Іс шараны? та?ырыбы: Отбасы д?ст?рлері мен мейрамдары.
Іс шараны? ма?саты: Хал?ымызды? ?асырдан ?асыр?а жал?асып келе жат?ан салт-д?ст?рлерін д?ріптеу. Cоны? бірі отбасыны? басты ?ызы?ы, алтын тіреу-ді?гегі-бала. Бала туыл?аннан кейін баланы бесікке б?леуден бастап ?скенге дейінгі салт-д?ст?рлерді д?ріптеу. Салт- д?ст?рді атадан бала?а жеткізу. Отбасында?ы д?ст?рлерге, даму тарихына ?ызы?тыру.
(Воспитание чувств любви и гордости за свою семью, уважения к родителям;
Развитие интереса к истории своей семьи, семейным традициям;
Формирование положительного отношения, уважения к семьям одноклассников;
Знакомство с наиболее распространенными традициями казахског народа).
К?рнекілік: слайд, суреттер, ма?ал-м?тел, бейнероликтер,
Іс шараны? т?рі: д?ст?рлі емес
Іс шараны? ?дісі: с?ра?-жауап, топтастыру, тірек-сызба.
Іс шараны? барысы: ?йымдастыру
Психологиялы? дайынды?.
?уан, шаттан!
?уан, шаттан!
?уанатын к?н б?гін,
Барша?ыз?а
?айырлы к?н!
К?ліп шы?ты к?н б?гін!
Бала т?рбиесі тек мектеп ?абыр?асында ?ана берілмейтіні аны?. Ананы? бесік жырынан бастап, адамны? жер ?ойнына берілгенге дейінгі ?зі к?ріп-білген салт-д?ст?рлер, ?дет-??рыптар барлы?ы да адамны? д?ниетанымын ?алыптастыратын ?мір саба?тары.
Салт-д?ст?р, ?дет-??рып атадан бала?а ?алып отыратын мол м?ра. ?р ?лтты? ?зіне т?н салт-д?ст?рі бар. Сол сия?ты ?р отбасыны? да салт-д?ст?рлері бар. Б?гінгі саба?ымыз сол та?ырыпта ?рбімек.
Жа?сы д?ст?рді са?та?ан жарар,
Болма?дар ескі ?рдіс деп ?арап,
Ты?да?дар ке?ес ?ызы?, ?лы? бар.
К?нерген ескі с?рлеуден шы?ы?дар,
Біра? д?ст?рді, ?дет-??рыпты,
Жасасын осынау ?лмес ??ымдар!
?нерлі халы? – ?мірше? халы?, ?аза?ты? ?дет-??рыпына, салт-д?ст?рлеріне ба?ыттал?ан «Отбасы д?ст?рлері мен мейрамдары» атты саба?ымызды бастаймыз!
- Ойын. «?арлы кесек»
(Мен шы?амын, мен есіміді айтамын. Мысалы: мені Мико деп атайды, ма?ан ?найды. Келесі адамды ша?ырады. Балалар келесі ата-ананы ша?ырады.)
- «Отбасы» ойынымен жал?астырамз. Ойынны? ма?саты ата – ана баласын ?аншалы?ты білетінін бай?ау. (доп беру ар?ылы ата-ана жауап береді).?ызы?ты с?ра?тар ?ояды.
А) Шілдехана – с?би д?ниеге келген со? бір жеті бойы ана мен баланы к?тіп, оны? к??ілін к?теріп, оны? ?асына дастархан жаю ?деті. ?аза? еліні? ?р т?кпірінде б?л р?сім ?р ?алай ?теді. Сол к?ні баланы шілде суына шомылдырып, сы??ырла?ан тиындар салады, бала?а денсаулы?пен бірге байлы? та тілейді. Шілдехана ?ткізілетін к?ні ана ?бден сорпаланып ?зіні? шілде терін шы?аруы тиіс.
?) Есімін атау (ат ?ою) – б?л р?сім ?ла?атты кісіге ж?ктеледі. ?аза? аттарыны? к?птігі бас?а халы?тардан ерекшелігі. ?ыз балаларды? есімдері оларды? к?ркемдігі. Ат ?ою «к?з тимесін» деген оймен ?ойылады. Ат та?дал?аннан кейін баланы? ??ла?ына 3 ?айтара айтылады.
Б) Бесікке салу – б?л кішігірім той ретінде ?теді. Келушілер тарту, шашу, жорал?ыларыналып келеді, бесікке салу немесе б?леу т?жірибелі ?жеге немесе ана?а ж?ктеледі. Бесікті т?бегімен, жабды?ымен кіндік шеше алып келеді, сумен бала шыланады, ыдыстары отыр?андар?а таратылып беріледі. Баланы? «ит к?йлегі» ж?гіртіледі, я?ни т?тті д?м толтырыл?ан кішкене дорба итті? мойынына к?йлегімен байланады да ж?гіртіледі, со?ынан ?уып жеткен бала дорба?а ие болады. Бесікті? т?бегі орналас?ан жерден кішкене б?рша? т?різді то?аштар ?ткізіліп, оны «тыштырма» деп айтады. Осы жерде жинал?ан аналар бесік жырларын айтады.
Бесік жырыны? с?здері естияр балаларды? ой-?иялына жыр етіп, ананы? мейір-шапа?атын арттырады. Ондай отты жырларды балалар да жаттап алу керек.
В) Т?сау кесер – бір жас?а толып еркін ж?ре баста?ан бал б?бекті? бас?ан ?адамы ??тты болып, одан ?рі жаны жаманды? к?рмей жа?сы ж?ріп кетуіне тілек білдіру салтанаты ретінде ?теді. Б?бекті? т?сауын ата-ананы? ?алауы кеседі. Т?сауы кесілген баланы «А? жол болсын» деп а? орамалды? ?стімен немесе ж?мса? болсын деп кілем ?стімен ж?ргізеді.
