"Бойжету табалдыры?ы" атты ма?аласы

Бой жету табалдыры?ы

    Отбасында ?ылы?ымен ?уантып ?ыз ?сіп келеді. К?н сайын емес, са?ат сайын бойы да, ойы да, ?сіп талшыбы?тай толысып, бас?аша болып, ересектер ауылын бетке ал?анын ?айдан сезсін. ?асында ата-анасы, ата-?жесі, а?асы мен інісі бар. Б?лдіршінні? ?мірді? сан тараулы жолында ?з со?па?ын сала білуіне, ерте?гі к?ні дербес ?адам жасау ?шін он рет ойланып, ж?з тол?анар т?ста жа?ылмайтындай мінез-??лы?, ?дет-?деп, білім-білік ?алыптастыру ?шін барлы? м?мкіндік бар сия?ты. ?рине, м?ны? б?рі айту?а ?ана о?ай шы?ар. Шын м?нінде ?лтты? ?дет-?деп, салт-д?ст?рді бойына сі?ірген, б?гінгі уа?ыт к?шіне де ілесе білетін бойжеткенні? ?алыптасуы ?шін ?ыры? ?йді? тыйымына ?оса бір ?ауым елді? атсалысуы ?ажет шы?ар. Со?ан орай, бізді? т?йгендеріміз к?деге жарап жатса, ??ба-??п.

    К?ні кеше абайсызда с?рініп кетіп, тізе?ді ауыртып алмау ?шін ?олы?нан жетектеп, тіршілікті? сан сауалына жауап іздеген б?лдіршіні балауса ша? – он беске тол?анда ?ке мен шеше кез келген с?тте ?айталай беретін тыйымын сиретіп, сырттан ба?ылай бастайды. Балалы?тан ?тіп, балауса ша??а енгенде жан-жа?ына барлай ?арасын, о? мен солын, жа?сы-жаманды ажырата білуге ?йрене берсін дейтін болуы керек. «Жетектеген ит а??а жарамас» дегендей кімде-кім ?мір бойы жетелер дейсі?.

    Енді сен ?з беті?мен шешім ?абылдау?а, нені? д?рыс, нені? б?рыс екендігін салма?тау?а ?йренуі? керек. ?йтпегенде ше, балапан ?ясынан бір кезде ?шуы керек емес пе?! ?рине, сен ата-ана?ны? а?ылына ??ла? аспай мезгілінен б?рын ересек болу?а ?мтыл?ан балапанны? ал?аш?ы талпыныста-а? ?шу?а шамасы жетпей ?ядан ??лап т?сетінін білесі? ?ой. ?ауырсын тым ?лсіз.

  Есі?де ме, ма?дайша?а ?я сал?ан ?арлы?аш балапаныны? к?з алдымыза жерге топ ете т?скені. Біз болма?анда ?лгі мысы? ?ыл?ымай ж?татын еді. Жолын б?геген бізге жауырын к?дірейтіп, м?ртын тікірейтіп ?алай ашуланды дерсі?. ?ясына ?айта ?ондырып, шешелері келгенде шырылдай ?арсы алатын сол балапандар аман-есен ?ясынан ?ш?анда ?алай ?уанып еді? ?зі??! ?ыс?асы ?р н?рсе ?з уа?ытында.

   ?ызым мені?, шынайы есеюді? не екенін білесі? бе сен? Ол - ?з е?бегі? ар?ылы к?рініс беретін жа?ындары?а деген ?ам?орлы?, ол - ?згелерді? та?дыры мен жа?сы ?мір с?руі жолында?ы жауапкершілік пен міндет. Осы жолда талмай е?бектен

  ?рине, ?мірде ж?мыстан бас?а да н?рсе бар. Адам к??іл к?тергісі, дем алып, ел мен жер аралап ?ыдыр?ысы да келеді. С?йеді, с?йікті болады, жал?ыз да ?алады. Ересектер м?ны? еш?айсысында ?ке-шешесіне барып, ?она??а, кино?а барамын. деп р??сат с?рамайды. Жас?спірім болса ересектер жан рахатын кешуде, ?ала?ан кезде ?айда баратынын ?зі біледі. Мен де ?стім емес пе, ендеше ?з дегеніммен неге ж?рмеске деп ойлайды. А? пен ?ара ай?асып жататын ?мірді? кез келген сатысында т?жірибесі мол ата-ананы? ?л-?ызына ?лі де: «Сен кішкентайсы? немесе ?лі жассы?.» деп бастап а?ыл-ке?ес, тыйым-тежеу айту?а м?жб?р болатыны бар.                        ?кінішке орай, «ит ?оры?ан жерге ?ш» деген емес пе, тыйым-тежеу жинала-жинала ?ордаланып, бір к?ні сезім селін селдетіп, жанартаудай жарылыс беретіні болады. ?рине, б?л с?тте іштарта сабырлы-салма?ты ??гіме-пікірін айтып оны? к??іл-к?йіні? себеп-салдарын т?сіндіріп берер жанашыр ересек жан ?асы?нан табылса игі. Онда ол адам жас?спірім жан-д?ниесіні? сыр-санды?ына айналар, ал т?жірибесі шамалы т?рбиеші онымен с?йлесу, тіл табысу м?мкін емес, «бала тым д?рекі» деп, шарасызды? танытар.

