?ызылорда облысы, Жа?а?ор?ан ауданы,
№164 орта мектебіні? ?зін-?зі тану п?ніні?
м??алімі Ш?метова Г?лн?р
?зін-?зі тану саба?ыны? жоспары
Мектеп_ 164 К?ні_13.12.2014ж__
Та?ырыбы: Аялай біл, сен деп со??ан ж?ректі
??ндылы?: С?йіспеншілік. ?асиет (сапа): адамдарды сыйлай, ?адірлей білу. Мейірімділік, аялау, адамгершілік ?асиеттерді жете т?сіну
Сынып 7 О?ушыларды? саны_______
Ма?саты:
Жаны?да ж?рген жа?ын адамдарды (отбасы м?шелері, ??рбы-??рдастар, достар) сыйлау?а, ??рметтеуге ?йрету.
Міндеттері:
• адамдарды? бір-біріне деген мейірім-шапа?атыны? м?н-ма?ынасын т?сіндіру; Бала бойына с?йіспеншілікті, жылылы?ты ?ялату,ата-анасын ??рмет т?ту.
• жаны?да ж?рген жа?ын адамдар?а деген с?йіспеншіліктерін дамыту; Хал?ымызды? т?лім- т?рбиесіні? ананы? а? с?тімен, ?же ?негесімен,ата а?ылымен берілетіндігін,?зіндік ?лтты? ?асиетімізді балалар бойына дарыту.
• жаны?да ж?рген жа?ын адамдарды сыйлай, ?адірлей білуге отбасы м?шелері арасында?ы бауырмалды?, ?айырымдылы??а, т?рбиелеу.
Саба? барысы:
1. ?йымдастыру кезе?і. Бес «Т» ережесі
2. Тынышты? с?ті (музыкамен)
«К?нні? н?ры» (3 мин)
-Денемізді тік ?стап, орынды?та еркін отырамыз.К?зімізді ж?мамыз.К?з алдары?да к?к шал?ынды дала. Ж?мса? самал есіп т?р. Аспанда к?н н?рын ерекше т?гіп, сені? ма?дайы?нан ?тіп ж?регі?е ??йылды. Н?р?а б?ленген ж?регі? жа?а ашыл?ан г?лдей с?йіспеншілік ?ауызын ашуда. С?йіспеншілікке толы ж?ректен к?нні? н?ры сені? ая?ы?а т?седі.Сені? ая?ы? тек жа?сы жерлермен ж?ру ?шін.Ая?ы?нан к?нні? н?ры ?олы?а барды, тек жа?сыны ?ана ?стау ?шін. К?нні? н?ры ?олы?нан аузы?а барды, жа?сыны ?ана айту ?шін. Аузы?нан к?нні? н?ры ??ла?ы?а барды, тек жа?сы с?з есту ?шін. К?нні? н?ры к?зі?е барды, тек жа?сыны к?ру ?шін. Сені? б?кіл т?ла бойы? с?йіспеншілік н?рына б?ленді. Сен осы с?йіспеншіліктері?ді досы?а жібер. Ата - ана?а жібер.Сен сол с?йіспеншілік н?рын ту?ан-туыстары?а жібер.Барлы? мектептегі таныстары?а жібер.Айнала? с?йіспеншілік н?рына б?леніп т?р. Бізді? б?лмеде н?р?а б?леніп с?йіспеншілікке толды. ?андай жан тынышты?ы. К?зімізді ептеп ашайы?.
3. ?й тапсырмасын тексеру. ( Саба? барысын тал?ылау)
Ана махаббаты
Р. Акдемір
?йді? е? ?демі жері ?сті?гі ?абатта?ы б?лмені? терезесі еді. Ол жерден б?кіл к?ше ж?не ?аланы ?орша?ан таулар тамаша к?рінетін.
Ана к?нде кешке ?арай балаларымен к?ні ?за? ж?мыста ж?рген ерін де ?детінше сол жерде ?арсы алатын. Жексенбі кешінде де к?ндегі жерінде отырып, ері мен балаларыны? ?йге ?айтуын асы?а к?тетін. Алыстан оларды? т?белері к?рініп, ?йге жетер-жетпестен ?уанышпен амандасатын. Ана кемтар еді. К?п жылдардан бері ая?тары сал болып, нау?астан ж?ре алмай ?ал?ан-ды. Біра? сонда да к?зі балаларыны? ?стінен т?спейтін, киімдерінен кішкене бір да? немесе ая? киімдерінен батпа? ізін к?рсе шыр-пыр болатын.
