"Абай-дана, Абай-дара"

«Абай –дана, Абай- дара ?аза?та».

Саба?ты? ма?саты: ?лы а?ынны? ?негелі ?мірімен таныстыру, шы?армаларына шолу жасау, ?ле?дерін, ?ндерін м?нерлеп айт?ызу. С?з ?неріні? ?ыр – сырымен таныстыру.

Ш?кірттерді ту?ан жерге деген с?йіспеншілікке, Отан тынышты?ын ?ор?ау?а, адамгершілікке, таби?ат ?семдігін т?сінуге, ?асиетті н?рселерді ?адір т?ту?а т?рбиелеу. С?йлеу м?дениетін ?алыптастыру, эстетикалы? т?рбие беру.

Саба?ты? ?діс- т?сілі: С?ра?- жауап, баяндау, т?сінд?ру, ?ле? о?у, ?н айту, к?рініс к?рсету

Саба?ты? к?рнекілігі: Абай портреті, кітаптар, шы?армалары, тірек сызбалар, ?анатты с?здер, фотослайдтар, буклеттер.

Саба?ты? барысы:І ?йымдастыру кезе?.

Кіріспе М??алім с?зі: ??рметті ?стаздар, о?ушылар! Б?гінгі т?рбие са?атымыз « Абай- дана, Абай- дара ?аза?та» атты ашы? т?рбие са?атымыз ?аза?ты? ?лы а?ыны Абай ??нанбай?лыны? шы?армашылы?ына арналады. Б?л кеште Абайды? ?ле?дері, ?ндері мен шы?армаларыны? ?зінділерімен танысасыздар.

1-ж?ргізуші: Ж?регін шыра? етіп жандыр?ан кім?

Жырымен жан сусынын ?андыр?ан кім?

?зіне –?зі орнатып ескерткішті,

                        М?ра?ып, кейінгіге ?алдыр?ан кім?Алихан: Даламызда м??лы ?міт
               Т?р?ан кезде ?алтырап
               К?кіректерге н?р ??йып,
               К?н боп туды? жар?ырап.

Мирболат: Абай – а?ын ер еді,
                   Абай дана, сері еді,
                   Абайды? рухын ?лтірмей,
                   Ас?а?тат?ан елі еді
                   Аспанда?ан жері еді.

Анна: Ж?ртына ?ле? ?алдыр?ан
           Абай неге ?леді?
           Абай неге с?неді?!
           А?ын дауыл, сел еді,
          Са?тайды ?л-?ыз дарынды,
          Хал?ыны? ?дет-??рпын.
          Біздердей ?рпа?тары?ды
          Ж?рсінші ?олдап рухы?.
А?сар:А?ын жаны ке? еді,
           Ойла?аны елі еді.
           «Хал?ым, ж?ртым» дегенде
           Талай шабыт кеп еді,
           Дара а?ын ер еді,
           Ж?рген жері т?р еді.

Сахна?а Абай ( Маулет) шы?ады.

Ж?регімні? т?біне тере? бойла,

Мен бір ж?мба? адаммын оны да ойла.

Со?ты?палы, со?па?сыз жерде ?стім,

Мы?мен жал?ыз алыстым, кін? ?ойма.

М??алім: Ж?регімні? т?біне тере? бойла,
                 Мен бір ж?мба? адаммын оны да ойла.
                 Со?ты?палы, со?па?сыз жерде ?стім,
                 Мы?мен жал?ыз алыстым, кін? ?ойма!
Абай болаша? ?рпа??а, я?ни сендерге с?зін осылай арнады. Б?л ?зі с?рген ?асырдан ?зіне бейтаныс, бас?а, біра? жа?ын болаша??а сенімді жол сал?ан а?ынны? с?зі еді. Ол жар?ын болаша??а апаратын жолды ?з хал?ына талмастан к?рсетті. Ол жол ?ылым, білім, ?нер, м?дениет жолы еді. Абайды? «даналы?ы» да осында. Ал «дара» деген себебіміз сол заманда к?зі ашы?, к?кірегі ояу, т?рлі тілді ме?герген ?алы? ?аза? арасында жал?ыз Абайды? ?зі болды.
Енді, а?ынны? ?мірі туралы деректер ты?дайы?.

Гулназ-: ?мірбаян.