     Мені?ше, сен ?атарлы балаларды?, сені? ??рдастары?ны? басым к?пшілігі сезім селіні? екпініне еріп кетеді, кейде сезім мен а?ыл шекарасыны? жиегіне жетіп шегінетіндер де болады: кейде сезім, кейде а?ыл. Ержету мен бойжетуді? осы бір кезе?і біресе киіз, біресе м?йіз болып, сан ??былып т?ратын наурыз айыны? ауа райы іспеттес. Міне, биыл мен осы «наурыз» жасына жетті?, алды?да ?зі? ойла?ан ересектік к?тіп т?р. Сол есіктен енерде отбасы?да ойы?а ой ?ос?ан, к?зі?мен к?ріп, ??ла?ы?мен естіп, бойы?а сі?ірген т?лім-т?рбие са?ан к?мекке келер, адастырмас деп сенемін.

      Дербес ?мір с?ре баста?аннан бастап, к?птеген н?рсені бас?аша т?сіне бастайсы?, кішкентай кезден асыр салып, ойна?ан атшаптырымдай к?рінетін аула, енді са?ан ала?андай ?ана болып к?рінер. Кез келген кедергі мен ?иынды?тар?а алдына ж?гіріп келіп, ж?гінер ата-ана? да сені б?рын?ыдай т?сінбейтін сия?ты, оларды? а?ыл-ке?есі де орынсыз к?рінер: «?зім білемін!», - деген ?зімшілдіктер басталар. Жан-жа?ы?ны? барлы?ы ту?аннан бері к?ріп келе жат?ан заттар, адамдар да ?згере ?ой?ан жо?, алайда сен оны? барлы?ын бас?аша к?ре бастайсы?, бейне бір алыста?ын ?асы?а ?келгендей жасайтын д?рбіні теріс пайдалан?ан сия?ты, барлы?ы кішірейіп кетеді. Ешкімні?, ?сіресе ересектерді? ?мірлік т?жірибеге с?йеніп айт?андары ??ла??а кірмейтін, бос?а мазаны алатын араны? ызылы іспеттес болар. Кіммен болсын дауласу?а, оны? пікірін жо??а шы?ару?а ??мартып, ешкімге сенгі? келмес. Енді ?з дегеніммен ?мір с?ремін дерсі?.

      Сонда да болсын мынаны есі?е ал?айсы?: барлы?ын кішірейтіп к?рсететін теріс ?ара?ан д?рбі шынысы сені? ?лшемді м?мкіндіктері?ді, уайымы?ды зорайтып к?рсететіні, тым ?сірелеп жіберетіні болады. М?селен, бір н?рсеге ?уанатын болса? шаттандырып, ренжитін болса? жан д?ние? жаралан?андай ?апаландырып, егер біреу ?нап ?алса ?зі?ді ?мыттыратындай.

      ?мір тек сені? ?уаныш-к?йініші?мен, жа?сы к?ру мен жек к?руі?нен ?ана т?ратындай. Сені? сезімі?ні? ?асында бас?аны? ?лемі с?з болып па?!

       Міне, «наурыз» мінезді балауса ша?та?ы ?ыз бен бозбала сендер осындайсы?дар. Сол себепті, ата-анасыны? кезекті ескертуін к??іліне ауыр ал?аны ?ара аспанды жерге т?сіріп, б?рінен т??іліп, ту?ан ?йінен безіп, дала?а ?ашар, екіншісі – бір к?ргеннен есін ал?ан «?ашы?ыны?» со?ынан ілесер, ?шіншісі - ?мір сыйла?ан, т?н ?й?ысын т?рт б?ліп осы к?нге жеткізген анасыны? бетіне д?рекі с?з айтып, сол ар?ылы ж?регіне мірді? о?ын ?ада?анын ойлап та жатпас. ?рине, елді? барлы?ы бірдей ересектер ?леміні? есігін осындай бір?алыпты ашпайтыны аны?; біреулер ?ле? жаза бастайды, кітаптан бас алмайтындар да табылады, спорт?а бой ?рады. Жылдар ?теді, т?рбие мен сана ?штасып  жатса мінез-??лы? ?алыптасып, жеке т?л?а пайда болады.