Т?сау кесер жырлары айтылады.
... ?аз, ?аз балам, ?аз балам,
?адамы?ды жаз, балам
?некей, а? бесік.
?лдиіме ба? бесік.
Ш?мегі?ді салайын,
Сылдырма?ын та?айын.
Жібек к?рпе жабайын,
Бауы? бар?ыт п?ліштей
Балда?тары? к?містей,
Жабды?ы?мен сыйлысы?.
Жатса б?пем жайлысын,
К?сем сенен ?седі
Жайлы болсын т?сегі.
Г)С?ндет той (??ла? тесу) - ??м оны? ат?а мінер, с?ндет тойы,
Той?а сой?ан ?йіні? жыл?ы ?ойы.
(С.Торай?ыров)
Еркек баланы? та? жасында я?ни 3, 5, 7, жасында с?ндетке отыр?ызады. Б?л м?сылман елдерде ?ана емес бас?а діндегі елдерде де бар. С?ндеттеуді? денсаулы??а, тазалы??а да пайдасы зор. Баланы с?ндеттеу – ?лкен р?сім. Ол – ?р ата-ананы? борышы. Б?л р?сімні? «с?ндет той» деген сия?ты ж?н жоралары болады, «?айырлы, ??тты болсын» айтылып, шашу шашылады. С?ндет міндеті б?рын ?ожа, молдалар ?ана тпасырылса, ?азір оны д?рігерлер де жасай алады. Б?рын?ы кезде ау?атты адамдар бала с?ндеттегенде ?лкен той жаса?ан. Оны «с?ндет тойы» деп атады. Б?л д?ст?р о?т?стікте ?лі де са?тал?ан.
?ызд? ??ла?ын тесу - д?ст?рге енген ежелгі ??рыпты? бірі. ?детте бойжеткенні? немесе бали?ат?а тол?ан ?ызды? (9 жас, кейде одан да ертерек) ??ла?ын тесу ?шін ?ызды? шешесі, же?гесі, апалары жиналады. ??ла?ты у?алап, жанын кетіріп, ?ызддырыл?ан жуан инемен немесе к?дімгі тарымен теседі. Ол ?шін екі тарыны ??ла?ты? сыр?алы?ыны? екі жа?ынан біріні? т?сына бірін д?л келтіріп у?алайды. Бір ?ызы?ы тесілген ??ла??а ?ызыл итті? ж?нін есіп ?ткізеді. ?лкен кісілер итті? ж?нін ?ткізсе «??ла? іспейді, ?отырланбайды, жара т?спейді» дейді. М?мкін м?ны? да себебі бар шы?ар. ?йткені ?азынасы ке? халы? емдік ??пияларды? да бір сырын білетін болар .... Халы? ??ымында ?ызды? ??ла?ын тесу – оны с?ндеттеумен бірдей деген ?а?ида бар. Б?л – халы? с?зі.
Тыйым с?здер (О?ушылар?а тыйым с?здер туралы с?з кезегін беру. Тыйым с?здерді? пайдасы туралы ата- аналарды? пікірлерін ты?дау)
Сізді? пікірі?із. (Ата – аналармен ?ткізіледі.)
«Киіз ?й» модел ??рау
- Отбасында кім басшы?
- Отбасы м?шелеріні? жиналатын с?йікті орны.
- Отбасында?ы е? с?йікті д?ст?р ж?не мейрам.
«Наурыз к?же»
Барлы?ымызды? отбасымызда тойлатылатын мейрам бар: ол «Наурыз»
(?азанны? суретін беру, жанына Наурыз к?жеге ?ажетті заттарды жазады. Неге 7 зат ?олданылатынын т?сіндіреді).
Рефлексия.
?аза? хал?ында «?ыз?алда?» г?лі к?ктемні? белгісі. Ендеше ата-аналар мына ?ыз?алда? г?ліне балалары?ыз?а тілек, на?ыл с?здер, еркелету с?здерін жазса?ыздар.
М??алімні? ?орытынды с?зі:
Хал?ымызды? аяулы ?лы, зиялы азаматы Б.Момыш?лы кезінде «Жаудан да, даудан да ?оры?па?ан ?аза? едім. Енді ?ор?ынышым к?бейіп ж?р. Балаларын бесікке б?лемеген, бесігі жо? елден ?ор?ам. Немересіне ертегі айтып беретін ?желерді? азаюынан ?ор?ам. Д?мді, д?ст?рді сыйламайтын балалар ?сіп келеді. Оны? ?олына ?ылыш берсе, кімді де болса шауып тастау?а даяр. ?олына кітап алмайды. ?йреніп жат?ан бала жо?, ?йретіп жат?ан ?ке- шеше жо?.»- деп м?най?ан екен. Бауыржан атамыз б?гінде бізді? арамызда жо?. Осы атамыз к?терген м?селе б?гінде б?рімізді ала?датуы тиіс. Б?л ата-ана?а да, ?стаздар?а да, балалар?а да ой салады деп ойлаймын. «Ж?мыла к?терген ж?к же?іл» демекші, балаларымызды ?аза?ымызды? салт-д?ст?рімен бірлесе т?рбиелейік дей келе б?гінгі сынып са?атымзды ая?таймыз.
Отбасылармен бірігіп «?р?ашан к?н с?нбесін» ?нін орындау.
С?зін жаз?ан Л. Ошанин ?нін жаз?ан А. Островский
Аудар?андар І.М?мбетов, К. Ыдырысов