?аза?ты? ?лы а?ыны Абай ??нанбай?лы 1845 жылы Семей ??іріні? ?азіргі Абай ауданында?ы Шы??ыстау б?ктерінде д?ниеге келген. Абайды? шын аты Ибра?им. ?жесі еркелетіп «Абай» деп атап кеткен. Абайды? ата-тегі, т?рбиеленіп шы??ан ортасы Тобы?тыны? шынжыр бала?, ш?бар т?с, ау?атты отбасы бол?ан.?кесі ??нанбай а?а с?лтан,болыс болса, аталары ?скенбай, Ыр?ызбай ата?ты, ?йгілі билер бол?ан.Болаша? а?ын жас кезінен ?ле?, ??гімеге ?уес болып, ?жесі Зере мен анасы ?лжан а?ыз- ??гімелерін барлы? ынтасымен ты?дайтын. Ауыл молдасынан арабша сауат аш?ан Абайды ?кесі он екі жасында Семейге о?у?а жібереді. Абай Ахмет- Ризаны? медресесінде о?ыды. Медреседе араб, парсы тілдерін жа?сы ме?гереді. Шы?ыс а?ындары Низами, Са?ди, Фзули, Хафиз шы?армаларымен танысады. Медреседе о?ып ж?ріп, ?ш ай «Приходская школада» орысша о?иды.

Та?ат: Тірек сызбамен ж?мыс

философ за?гер а?ын аудармашы сазгер дара ойшыл

кеме?гер Абай жазба ?дебиетіні? негізін салушы

гуманист ?о?ам ?айраткері ?діл би

а?артушы-?стаз

Гулназ : слайд таныстыру Фотосуреттерді с?йлету.

Абай туралы с?з.

Ибра?им мырзаны? т?ра?ы ?аза? іші бол?анды?тан, ?адірі азыра? білінді. Олай болма?анда данышпан, хакма философ кісі еді. ?ор елде туды да, ?орлы?пен ?тті.

Ш?к?рім.

?аза?ты? бас а?ыны Абай ??нанбаев. Онан ас?ан б?рын?ы –со??ы заманда ?аза? баласында біз білетін а?ын бол?ан жо?.

?лдана: «К?зімні? ?арасы» ?нін ты?даймыз.

А?сар : Абай ?аза? тіліне А. С. Пушкинні?, Ю. М. Лермонтовты?, Л. Н Толстойды?, Салтыков –Шедринні?, Гетені? шы?армаларын ?аза?ша?а аударды.

Маулет: Абайды? шы?армалары. Поэмалары: «Ескендір», Мас??т», «?зім ??гімесі» 45 ?ара с?зі, ?ле?дері бар.

К?рініс 17 ?ара с?зіне.

М??алім: Ту?аннан д?ние есігін ашады ?ле?,

?ле?мен жер ?ойнына кіреді дене?

?мірдегі ?ызы?ы? б?рі ?ле?менен.

?лдана :«?ле? – с?зді? патшасы, с?з сарасы»

Алихан: «Жасымда ?ылым бар деп ескермедім»

Мейірбек: «?ылым таппай ма?танба»

Та?ат : «?семпаз болма ?рнеге»

?н «Желсіз т?нде жары? ай»

С?ра?тар Абай шы?армашылы?ына байланысты.

1. Абай туралы е? ал?аш ма?ала жаз?ан кім?( ?лихан Б?кейханов, 1903жылы Петербургта жаз?ан).

2. Абайды? шын аты кім?(Ибра?им).

3. Абай Леермонтовтан ?анша шы?арма аудар?ан?(Жиырма жеті шы,арма аудар?ан).

4. Абайды? ?жесіні? ж?не шешесіні? аттарын ата.( Зере, ?лжан.)

5. Ділд?д?н ту?ан балалары.(А?ылбай, ?бдірахман, Ма?ауия).

6. «?аза?ты? бас а?ыны -Абай ??нанбаев» деп ата?ан кім?( Ахмет Байт?рсынов).

7. ?йгерім кім? ?йгерімні? шын атын ата.(Абайды? екінші ?йелі, шын аты Ш?кман.)

8. « Абай жолы» романын кім жазды?( М?хтар ?уезов).

9. Абай ескерткіші ал?аш ?ай ?алада ?оыйлды?(Алматы ?аласында м?сінші-Х. Наурызбай.)

10. Абай кімге ?ашы? болды? (То?жан?а)

11. Ш?к?рімні? Абай?а ?андай туысты? жа?ындынды?ы болды?(Абайды? а?асыны? баласы.)

