«Глазунов орта мектебі» ММ
Ашы? т?рбие са?атыны? та?ырыбы:
«Тілім мені?
тірлігімні? ай?а?ы»
Сынып: 4 «Б»
М??алім: Ар?ынбек ?.С.
2014-2015 о/ж
К?ні: 20.09.2014ж
Сыныбы: 4 «Б»
М??алімі: Ар?ынбек ?.С.
Т?рбие са?ат та?ырыбы: «Тілім мені? тірлігімні? ай?а?ы»
Ма?саты:
- О?ушылар?а ана тілін білуді? ма?ызын т?сіндіріп,ана тілі туралы ?ле?дер,на?ыл с?здер,ма?ал-м?телдер,шешендік с?здер айту ар?ылы с?здік ?орын молайту,тіл байлы?ын дамыту.
- Ана тілін с?юге,арда?тай білуге т?рбиелеу,?з ойын толы? жеткізе алатын білімді,саналы,салауатты,жан-жа?ты рухани бай жеке т?л?а т?рбиелеу.
Т?рі: сайыс саба?
?діс-т?сілдері: т?сіндіру, ??гімелесу, к?рнекілік, жарыс
К?рнекілігі: презентация, тіл туралы ?анатты с?здер, ма?ал-м?телдер
Т?рбие са?ат барысы:
І. Кіріспе б?лім (10 мин)
- Амандасу. О?ушыларды ?йымдастару (2 мин)
- Кіріспе с?з (3 мин)
- О?ушыларды? с?зі (10 мин)
ІІ. Негізгі б?лім (25 мин)
- Сайыстарды? кезе?дерімен таныстыру (5 кезе?)
- Сайыс (1-3 кезе?і)
ІІІ. ?орытынды б?лім (10 мин)
- Сайыс (4,5 кезе?і)
- ?орытындылау
Кезе?дері
Уа?ы-ты
?ту барысы
І. Кіріспе б?лім
10 мин
Кіріспе с?з
Армысыздар,осы кешті? ?она?тары,
Хал?ымны? ашы? болсын атар та?ы.
Тілге арнал?ан осы сынып са?атында
Беделін к?терейік тарихта?ы.
Біз ?аза? деген мал ба??ан елміз,біра? ешкімге со?ты?пай жай жат?ан елміз.Елімізден ??т-береке ?ашпасын деп,жерімізді? шетін жау баспасын деп найза?а ?кі та??ан елміз,басымыздан с?з асырма?ан елміз.
Тіл-?лтты? белгісі,халы?ты? м?расы,д?ниетаным ??ралы.Халы?ты? тарихта ?алуы тіліне байланысты. «Тілі жо?ал?ан халы?ты? ?зі де жо?алады» деген с?зді жадымыздан шы?армайы?.
Сол елімізді? тірегіне айнал?ан «Тіл туралы за?ны?» тарихына назар аударайы?. (Интерактивті та?та ар?ылы ?р жыл?а то?талып,мемлекеттік тілімізді? ?алыптасуын о?ушылар таныстырып шы?ады.)
1-о?ушы Айдын:1989 жыл 22-?ырк?йек.?аза?стан Республикасында?ы тілдер туралы за? ?абылданып,?аза? тіліне «?аза?стан Республикасыны? мемлекеттік тілі» м?ртебесі берілді.
2-о?ушы Н?рлыбек:1993 жыл 28-?а?тар. ?аза?стан Республикасыны? т???ыш Конституциясы ?абылданып,онда ?аза? тілі «?аза?стан Республикасыны? Мемлекеттік тілі» болып бекітілді.
3-о?ушы Ма?жан:1995 жыл 30-тамыз.Республикалы? референдумда ?аза?стан Республикасыны? жа?а Конституциясы ?абылданып, Конституцияны? 7-бабында «?аза?стан Республикасыны? Мемлекеттік тілі-?аза? тілі»,-делінген.
4-о?ушы Н?би:1997 жыл 11-шілде. ?аза?стан Республикасында?ы тілдер туралы За? Парламентке ?айтадан тал?ыланып,ол ?аза?стан Республикасыны? Президентіні? Жарлы?ымен бекітілді. ?аза?стан Республикасында?ы тіл туралы За? 6 тарау,27 баптан т?рады.