Балаларыны? о?ан ы?ылас б?ліп, бірге кезген серуендерін, ты?да?ан ?уендерін ж?не о?у жа?дайларын естіген сайын к?здері жанып, оларды шын к??ілімен ты?дайтын. ?сіресе балалары ?рісте жайыл?ан сиырларды ж?не бір к?ні к?тпеген жерден алдарынан шы??ан ?оянды к?ргендерін т?сіндірген кезде ана ?зін сондай ба?ытты сезінетін.
Бір к?ні ?кесі балаларына: «Келесі жексенбіде бір ?алашы??а кетеміз. Ол жерде біраз ж?мыстарым бар. Та??а жуы? пойызбен жол?а шы?ып, кеште ?айтып ораламыз», – дейді. Балалар ?уан?андарынан ?олдарын шапала?тап жібереді.
Б?л – ?зен жа?асында демалып, к??іл к?теру. Бірден нелер алатындарын ойланды. Ар?а?а асатын с?мке, ??тылар, футбол добы, аспалы тор т?сек. Бас?а да біраз н?рселер. Балалар ?зара ?ызы? ??гімеге кірісіп кетті.
Ана бір к?н бойы ?йде жал?ыз ?алатынын ойла?анда к??ілі ??лазып, м??айып ?алды. Іші пыс?аннан ?зін алдаусыратып терезе жанына отырып, ?анша кітап о?ыса да, уа?ытын ?ткізе алмайтынын т?сінді. Шіркін, балаларыны? бірі жанында ?алса ?ой. Біра?, ана ешн?рсе демеді. Себебі балаларыны? к??іл к?йін б?з?ысы келмеді.
Т?стен кейін анасыны? жанында отыр?ан кіші ?лы бір кітап о?ып берді. Анасы да ?лыны? ?ате о?ы?ан с?здерін ?айталап, к?мегін тигізуде.
Біраздан кейін кіші ?лы о?ып отыр?ан кітабын ?оя салып, кенеттен есіне бір н?рсе т?скендей анасыны? кеудесіне басын ?ойды, кішкене ?олдарын мойнына асып:
Анашым, – деп сыбырлады. – Мен жексенбі к?ні сені? ?асы?да ?ал?ым келеді. Біра? ешкімге айтпай-а? ?ойшы.
Анасы ?лын аймалап:
Жарайды, ?лым. Сені? б?л шешімі?е ризамын, жексенбі к?ні ішім пыспайтын болды, – деді.
Келесі к?ні та?ерте? кішкене ?ызы ас ?йде ж?мыс істеп ж?ргенде ?олайсыз бір жа?дай болды. Айша жу?ан таба?ын с?ртемін дегенде, жерге т?сіріп сындырып алды. ?зі де ?атты ?обалжыды, б?ны к?ріп т?р?ан анасы ?ызына жа?ындап:
Жаны? аман болсын, ?ызым. Шкафта бас?а да таба?тарымыз бар, – деп к?лімсірей с?йледі.
Кішкене ?ыз анасыны? б?л с?зіне ?атты ?уанды. ?йінен о?у?а шы?ар алдында:
Анашым, білесі? бе, жексенбі к?ні мен ?йде ?аламын. Бірге болайы?шы. Бір-а? ешкімге айтпа, – деді.
Ана кешке ?арай б?лмесіне барып, тігін тігіп жат?ан. ?лкен ?лы ішке кірді. Жан-жа?ына ?арап, ?ялып ?рлі-берлі ж?рді. Бір н?рсе айт?ысы келген сия?ты. Біра? ешн?рсе айтпады.
Анасыны?:
Балам, бір жа?дай болды ма? – деп с?рауына тура келді.
Не ?ой. Бір ойыншы? ?ша? жасап жатыр едім. Мен жексенбі к?ні ?йде ?алып соны бітірсем бола ма? Бас?алары барсын. Мен ?йде сені? жаны?да ?алсам. ?алай ?арайсы?. Біра? м?ны ?кем де, бауырларым да білмей-а? ?ойсын-шы.