М??алім: Ары таза, иманы мол данышпан,
Заман ?нін сезе білген алыстан.
?ле?імен оятып ?р сананы,
?мір бойы наданды?пен алыс?ан.
Дана Абай?а те? келмес ешбір а?ын,
Танытты ол адамзатты? асыл затын.
?ыры? бес ?ара с?зді жазып кетті,
Шыра? ?ып ?стап ж?рміз атап атын.
Аты ?шпейді Абайды? м?ным аны?.
Ар-ожданын намыс?а жанып алып,
«?алы? елім - ?аза?ым» деп жырлады,
Зередей ?жесінен т?лім алып.
?р с?зінде астарлы ой т?рады.
О?ыса?, ашылады ой т?маны.
С?рініп, жы?ылмау?а Абайды о?ы,
Абай с?зі – ?аза?ты? бойт?мары
?аза?ты? ас?ан кемелі
Ж?ртты? ?амын жеп еді,
А?ынны? рухы ?лмейді,
Абай – ?лы себебі!
- Кешегі ауыр да к??гірт заманда жалын боп жанып ?ткен Абайды? осы м?расы ту?ан хал?ы ?шін еш?ашан да сар?ылмайды. Абай ту?ан елін ?аншама с?йсе, елі ?шін к??іреніп, тебіренсе б?гінгі ?рпа? оны сонша ??рметпен с?йіп отыр. Абайды? к?зі тірісінде жетпеген арманына бізді? заманымызда жетіп отыр. ?йткені, б?гінгі ?рпа? к?зі ашы?, ?ылым?а, білімге, ?нерге ??мар. Абай атамызды? «Ата?ны? баласы болма, адамны? баласы бол» деген ?сиетін к?кіректе ны? са?тайы?.

?н « ?ара??ы т?нде тау ?ал?ып»

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«"Абай-дана, Абай-дара"»

«Абай –дана, Абай- дара қазақта».

Сабақтың мақсаты: Ұлы ақынның өнегелі өмірімен таныстыру, шығармаларына шолу жасау, өлеңдерін, әндерін мәнерлеп айтқызу. Сөз өнерінің қыр – сырымен таныстыру.

Көркем сөйлеуге , өз бетімен іздене білуге , шығармашылықпен жұмыс істеуге көмектесу.

Шәкірттерді туған жерге деген сүйіспеншілікке, Отан тыныштығын қорғауға, адамгершілікке, табиғат әсемдігін түсінуге, қасиетті нәрселерді қадір тұтуға тәрбиелеу. Сөйлеу мәдениетін қалыптастыру, эстетикалық тәрбие беру.

Сабақтың әдіс- тәсілі: Сұрақ- жауап, баяндау, түсіндңру, өлең оқу, ән айту, көрініс көрсету

Сабақтың көрнекілігі: Абай портреті, кітаптар, шығармалары, тірек сызбалар, қанатты сөздер, фотослайдтар, буклеттер.

Сабақтың барысы:І Ұйымдастыру кезең.

Кіріспе Мұғалім сөзі: Құрметті ұстаздар , оқушылар! Бүгінгі тәрбие сағатымыз « Абай- дана, Абай- дара қазақта» атты ашық тәрбие сағатымыз қазақтың ұлы ақыны Абай Құнанбайұлының шығармашылығына арналады. Бұл кеште Абайдың өлеңдері, әндері мен шығармаларының үзінділерімен танысасыздар.

1-жүргізуші: Жүрегін шырақ етіп жандырған кім?

Жырымен жан сусынын қандырған кім?

Өзіне –өзі орнатып ескерткішті,

Мұрағып, кейінгіге қалдырған кім?

Ерте оянып , ойланып , ержеткен кім?

Талабын тас қияға өрлеткен кім?

Құбажан, құрбақан құм, құла қырда,

Өлеңнің бесігінде тербеткен кім?

Соқтықпалы, соқпақсыз жерде өскен кім?

Үнінен әділдіктің лебі ескен кім?

Арманын атандырып келешекке ,

Біздермен осы күнгі тілдескен кім?

Тайсалмай, мыңмен жалғыз алысқан кім?

Жауына найза сөзін шанышқан кім?

Өзендей құйған барын көк теңізге,

Лермонтов, Пушкиндермен табысқан кім?

Алихан: Даламызда мұңлы үміт
Тұрған кезде қалтырап
Көкіректерге нұр құйып,
Күн боп тудың жарқырап.