5-о?ушы Диас: Елбасы Н.Назарбаевты? 1998 жыл?ы 20-?а?тарда?ы Жарлы?ына с?йкес «22 ?ырк?йек-?аза?стан халы?тарыны? тілдері к?ні» ретінде аталып келеді.
6-о?ушы Тал?ат:
Тілім келді,дінім ?айта оралды,
Бас?а т?нген ?ара б?лттар жо?алды.
К?к аспанда к?ндей болып жар?ырап,
?аза? елі егеменді бола алды.
7-о?ушы М?лдір:
Тілім мені?-тірегім,дінім мені?,
Тілсіз ?андай болады к?нім мені??!
?з хал?ы?а жетеді ?з м?нінде
?з тілімде о?ылса жырым мені?.
Тілім мені?-?уатым,к?нім мені?,
К?нім кетсе не болар ісім мені??!
«Тілсіз ?мір бар» десе т?сінбедім,
Тілімменен тірлікті м?сіндедім.
8-о?ушы М?рат?али:
Тілім мені? тірлігім мол м?рамсы?,
Ата рухын жаныма ?ондырасын.
?зі?менен таныдым тарихымды,
Кемелденген ?зі?мен толды жасым.
9-о?ушы ?ли:
Ана тілін жырлап ?ткен талайлар,
Жырлап ?ткен Ыбырай мен Абайлар.
?асиетті мені? ана тілімде
?шпес м??гі алаула?ан арай бар.
10-о?ушыТо?тар:
С?йемін ту?ан тілді-анам тілін,
Бесікте жат?анымда-а? берген білім.
Шыр етіп жерге т?скен минутымнан
??ла?ыма сі?ірген таныс ?нін
ІІ. Негізгі б?лім
25 мин
??рметті ата-аналар, о?ушылар сайысымызды бастамас б?рын топ?а б?лініп алайы?. О?ушылармен ата-аналар саны к?п бол?анды?тан біз 3 топ?а б?лінеміз.
Мен ?р?айсы?ыз?а мына конверттерді беремін. Конвертте туды? элементтері жасырыл?ан. Туды? т?сі – 1 топ, оюлар – 2 топ, К?н мен ?ыран – 3 топ.
Жігітке а?ыл,білім жарасады
На?ыз ер хал?ыменен санасады
Сайыс?а бар к?шімді саламын деп
Ата-аналар, о?ушылар таласады. – дей отыра сайысымызды бастаймыз.
Олай болса, сайысымызды? кезе?дерімен таныс болы?ыздар.
Сайыс кезе?дері:
- Таныстыру (Ту элементтеріне байланыстыра отырып топты таныстыру)
- Ма?ал-м?тел жарысы
- К?рініс к?рсету
- Шы?армашылы? ж?мыс (сурет салу)
- ?орытынды с?ра?тар (Т?рбие са?атында айтыл?ан м?ліметтер бойынша, ма?ал-м?телдер бойынша с?ра?тар ?ойылады.)
Келді міне б?гін бізді сынау?а
Сыналып ?лкендерден ?лгі алу?а
Осы ортада к?рсеткен ?нерімізге
Берер деп ?діл?азы ?діл ба?а,- деп ?діл ?азыларды таныстырып ?ту.
1-кезе?. Таныстыру
Б?йге жарыс деген со? жарысайы?
М?реде б?ріміз де табысайы?
Б?л бай?ауды биссмилл? деп бастау ?шін
Алдымен топтарменен танысайы?.
?олдары?ызда?ы туды? элементтеріне байланыстырып топтары?ызды таныстырулары?ыз ?ажет.
1-топ: «Ашы? аспан» тобы
2-топ: «Оюлар» тобы
3-топ: «К?н астында?ы ?ыран» тобы
2-кезе?. Ма?ал-м?телдер
Шебер болса?, тіл байып,
Шешендіктер бір ?айып.
Ма?ал-м?тел ?йреніп,
Тілімізді шы?дайы?,- деп кезекті ма?ал –м?тел айту,я?ни оны жал?астыру,ма?алды? м?нін ашу сайысына кезек берейік.
Б?л кезе?де ?р топ та?тада?ы ?яшы?тарды та?дай отырып, онда?ы тапсырманы орындайды.
Тапсырмалар:
ма?алдарды жал?астыру
ма?алдарды? м?нін ашу
?яшы?тар саны: 9
1-?яшы?
