Саба?ты? та?ырыбы: § 21. Ежелгі т?ркілер. Т?рік ?а?анды?ы
Саба?ты? ма?саты:
- Білімділік: «Т?рік», «?а?анат» атауларына т?сінік беру, Т?рік ?а?анды?ыны? ко?амды? ??рылысыны? ерекшелігін ашып к?рсету ж?не саяси тарихы мен шаруашылы? жа?дайы туралы т?сінік беру.
- Дамытушылы?: Т?ркі д?уіріні? тарихы мен м?дениетін ?азіргі ?аза?стан тарихы мен м?дениетімен байланыстырып, о?ушыларды? тарихи ойлап, ?орытынды шы?ара білу ?абілеттерін, ой-?рісін дамыту.
- Т?рбиелік: ?аза?тарды? ар?ы ата-бабалары т?ріктерді? жан-жа?ты даму тарихын о?ыта отырып, о?ушыларды отаншылды??а, адамгершілікке т?рбиелеу.
Саба?ты? т?рі: Лекция
?дісі: баяндау
П?наралы? байланыс: география
К?рнекілік: 1.Т?ркі д?уіріні? картасы.
2.Т?ркі д?уіріні? ескерткіштеріні? суреті.
З.Т?ркі ?а?анды?ыны? шаруашылы?ын, т?рмысын сипаттайтын суреттер.
Саба?ты? барысы: I. ?йымдастыру кезе?і.
II. ?й тапсырмасы.
2-3 окушы?а Еділге тарихи т?л?а ретінде берген мінездемесін дауыстатып о?ытамын. ?ал?ан о?ушылар оны ты?дай отырып, ?здеріні? алып-?осатындары болса ?осымша ?осады. Одан параграфты? со?ында?ы ?ал?ан с?ра?тар бойынша тексеріп шы?амын. Осылайша ?й тапсырмасын ?айталап, о?ушылардьщ ?ткен саба?та ал?ан білімдерін тияна?та?аннан кейін жа?а та?ырыпка к?шемін.
Жа?а саба?ты? жоспары:
1. «Т?рік» атауы.
2. Т?ріктерді? к?ршілерімен саяси карым-?атынасы.
3. ?а?анды?ты? ??рылуы.
4. Т?рік ?а?андары.
5. ?а?анды? хал?ыны? к?сібі.
6. Т?ріктерді? рухани м?дениеті.
Б.з-ды? I мы?жылды?ыны? орта шенінде ?азакстан даласында ірі этникалы? ?згерістер басталды. Б?л д?уірді шартты т?рде ежелгі т?рік (ежелгі т?ркі) немесе к?не т?ркі д?уірі деп атаймыз деп, одан ?рі ?лы даланы? т?р?ындары т?ріктерді? шы?у тегі туралы а?ыздар?а то?таламын. Одан кейін та?тада?ы картаны? к?мегімен т?ркілерді? ?р т?рлі ба?ытта?ы к?ршілерін ж?не олармен ?арым-?атынасына то?таламын. О?ушылар?а еске сактау?а ы??айлы болуы ?шін т?мендегі сызбаны пайдаланамыз.
Иранды?тар
Тунгус-манчьжурлар
?ытайлы?тар
Т?ркілер
Тохар тайпалары
Т?ріктер ?здері мемлекетті? ??ру жолында осы тайпалармен бірде досты? бірде жаулы? ?арым-?атынастарда бол?анды?ын сипаттай отырып, Т?рік ?а?анды?ыны? ??рылып, ?уатты мемлекет д?режесіне к?терілу кезе?дерін т?сіндіремін. Осы кезе?де параграфта?ы ма?ызды даталар?а ерекше то?талып, саба? барысында оларды? хронологиялы? кестесін ??ру.
Ма?ызды даталар
Бол?ан о?и?алар
Б.з-ды? I мы?жылды?ынын ортасы
?аза?стан даласында?ы ірі этникалык ?згерістер.
542 жыл
?ытай деректеріндегі ал?аш «т?рік» атауыны? кездесуі.
У-ГУ ?асырларда
Орта Азияны? тарихында т?рік этносыны? жа??ыруы.
VI р-ды? ортасына дейін
Т?ріктерді? жужандар?а ба?ынышты болуы.
551-555 жылдар
Жужандарды? т?ріктерден же?іліп, кеп б?лігіні? ?ырылуы.
551-744 жылдар
Т?рік ?а?анды?ыны? ?мір с?рген жылдары.
551 жыл
Бумынны? т?рік ?а?анды?ыны? негізін салып, ?а?ан атануы.
552-553 жылдар
?араеске ка?анны? билік етуі.
553-572 жылдар
М??ан ?а?анны? билік еткен жылдары.
VІ-VІІ ?асырларда
Т?ріктерді? ?олдауымен Жетісуда, Жо??арияда, Шы?ыс Т?ркістанда, О?т?стік Сібірде сауда мекендеріні? ??рылуы.
VII ?асырды? басында
Азия ке?істігі ?лкен аума?ыны? Батыс ж?не Шы?ыс Т?ркі державала-рыны? колында болуы.
714-715 жылдар
Сырдария бойында?ы ?лкеге арабтарды? жоры?ы.
VІ-ХІІ ?асырды? ортасында
Буддизм, манихейлік, христианды? діндерді? т?ркі тілдес халы?тарды? арасында ке? тарауы.
Осылайша о?ушы білімін дамыта отырып, ка?анат хал?ыны? к?сібі, оны? ?а?андык ?мірінде алатын орны мен ма?ызын ашып к?рсетемін. Окушыларды? эстетикалы? дамуын назарда ?алдырмау ?шін т?рік халы?тарыны? діни наным-сенімдері, жазу м?дениеті мен ?дебиеті туралы жан-жа?ты сипаттама беріп, о?ушыларды имандылык, адамгершілік сия?ты ізгі ?асиеттерге т?рбиелеу.
Бекіту с?ра?тары:
1. Т?ркі д?уірі немесе к?не т?ркі д?уірі деп ?ай кезе?ді айтамыз?
2. ?ытай деректері бойынша т?ріктер кімдерді? ?рпа?тары деп есептелінеді?
3. Ескі сына жазуларда т?ріктер ?здерін ?андай атпен жаз?ан?
4. Т?ріктер мен жужандар арасында?ы со?ыс ?ай жылдары болды?
5. Т?рік ?а?анаты ??рамында ?мір с?рген халы?тарды ата?дар.
6. Т?рік хандарыны? сенімді к?мекшілері бол?андар?
7. Т?рік ?а?анды?ы хал?ыны? басым б?лігіні? негізгі к?сібі не болды?
8. «Татсыз т?рік жо?» деп жаз?ан кім?
9. «??дат?у-білік» е?бегіні? авторы кім?
10. 714-715 жылдары т?ркілер кімдермен шай?асты?
Ба?алау:
?йге тапсырма: 21-параграфты о?ып, со?ында?ы с?ра?-тапсырмалар бойынша дайындалып келу.
