,
Жинақтық сан есімдер заттанып, заттық мағынаны беріп тұрады.
Мысалы: Алтау ала болса ауыздағы кетеді.
БОЛЖАЛДЫҚ САН ЕСІМ
Заттың санын дәл білдірмей, шамамен болжалдап көрсетеді де, қанша? неше? қай шамалы?, қаншадан? Сияқты сұрақтарға жауап береді.
Жасалу жолы:
- лаған, - леген, - даған, - деген, - таған, - теген, - лап, - леп, дап, - деп, - тап, - теп, - дай, - дей, - тай, - тей
Мысалы: жүздеген, мыңдап, елулеп;

«Артық білім - кітапта»

156- жаттығу.Мәтінді оқыту,болжалдық сан есімдерді табу.

«Біліміңді байқап көр»

Сан есімдерді құрамына қарай топтастырып сөзбен жазу.

2015,550,20, 30,70,7,23,

2015- ұлттық тарихымызды ұлықтау,бүгінгі биіктерімізді бағалау жылы

Қазақ хандығының құрылуының- 550 жылдығы

Қазақстан халқы Ассамблеясы мен Конституциямызға 20 жыл

Ұлы Жеңіске 70 жыл

Әлемнің ең дамыған 30 елінің қатарына кіру.

Тәуелсіздігімізге 23 жыл

Топпен жұмыс

1-топ

А ) Ауыз, тобықтай, тоқсан, түйіні, сөздің

Ә) Ағайын - ..., ана- ... .

Б) Жаздың ... күні

Қыстың ... күнін асырар

2-топ

А) Тілін, жұрттың, біл, жеті,

Түрлі, білім, жеті, біл.

Ә) Білекті ... жығар, білімді ... жығар.

Б) ... жасар бала алыстан келсе,

... қария сәлем берер.

3-топ

А) Жетеді, алтау, ауыздағы, ала, болса,

Түгел, төбедегі, келеді, төртеу, болса

Ә) Ер жігіт бір... рет өледі,қорқақ ... рет өледі.

Б) ... түсін танығанша, ... атын біл.

«Ұшқыр болсаң ойлап көр»

Сан есімдерді мағынасына қарай топтастыру.

Екеу,бес,екі- үш, бесінші,жетеу,он,алпыстай,отыз бестерде,төртеу,мыңдаған,сегізінші.
Есептік ------ Реттік ------ Жинақтық ------- Болжалдық
«Тапқыр болсаң тауып көр»

Түбір- Дербес-

Кекілік- Жетік-

Күшік- Сегізкөз-

Төртбақ- Сона -

Балтыр - Тоғызқұмалақ–

Шығармашылық жұмыс. «Тәуелсіздік таңы»

Сабақты қорытындылау.

Рефлекция.

1.Сабақта сендерге не ұнады?

2.Сендерге қай тапсырма қиын болды?

3.Ол қиындықты қалай жеңдіңдер?

4.Сабақты қандай көңіл- күймен аяқтадыңдар?

Үйге тапсырма: Сан есімнің мағыналық түрлеріне мақал- мәтелдерден, көркем шығармалардан мысал жазу.

Бағалау.

Менің сыныбымда ……………    оқушы бар. Біз әр қатарда   ————————-

 

——— отырамыз. Екпінділер саны——————- ғана болып қалады.Кешегі

 

өткен зерделілік ойынға ——————- қатыстық.Мен ———————

 

қатардың,——————– үстелінде отырамын.Сыныптың ———————–

 

бір бөлігі екпінділер құрайды

Ой толғаны

с Жүзден жүйрік,мыңнан тұлпар.

Жұмбақтар.

Бір,үш,бес,он, жиырма,елу,жүз,екі жүз,мыңы бар, Әрқайсысының құны бар. Бұл нелер? (теңгелер)

Білімі жетсе,шамасы

Алатын алар аласы

Бір мен бестіңарасы.

Бұл не? (Мектепбағалары)

Ағайынды жетеуінің,

Бесеуінің жұмысы бар,

Жұмысы жоқ екеуінің.

Бұл не? ( Жеті күн)

Он екіге жетіп,

жүрген кері кетіп.

Бұл не ?(сағат)

Сергіту сәті: Математика пәні бойынша ой қозғау:

1-ұяшық: Аспанда үш түйеқұс ұшып келе жатты. Аңшы олардың бірін атып алды. Аспанда қанша түйеқұс қалды? (түйеқұс ұшпайды)

2-ұяшық: Бір жүз екі құлақ неше адамның құлағы? (бір адамның)

Шығармашылық жұмыс:

«Тәуелсіздік таңы»

Үйге тапсырма: Сан есім қатысқан өлең, жұмбақ, жаңылтпаш жазу.

Бағалау.

ІХ. Дидактикалық ойын: «Жылдам жауап».

Он саусағың түгел болса, дәулет емей немене

Үлкенге де сіз,

Кішіге де сіз,

Сәлем бердік сіздерге

Құрметпенен біз.