С?з ?адірін білмеген
?з ?адірін білмейді.
2-?яшы?
Ауыз к?ркі — тіл,
Тілді? к?ркі — с?з.
3-?яшы?
Жылы-жылы с?йлесе?, жылан інінен шы?ады.
4-?яшы?
Тая? еттен ?теді,
С?з с?йектен ?теді.
5-?яшы?
Сойылды? жарасы бітер,
Тіл жарасы бітпес.
6-?яшы?
Отыз тістен шы??ан с?з,
Отыз рулы елге тарайды.
7-?яшы?
Жылы киім т?н жылытар,
Жылы с?з жан жылытар
8-?яшы?
Ішімдегіні? б?рі тілімде,
Тілімдегіні? б?рі т?рімде.
9-?яшы?
Ауыр істі? салма?ы білекке т?сер,
Ащы с?зді? салма?ы ж?рекке т?сер.
?р топ 3 ма?алдан талдайды. ?пай сандары ма?алды? м?нін толы? аш?аны ?шін ?ойылады.
3-кезе?. К?рініс
?р топ?а бір к?рініс беріледі. Аз уа?ыт ішінде дайындалып, к?ріністі бейнелеу ?ажет. К?рініс мазм?ны орынды, тауып с?йлеген шешендеріміз туралы болма?.
1-к?рініс. ?она? неше т?рлі болады?
Есентемір Б?ленді Асау шешен ?она??а ша?ырып отырып:
– Е, Б?ле! Сізден бір-екі ауыз с?з с?райын, р??сат па? — депті.
– Е, шыра?ым, с?ра! — депті Б?лен.
– ??дайды? бергені, ?йден ?она? кетпейді. Бірі кетсе бірі келеді. Біреулері бір келмейді, бірнеше келеді. Осыларды келіні?із к?ріп «мынау та?ы келе жатыр ма?» – дейді. Б?л неткені? – депті Асау.
– Ол келінні? ырысы кеткені,– дейді Б?лен.
– Ауылды? жас балалары к?рі ?она?ты жа?тырмайды, соны к?туден ерінеді. «Осы шалдар?а не жо?, ?ыдырды, жеді, бірсыпыра ?ызы?ты к?рді, енді ?йлерінде жатса ?айтеді?»— дейді. Б?л неткені?
— Ол балалардан ерік кеткені.
— Б?ле! «?она?-?онсы» дейді ?аза?. ?она? деген кім, ?онсы деген кім?
— ?она? деген мына мен, жылына бір рет ша?ыртумен келемін. ?онсы деген мыналар, – деп айналада?ы кісілерді к?рсетеді. П?ленні? ?йіне п?лен келіпті, барып амандасайы? деп келеді олар.
– Ал, Б?ле! ?она? неше т?рлі болады?
– ?она? т?рт т?рлі болады:
Арнайы ?она?,
??дайы ?она?,
?ыдырма ?она?
?ыл?ыма ?она?.
С?ра? ?ою кезегі Б?ленге келеді. Сонда ол Асаудан:
— Жігітті? неше ж?рты бар? — деп с?райды.
— Жігітті? ?ш ж?рты бар деп ойлаймын,— дейді Асау:
?айын ж?рты — міншіл,
?з ж?рты — к?ншіл,
На?ашы ж?рты — сыншыл.
Сонда Б?лен:
— Жігітті? т?рт ж?рты болатын еді, біреуін тастап кетті?із. Ол – еліні? азаматы. Б?рінен де арты? сол еді- ау! – депті.
2-к?рініс. Алыста - не алыс!
Байдалы шешен ?бден ?артайып ?йінде т?сек тартып жатыр дегенді естіп М?са деген жігіт іздеп келіпті. С?йтсе Байдалы шешен ?араша ?йіні? ішінде б?стекке оранып жатыр екен. М?саны? ?олын алып, ж?н с?рап амандасыпты да, к?рілікті? жайын айта беріпті.
— Ой, к?рілік-ай, с?зді? ?зі бала, тербетсе оянады, тербетпесе оянбайды, заманым ?тті ?ой!, — дей беріпті.
М?са ?онып, ?она?асын жеп, та?ерте? ж?рмек болады.
— Е, шыра?ым, елі?е не айтып барасы?? — депті Байдалы.