     ?ыздар, мынаны  білгейсі?: біз м?лде сені? т?уелсіздігі?ді шектегіміз келмейді. Сені? бойжетіп ?ал?аны?а, ?алай ?скені?е ?уанып, т?убе деп отырмыз. Сені? жетістіктері?е риза болып, ма?танамыз. Со?ан ?арамастан сені ба?ып-?а?у, т?рбиелеу барысында бас?а ата-аналар сия?ты біз де бір жерде ?ателік жіберіп алмады? па екен деп ала?даймыз: о?уына к?бірек к??іл б?лсін, шет тілін ?йреніп, музыкамен айналыссын деген ниетпен ?й-ішіні? тіршілігіне араластырмай, е?бектен тыс ?алмады? ма? ?азір к?птеген отбасы «баладан еште?е керек емес, тек о?ыса болды» деген ?а?идамен ?мір с?ретіні жасырын емес. ?йренгені? ?зі?е жа?сы, істегені? ма?ан жа?сы, деп баланы ерте бастан е?бекке араластырып, ол тап?ан тиын-тебенді отбасыны? ?оржынына ?осар уа?ыт алыста?алы ?ашан. Б?л арада бала кезден е?бекті? д?мін татып, ащы терді? т?тті рахатын ерте сезінгендерді? ?о?амды? т?ртіпті ерте ме?геретінін, ?лкенге ??рмет, кішіге ?ам?орлы? жасауды?, отбасылы? м?селені шешуге ?з ?лесін ?осуды? адамдарды жа?ындастыратынын, ?зара т?сінушілік пен бауырмалды?ты ?алыптастыратыны да ?мыт ?ал?андай.

    Б?гінгі жа?дай бас?аша. Отбасы ?л-ау?атыны? жа?саруы ата-аналарды? балаларына деген махаббатына да т?зету енгізді. «Б?рі де сендер ?шін!» - дегенді жиі айтатын болды?. Сол ?шін, я?ни балаларымыз тіпті ?здері ата-ана бол?анда да ?иынды? пен тапшылы? к?рмеуі ?шін к?ндіз к?лкі, т?нде ?й?ы к?рмей е?бек етеміз. М?мкіндік болып жатса, екі жасты? ?йлену тойында п?тер есігіні? кілтін бейне бір ?олса?ат сыйлап т?р?ан сия?ты ?сынды?, ?ыз жасауында міндетті деп саналатын іс тігетін машинаны? орнына шетелдік темір т?лпар тізгінін ?статты?. Балалар?а ?немі ж?мыс беру, сол ар?ылы е?бекке баулу орнына олар баста?ан істі дереу ?з ?олымыз?а аламыз. ?абыр?асы ?айысып, белі майысып кететіндей к?реміз. ?йткені к?бісінде жал?ы, жал?ыз немесе ?р отбасында бір ?л, бір ?ыздан ?ана.

    Есі?де болсын: адам ?зіне ?на?анды ?ана емес, бас?алар?а пайдасы мен ?ажетті істі істегенде ?ана т?л?а болады. Жеке басы?ны? м??тажын ?ана?аттандыру ?шін к?п а?ыл ?ажет бола ?оймас. Алайда к??ілге ?онымды а?ылды к?деге асыру ?шін ?лкен ж?рек, табандылы? ?ажет. Біреуді? ?ай?ысына орта?таса отырып, ?з м??ы?ды же?ілдетесі?; ?згеге ?уаныш сыйлау ар?ылы ?з ба?ыты?ды еселейсі?. Бізді? ?лтты? философиямыз. Отбасылы? ?а?идамыз осы?ан саяды.

   Адамдар сенен не к?теді? Бейтаныс адам?а б?тен жерде с?ра?анда сыпайы т?рде ж?н сілтегеннен, к?ршілерге алдымен иіліп с?лем бергеннен, ?ажет болса кішіпейілдікпен ж?рдемдескеннен ?зге не керек. ?рине, са?ан е? ?лкен ?мітті отбасы           

 артады.