Сен биыл ондасың ба? Ол жасы сол кезде қырықтарды алқымдаған, сақалды, мұртты кісі еді.Жасы қырықтан асқан,ат – арбасы бар, жаман қосы бар, бір – екі бұзаулы сиыры бар, 18 – 19 – ға келген келіншегі бар.Екеуі бірінші қатарда отырып алып, жұрттың бәріне аждаһадай әсер етті.Мырза, сіз басқа біреуді маған жорып отырсыз ғой деймін.

2.Тоқтышағым, тоғыз тап, Өлмей, жітпей есен бол,

Саулық қойым, сегіз тап, Қой алдында көсем бол,

Сегізінен де семіз тап. Төртеуің де серке бол.

Құлабием, құлын тап, Әукем, бұзаудыалты тап,

Құлынтаппа,құнан тап, Әукелерісалпылдап,

Құнантапсаң, егіз тап.Өгізболсынатандай.

Бөкенжүндібөртеешкім, Бақайларымайсып,

Төртайда бол төртешкім, Елемесінқайысып,

Төртеуің де бөрте бол. Адам мінсе де атамдайі

«Кімшапшаң?» ойыны. Сан есімді тез табу.

1.Жеті атасынбілмегенжетесіз.

2. Қызғақырықүйдентию.

3. Ер жігіттіңекісөйлегені – өлгені.

4. Жетіретөлшеп, бірреткес.

5. Білгеніңбіртоғыз, білмегенің – тоқсантоғыз.

6. Бала жетігекелгенше, жердентаяқжейді.

69 – жаттығу: Цифрменберілген сан есімдердісөзбенжазыңдаржәнеқұрамынақарайталдаңдар.

12, 7, 18, 45, 236, 60 – 70, 1912, 12346, 61910, 3000, 1664.

Балалар, 3, 5, 7, 13 дегенқандайсандар? Жалпыадамныңөмірісанменбайланысты, кейбірсандардыкиелісандардепесептеген. Ал сендер осы сандарғабайланыстыкездесетінқандайұғымдармен, түсініктердібілесіңдер, жазыпшығайық.

Үшжүз, үшби, үшарсыз, үшбәйтерек, , бес парыз, бес дұшпан, бес асыл, жетіата, жетікүн, жеті су, он үштеотауиесі, он үшмүшеліжас.

70 – жаттығу:Санесімдердіқұрамына, мағынасынақарайталдап, сөйлемқұраңдар.

Екі –үш, жүздей, мыңдаған, миллионнанастам, жүзшақты, он – оннан, қырық, отыз, жиырмаларда, сегізжарым, бесеу, бірмыңтоғызжүзқырықбірінші, оннанбірі, тоғыз, алтау, жүзденекісі, біреу, он төрт.

VI

Мәтіндіоқып, сан есімдердітауып, мағыналықтүрлерінеажыратыңдар.

1991 жылы 16 желтоқсандаҚазақстанөзініңТәуелсіздігінжарияланды. Тәуелсіздікалып, еркіндіккеқолжеткіздік, Әнұранымыздыасқақтатыпшырқап, Туымыздыбиіккекөтердік. 
БүгінгітаңдаҚазақстандыәлемнің 120-дай мемлекеті танып,70-тен астаммемлекетпенелшілікдипломатиялыққатынасорнаған. Осы 18 жылішіндетәуелсізмемлекетіміздекөптегенөзгерістеренді. Білімсаласындажаңатиптімектептер, лицейлер, гимназиялар мен колледждерашылды

Ата-бабаларымыз аңсаған азаттық пен тәуелсіздікті алдық. 
Ендігі мәселе – соны ертеңге жеткізу, келесі ұрпаққа, болашаққа Қазақстанның осы тәуелсіздігін аманаттау. 
Н.Ә.Назарбаев

Бүгін сәуір айының нешесі?

-жиырмасы

-Дәл қазір сағат неше?

-Тоғыздан жиырма минут кетті.

-Таңертең сабққа кешікпеу үшін сен нешеде тұрасың?

-Жетіде

-Нешінші сыныпта оқисың?

-Үшінші

-Сенің сыныбыңда неше оқушы бар?

-Жиырма төрт.

-Міне балалар біз сан есімдердеі сөзбен сөзді байланыстыру үшін ғана емес, күнделікті өмірімізде сан есімдерден құралады екен.

-Олай болса  біздің бүгінгі өтетеін тақырыбымыз қандай сөз табы болмақ?

-Сан есім.

Дәптерге күнді, тақырыпты жаздырту. (тақтада)

Мәтінмен жұмыс.

Менің сыныбымда ……………    оқушы бар. Біз әр қатарда   ————————-

 

——— отырамыз. Екпінділер саны——————- ғана болып қалады.Кешегі

 

өткен зерделілік ойынға ——————- қатыстық.Мен ———————

 

қатардың,——————– үстелінде отырамын.Сыныптың ———————–

 

бір бөлігі екпінділер қатарын құрайды.