Осындай мейірбан ж?не т?сінігі мол балаларыны? барлы?ына ?уан?ан ананы? к?здеріне жас толды. Кешке барлы? бол?ан жа?дайды балаларынан ??пия т?сіндірген кезде, ?келері:
Жексенбіде бас?аша демалармыз. Фабриканы? иесімен с?йлесіп, жол?а бір машина алармын. Отыратын т?рт кісілік орын бар. ?лкен ?лына ?арап, сен ж?ргізушіні? ?асына отырса?, б?ріміз де сиямыз. Сен де барасы?, бізді? ?сынысымыз?а не дейсі?? – дейді ?йеліне ?арап.
Ана ?ол шапала?тап ?уана келісім берді. Олар сол жексенбіні шынында да ?те тамаша ?ткізді. Олар осы бір демалыс к?нін жылдар бойы ?мытпады.
Ана неліктен балаларыны? к??іл к?йін б?з?ысы келмеді?
Балаларды? саяхаттан бас тартуларыны? себебін ?алай т?сіндірер еді?дер?
Егер сендер осы балаларды? орнында болса?дар не істер еді?дер?
Ойланайы?, пікірлесейік.
• «Аялау», «?адірлеу» деген с?здерді ?алай т?сінесі?дер?
• Айнала?да?ы адамдарды? жа?сылы?ын, мейірімін сезініп-бай?ап, ба?алайсы?дар ма? ?алай?
• ?зі? жа?сы к?рген адамдарды? са?ан нем??райлылы? таныт?ан кездері болды ма? Сол кезде не сезінді??
• ?зі?е «мейірім-шапа?атын аяма?ан адамдар ?шін мен не істедім?» деген с?ра? ?ойып к?рді? бе?
• Адамдар са?ан «ра?мет» айта ма? Ал ?зі? ше?
Д?йекс?з
Ананы с?ю,ананы сыйлау,ананы ?уанту-б?ріміз ?шін парыз.
Ф.Забур
Т?йіндеме
Ата-ана ж?регіні? л?пілін сезе біл, оларды? жанарынан к??іл хошы мен тынышты?ты, ба?ыт пен ?уаныш с?улесін, беймазасыды?ы мен ?бігерленуін, ?иналысы мен кейістігін к?ре біл. Ата-наны? к?зінен оны? жан-д?ниесін к?ре білуін жастайы?нан ?йрен.
В.А. Сухомлинский
Жа?даяттарды талдау.
1. Саят ?з ата-анасын бас?а балаларды? ата-аналарымен к?п салыстырады. Кейде Саятты? ?з ата-анасына к??ілі толмай, реніш білдіретін кездері де болады.
Саятты? іс-?рекетін ?алай ба?алайсы??
Саят?а ?андай ке?ес берер еді?дер?
2. Меруертті? к??ілі еште?еге толмайды. Тіпті ол б?йек болып ж?ретін ата-анасыны?, жа?ындарыны? мейірімі мен ?ам?орлы?ын сезінбейді де. Меруерт ?зіні? б?л ?ылы?ына еш ?иналмайды.
Меруертті? нем??райлылы?ыны? себебі неде?
Меруертті? бойында ?андай ?асиеттер жетіспейді деп ойлайсы?дар?
3. Ербол ?йіндегі к?рі ?же, атасыны? мазасызды?ына, ??ла?ыны? нашар еститініне ашуланады. Ол ?арттарды? таби?и ?ау?арсызды?ын т?сініп т?рса да, ашу?а ?алай бой бергенін сезбей де ?алады.
Ербол неліктен ?арт адамдарды т?сінбейді?
Ербол?а ?андай ке?ес бересі?дер?
(М??алім сыйы) «Со?ыр ана»
Д?птермен ж?мыс, шы?армашылы? ж?мыс
«Аялай біл сен деп со??ан ж?ректі» та?ырыбына ?ле? шы?ару, эссе, шы?арма жазу.
• Топпен ?н салу.
Ана туралы жыр
С?зі ?. ?айырбековтікі
?ле?і Ш. ?алдыая?овтікі
?лемні? жары?ын
Сыйлады? сен ма?ан.