— Мен не айтайын, ел а?асы бол?ан Байдалы еді, енді к?рілікпен алысып жатыр екен деймін да?ы, — депті М?са.
— Шыра?ым, оны? рас. ?ш ауыз с?з с?райын, соны шешіп беріп кетші! — дейді ?арт. М?са «айты?ыз» деп ты?дайды. Байдалы ?арт сонда:
— Алыста не алыс?
Жа?ында не жа?ын?
Т?тті де не т?тті? — дейді.
М?са ойланып отырып:
— Жер мен к?кті? арасы алыс,
Кісіге туыс жа?ын,
Бала т?тті, депті.
Сонда Байдалы ?арт басын к?теріп:
— Балам, а?ылы? ?лі ал?ымы?нан ас?ан жо? екен. Білімді мен білімсізді? арасынан алыс жо?, жаннан т?тті н?рсе жо?. Бала ?анша жа?сы болса да, жан шы?арда адамны? ?з жанынан т?тті н?рсе жо?. Жа?ында — ажал жа?ын, — депті.
3-к?рініс. Асусыз тау?а кез болдым
Кезінде ?ар?аралыда билік ж?ргізген Мерке деген адам бол?ан. Ол туралы к?п ??гіме естіген Байдалы шешен бірде Меркеге с?лем айтып, бір кісі жіберіпті. С?лемінде: «Аты атал?ан адамды білерлік адам деп естимін. Мен т?рт т?рлі дертке ?шырап ?алдым, б??ан ем тауып берері бар ма екен, біліп келші», — депті. Жіберген адам барса, Мерке ал?а-?отан жинал?ан топты? ортасында отыр екен, Тапсыр?ан ж?мысын айт?аннан кейін, Мерке аз уа?ыт ойланып: «Есіл, Байдекем-ай! ?лшеуден ас?ан жасы ??р?ырды? керегі жо? екен-ау, б?л кісі де м?ндай к?йге ?шырап ?ал?ан екен!» — деп ренжиді. Отыр?ан к?п: «Б?л ?алай, Байдеке? т?рт ауыз ж?мба? айт?ан сия?ты, біз т?сінгеніміз жо?. ?зі?із т?сініп ренжіген боларсыз. К?пшілікті? естуі лайы? емес пе!» — депті. Сонда Мерке отырып:
— Байдеке?ні? айтып отыр?аны аса ?иын с?з емес, жай ?ана ?зіні? басында?ы халі екен. Айтып жіберген с?здері мынау: «Асусыз тау?а кез болдым, ?ткелсіз су?а кез болдым, жо?ты жаяу к?п ?арай беретін болдым, аяусыз жауды? ?олына кез болдым», — дейді. М?ны? ?шеуі — асусыз тау?а кез бол?аны — тізесі сарбуын болып, ая?ы ж?руге келмейді екен. ?ткелсіз су?а кез бол?аны к?зін жас алды дегені — т?рбиелеп, ?асында отыратын б?йбішесі жо?, ша?шасын ?арбала?тап к?п іздеп, зор?а тауып алып отырады екен. Аяусыз жауды? ?олына кез болдым дегені — келін баланы? ?олында отыр екен.— Мен дертіні? біреуіне ?ана дауа айтам. Бас?асын ?лшеуден ас?ан жасынан к?рсін. ?алта істетіп алса, жо?ты жаяу ?арай беруден ??тылады, — депті
ІІІ. ?орытынды б?лім
10 мин
4-кезе?. Шы?армашылы? ж?мыс.Сурет салу
Тіл мерекесіне арнап ?р топ газет ж?мысын орындау керек. Я?ни, газетте тіл мерекесіне байланысты сурет, тіл туралы 1 на?ыл с?з ж?не ??тты?тау тілек болуы ?ажет.
Б?гінгі т?рбие са?атымызды? со?ын а?ын
М?зафар ?лімбаевты? жыр жолдарымен ая?таймын
Тілі?-хал?ы?,хал?ы?-тілі?,?ос егіз!
Екеуіні? саясында ?семіз,
Халы? пен тіл-жасай берер ?ос емен,
Саясында к?гереді к?сеге?.
Сіз бен біз де б? д?ниеден к?шеміз.
Жасай бермек,жасайды сол ?ос – егіз!