Мирболат: Абай – ақын ер еді,
Абай дана, сері еді,
Абайдың рухын өлтірмей,
Асқақтатқан елі еді
Аспандақан жері еді.

Анна: Жұртына өлең қалдырған
Абай неге өледі?
Абай неге сөнеді?!
Ақын дауыл, сел еді,
Сақтайды ұл-қыз дарынды,
Халқының әдет-ғұрпын.
Біздердей ұрпақтарыңды
Жүрсінші қолдап рухың.

Аңсар:Ақын жаны кең еді,
Ойлағаны елі еді.
«Халқым, жұртым» дегенде
Талай шабыт кеп еді,
Дара ақын ер еді,
Жүрген жері төр еді.
Мейірбек:Ақындар жырлап айтқандай
«Абай тіл иен көз» еді.
Абай жыры мәңгілік,
Жүрегім оны сезеді.
Жазира, дархан бел еді.

Сахнаға Абай ( Маулет) шығады.

Жүрегімнің түбіне терең бойла,

Мен бір жұмбақ адаммын оны да ойла.

Соқтықпалы , соқпақсыз жерде өстім,

Мыңмен жалғыз алыстым, кінә қойма.

Мұғалім: Жүрегімнің түбіне терең бойла,
Мен бір жұмбақ адаммын оны да ойла.
Соқтықпалы, соқпақсыз жерде өстім,
Мыңмен жалғыз алыстым, кінә қойма!
Абай болашақ ұрпаққа, яғни сендерге сөзін осылай арнады. Бұл өзі сүрген ғасырдан өзіне бейтаныс, басқа, бірақ жақын болашаққа сенімді жол салған ақынның сөзі еді. Ол жарқын болашаққа апаратын жолды өз халқына талмастан көрсетті. Ол жол ғылым, білім, өнер, мәдениет жолы еді. Абайдың «даналығы» да осында. Ал «дара» деген себебіміз сол заманда көзі ашық, көкірегі ояу, түрлі тілді меңгерген қалың қазақ арасында жалғыз Абайдың өзі болды.
Енді, ақынның өмірі туралы деректер тыңдайық.

Гулназ-: Өмірбаян.

Қазақтың ұлы ақыны Абай Құнанбайұлы 1845 жылы Семей өңірінің қазіргі Абай ауданындағы Шыңғыстау бөктерінде дүниеге келген. Абайдың шын аты Ибраһим. Әжесі еркелетіп «Абай» деп атап кеткен. Абайдың ата-тегі, тәрбиеленіп шыққан ортасы Тобықтының шынжыр балақ, шұбар төс, ауқатты отбасы болған.Әкесі Құнанбай аға сұлтан,болыс болса, аталары Өскенбай, Ырғызбай атақты, әйгілі билер болған.Болашақ ақын жас кезінен өлең , әңгімеге әуес болып , әжесі Зере мен анасы Ұлжан аңыз- әңгімелерін барлық ынтасымен тыңдайтын. Ауыл молдасынан арабша сауат ашқан Абайды әкесі он екі жасында Семейге оқуға жібереді. Абай Ахмет- Ризаның медресесінде оқыды. Медреседе араб, парсы тілдерін жақсы меңгереді. Шығыс ақындары Низами, Сағди, Фзули, Хафиз шығармаларымен танысады. Медреседе оқып жүріп, үш ай «Приходская школада» орысша оқиды.

Таңат: Тірек сызбамен жұмыс

философ заңгер ақын аудармашы сазгер

дара ойшыл

кемеңгер Абай жазба әдебиетінің негізін салушы

гуманист қоғам қайраткері әділ би

ағартушы-ұстаз

Гулназ : слайд таныстыру Фотосуреттерді сөйлету.

Абай туралы сөз.

Ибраһим мырзаның тұрағы қазақ іші болғандықтан , қадірі азырақ білінді. Олай болмағанда данышпан , хакма философ кісі еді. Қор елде туды да, қорлықпен өтті.

Шәкәрім.

Қазақтың бас ақыны Абай Құнанбаев . Онан асқан бұрынғы –соңғы заманда қазақ баласында біз білетін ақын болған жоқ.

Ахмет Байтұрсынұлы.

Абай лебі , Абай үні , Абай тынысы-заман тынысы, халық үні. Бүгін ол үн біздің де үнге қосылып , жаңғырып, жаңа өріс алып тұр.

Мұхтар Әуезов.

Орыстар үшін-Пушкин, ағылшындар үшін –шекспир, грузиндер үшін -Руставели.... қандай ұлы құбылыс болса, Абай да қазақтар үшін сондай теңдессіз құбылыс.