Даланы? ?р г?лін
Жинады? сен ма?ан.
Сен берді? ??старды?
?анатын сам?а?ан.
Балалы? ??штарым
?зі?е арна?ан.
?айырмасы:
?лдилеп, аялап
?сірген жемісі?.
Самал жел, сая ба?
??ша?ы? мен ?шін.
Есейіп кетсем де
Мен са?ан с?бимін.
К??ілі?ді к?ктемдей
К?зі?нен танимын.
?теуге борышым,
Анашым, жан сырым.
Іздедім сен ?шін
?лемні? асылын.
?лемні? байлы?ын
Сыйлар ем, кеш мені.
Сыйлар ем ай, к?нін
?олыма т?спеді.
. ?й тапсырмасы
“Адамды с?йе біл” С. Байжановты? ??гімесін о?ып келу.
Со??ы тынышты? с?ті. (музыкамен) (2 мин)
Алдамен с?й, арда?ты ата-ана?ды,
?лгілі ?рпа? атадан бата алады.
Бар жа?сылы? бала?а б?л ?аламда
Мейірімінен ананы? жасалады.
Жыра? ж?рген ата-анасын са?ын?ан
Ата-ана?а с?лем айт?ан ?н-жырдан.
Екеуіні? ?уанышы,тілегі
?р?ашан да бір арнадан табыл?ан.
Баяу ?уен ?ойылады. О?ушылар денесін, басын тік ?стап, к?зін ж?мып отырады.
М??алім ж?й дауыспен:
«Б?гінгі саба?ымызды есімізге т?сірейікші. Жа?сыны естіп, айтып б?рімізді? к??іл – к?йіміз к?терілді. Ісіміз де, с?зіміз бен ойымыздай, болатынына сенімдімін. Саба?та к?рініс тап?ан жа?сы ?асиеттер ж?ректерімізде са?талып, іс ж?зіне асырылсын. Жа?сы ой ойлайы?, жа?сы с?з с?йлейік, жа?сы іс жасайы?! Осындай тынышты?та с?л отыра т?райы?. ?андай жан тынышты?ы! Енді жайлап к?здері?ді ашу?а болады»
Б?гін сендер саба?ты ?те жа?сы о?ыды?дар, жа?сы ойлар айтты?дар, сол ?шін, сендерге к?п-к?п рахмет айтамын!
Тынышты? с?ті.
Ата - ана ж?регіні? л?пілін сезе біл, оларды? жанарынан к??іл хошы мен тынышты?ты, ба?ыт пен ?уаныш с?улесін, беймазасызды?ы мен ?бігерленуін, ?иналысы мен кейістігін к?ре біл. Ата - ананы? к?зінен оны? жан д?ниесін к?ре білуге жастайы?нан ?йрен. Арда?тай біл, аялай біл, сен деп со??ан ж?ректі.
Адам?а е? ?ымбаты-отбасы.Отбасында с?йіспеншілік,сыйласты?,татулы?,бауырмалды? бол?анда ?ана бірлік болады.Ата-ана отбасыны? ?йыт?ысы десек,бала отбасын берік ?стау?а ?ажетті алтын ді?гек.
?рбір бала ?з ата-анасын ?адірлеп,Отанына,ту?ан жеріне деген с?йіспеншілікпен ?араса,болашы?та ?з-?зін танумен ?атар,?міріне ны? сеніммен ?адам басады.
М??алім сыйы: ?.М?сіреповты? “А?лима” ??гімесінен ?зінді о?у
?ке– ас?ар тау,
Ана– а?ып жат?ан б?ла?,
Бала –жа?ада?ы ??ра?.
«Мен ?андаймын»та?ырыбында ж?ргізілген сауалнаманы? ?орытындысы.
4 о?ушы:?здеріні? бойында?ы ?асиеттерді білмейді,?здерін білу ?шін к?п талпыну керек.
?лі де болса,?здері?е к??іл б?лу керек,атал?ан ?асиеттерді? барлы?ы бойлары?да бол?анда ?ана сендер,бас?а біреуді сыйлауды,??рметтеуді білесі?дер.
Жа?сы болу – ?зі?нен,
Жаман болу- ?зі?нен.
?зі?ді ?зі? ая да,
?зі? ?йрен ?зі?нен.