Қайсын Кулиев.

Абай әлемге ашылған терезе еді, оның жаны жаңарып жатқан дүниенің алыстағы сарынын сезе білді.... Гете мен Толстой сынды көптеген заңғар гуманист тұлғалардың далалық бауырласы екенін таныттты. Шыңғыс Айтматов.

Абайды таныту арқылы біз Қазақстанды әлемге танытамыз, қазақ халқын танытамыз. Абай әрқашан біздің ұлтттық ұранымыз болуы тиіс. Нұрсұлтан Назарбаев

Ұлдана: «Көзімнің қарасы» әнін тыңдаймыз.

Аңсар : Абай қазақ тіліне А. С. Пушкиннің, Ю. М. Лермонтовтың, Л. Н Толстойдың, Салтыков –Шедриннің, Гетенің шығармаларын қазақшаға аударды.

Маулет: Абайдың шығармалары. Поэмалары: «Ескендір», Масғұт», «Әзім әңгімесі» 45 қара сөзі, өлеңдері бар.

Көрініс 17 қара сөзіне.

Мұғалім: Туғаннан дүние есігін ашады өлең,

Өлеңмен жер қойнына кіреді денең

Өмірдегі қызығың бәрі өлеңменен....

Ұлдана :«Өлең – сөздің патшасы , сөз сарасы»

Алихан: «Жасымда ғылым бар деп ескермедім»

Мейірбек: «Ғылым таппай мақтанба»

Таңат : «Әсемпаз болма әрнеге»

Ән «Желсіз түнде жарық ай»

Сұрақтар Абай шығармашылығына байланысты.

1. Абай туралы ең алғаш мақала жазған кім?( Әлихан Бөкейханов, 1903жылы Петербургта жазған).

2. Абайдың шын аты кім?(Ибраһим).

3. Абай Леермонтовтан қанша шығарма аударған?(Жиырма жеті шы,арма аударған).

4. Абайдың әжесінің және шешесінің аттарын ата.( Зере, Ұлжан.)

5. Ділдәдән туған балалары.(Ақылбай, Әбдірахман, Мағауия).

6. «Қазақтың бас ақыны -Абай Құнанбаев» деп атаған кім?( Ахмет Байтұрсынов).

7. Әйгерім кім? Әйгерімнің шын атын ата.(Абайдың екінші әйелі, шын аты Шүкман.)

8. « Абай жолы» романын кім жазды?( Мұхтар Әуезов).

9. Абай ескерткіші алғаш қай қалада қоыйлды?(Алматы қаласында мүсінші-Х. Наурызбай.)

10. Абай кімге ғашық болды? (Тоқжанға)

11. Шәкәрімнің Абайға қандай туыстық жақындындығы болды?(Абайдың ағасының баласы.)

Мұғалім: Ары таза, иманы мол данышпан,
Заман үнін сезе білген алыстан.
Өлеңімен оятып әр сананы,
Өмір бойы надандықпен алысқан.
Дана Абайға тең келмес ешбір ақын,
Танытты ол адамзаттың асыл затын.
Қырық бес қара сөзді жазып кетті,
Шырақ қып ұстап жүрміз атап атын.
Аты өшпейді Абайдың мұным анық.
Ар-ожданын намысқа жанып алып,
«Қалың елім - қазағым» деп жырлады,
Зередей әжесінен тәлім алып.
Әр сөзінде астарлы ой тұрады.
Оқысаң, ашылады ой тұманы.
Сүрініп, жығылмауға Абайды оқы,
Абай сөзі – қазақтың бойтұмары
Қазақтың асқан кемелі
Жұрттың қамын жеп еді,
Ақынның рухы өлмейді,
Абай – ұлы себебі!
- Кешегі ауыр да күңгірт заманда жалын боп жанып өткен Абайдың осы мұрасы туған халқы үшін ешқашан да сарқылмайды. Абай туған елін қаншама сүйсе, елі үшін күңіреніп, тебіренсе бүгінгі ұрпақ оны сонша құрметпен сүйіп отыр. Абайдың көзі тірісінде жетпеген арманына біздің заманымызда жетіп отыр. Өйткені, бүгінгі ұрпақ көзі ашық, ғылымға, білімге, өнерге құмар. Абай атамыздың «Атаңның баласы болма, адамның баласы бол» деген өсиетін көкіректе нық сақтайық.