Хал?ымызды? сан ?асырдан бергі даналы?ына ??ла? асса?, «Адамны? ба?ыты — балада» деген екен. Кез келген адам ?зі ?мір бойы ?уып жете алмайтын ба?ыт деген ??дыретті с?зді? ?лшемі ?міріні? жал?асы ?рпа?ымен келетініне м?н бермеуі де м?мкін. Біреу ба?ытын байлы?тан тап?ысы келсе, екінші біреуі да?? пен ата?тан, мансап пен ?ызметтен іздестіреді. М?ны? б?рі т?сінген адам?а ?олды? кірі сия?ты н?рсе. Адам?а на?ыз ба?ытты — т?рбиелі ?рпа?ы ?ана сыйлай алады. «Адам ?рпа?ымен мы? жасайды» деген с?з тегін айтылмаса керек. Олай болса адам ?міріні? м?ні — ?з ?рпа?ы.
Шыр етіп с?би д?ниеге келген с?ттен бастап ата-ана алдында н?зік те ?иын, ?ыр-сыры мол ?лкен ?о?амды? міндет т?рады. Ол — бала т?рбиесі. Бала т?рбиесінде ал?аш?ы ?стаз — ата-ана. Бала ?шін ?й ішінен, ата-анадан арты? т?рбиеші жо?. Адамгершілік, бауырмалды?, татулы?, ?айырымдылы?, ?дептілік, инабаттылы? сия?ты ?асиеттер — жан?яда т?рбие бала?а с?збен, теориямен дамымайды, ?лкендерді? ?лгісімен сі?еді. «?кеге ?арап ?л ?сер, шешеге ?арап ?ыз ?сер» дейді халы? даналы?ы. Бала кішкентай кезінен-а? ?р н?рсеге ?уестеніп ?лкендерге к?мектескісі келеді. Б??ан кейбір ?ке-шеше «ж?мысымды б?гейсі?, істеп жат?ан ісімді б?лдіресі?» деп ?рысып жіберуі м?мкін. Б?л ?ате т?сінік. Керісінше, ?зі? ж?мыс істеп ж?ргенде баланы? ?олынан келетін ісіне жа?дай ту?ызып, оны? ?йренуіне к?мектескен орынды. Тіпті бала?а берген тапсырма?ызды? ая?ына дейін орындаулына т?зімділікпен ба?ылау керектігін де ?мытпа?ан ж?н. ?стіп баланы? бірте-бірте е?бекке деген болаша?ына жол ашылады. ?рі істеген ісін ??ыпты да тындырымды орындауына ба?ыт бересіз. Баланы? жа?сы ісін мада?тап, терісін о? етіп т?сіндіріп отырса, ол да ересектерді сыйлап, кез келген тапсырмасын орындау?а ?арсылы? білдірмейді. Орынсыз ?рысу,зеку, с?ра?тарына д?рекі, келте жауап беру немесе ?діл талап ?оя алмау ата-ананы? беделін т?сіреді.
Ата — ана — бала т?рбиесіндегі басты т?л?а. Сонды?тан ?ке де, шеше де балаларыны? жан д?ниесіне ??іліп, мінез-??л?ында?ы ерекшеліктерді жете білгені ж?н. Балалармен ??гімелескенде оларды? пікірімен де санасып отыр?ан орынды. ?з баласымен ашы? с?йлесе алмай, сырласа білмейтін ата — аналар «Екеуміз де ж?мыстамыз, кешкісін ?й шаруасынан ?ол тимейді, баламен с?йлесуге уа?ыт жо?» дегенді айтады. Б?л д?рыс емес. Баламен с?йлесуге тіпті арнайы уа?ыт б?луді? ?ажеті жо?. ?ке мен шеше ?л-?ыздармен ?й шаруасында ж?ріп-а? ??гімелесіп, ой б?лісуге неге болмас?а. Жан?яда?ы жанжал, ?лкендерді? аузына келген с?здерді айтуы, баланы? к?зінше бас?а біреуді с?гуі, біреуді? сыртынан ?сек айтуы бала?а теріс ?сер етеді. Бала алдында ?ке-шеше ?й ішіні? ?лкендерді? ?дептілік таныт?аны ж?н. Мысалы, ара? пен темекіні? толып жат?ан зиянын біле т?ра, балаларды? к?зінше ара? ішіп, ?сті-?стіне темекі тарт?андар бар. «К?рінген тауды? алысты?ы жо?» дейді, ерте?-а? ?л ?сіп ер жетеді, ?ыз ?сіп бой жетеді. Сонда ара? пен темекіні? зиянын ?алай ??тырамыз.
Негізінен жан?яны? шыр?ы б?зыл?ан, ата-анасы маск?немдікке салын?ан немесе жарамды? жа?ынан аз?ындан?ан ортада бала, жас?спірім ?ашан?ы жиренішті к?ріністі, онда?ы ай?ай-шу мен дау-жанжал?а, ?рыс-керіске шыдап ж?ре бермек. Бас?а ?мір а?сайды немесе теріс т?рбиеге тез бой алдырып ?лгереді, егер осы теріс жол?а м?лде бет б?рып кетсе, онда б?йтеректі? бір б?та?ы ?исы? ?сті дей бері?із. Ба?ытсыз ?ыз, б?за?ы ?л осыдан шы?ады. Сонда негізгі кін?ні кімнен іздейміз?!
Б?за?ылы?ты? басы бос ж?руден басталады. Кейде саба?ты жиі ?алдыру?а ?р т?рлі сылтауларды ?лкендерді? ?зі ?йретіп отырады. Б?л жа?дайда бала?а ?тірік айтуды ?йретіп отыр?ан а??армай да ?алуы м?мкін. Жас шыбы?ты ?алай исе?, солай ?седі ?ой. И?, «?яда не к?рсе? ?ш?анда соны ілерсі?» демекші ата-ана т?рбиесі бала ?мірінде ?лкен із ?алдырады. Баланы? бойына барлы? жа?сы ?асиеттерді дарыту, тіпті жанында ж?рген достарына дейін м?н беру, таби?ат сыйла?ан дарыны болса дамыту, д?рыс білім алуына жа?дай жасау — ата-ананы? басты парызы. Ендеше бала т?рбиесінде ?са?-т?йек дейтін ешн?рсе жо? ж?не сол н?рседен де ?ателесуге ?а?ымыз жо?. Бала — ?р жан?яны? ба?ыты. Олай болса, ?з ба?ытымызды ба?алай білейік.
Шатты? ше?бері
Ата–аналарды ?олымыздан ?стап, шатты? ше?беріне т?р?ызу. Мен сіздермен кездескеніме ?те ?уаныштымын. ?ане, б?ріміз бір-бірімізді? ?олымыздан ?стап ше?бер ??райы?. Осы д??гелек ше?берді неге шатты?, жылулы? ше?бері деп атаймыз? ?алай ойлайсыздар? Ше?берге т?руды? ?лкен бір ?асиеті бар. Ше?беріміз — к?ктегі жылу беретін к?н сия?ты д??гелек. Ше?берге т?рып, бір-бірімізді жа?сы к?ре аламыз, жа?сылы? пен жылулы?ымызды сыйлай білуге ?йренеміз.Міне, сонды?тан б?л ше?берді жылулы?, шатты? ше?бері деп атаймыз. Енді б?ріміз жа?сылы? тілеп, шаттана ?уанып, к?лкімізді сыйлайы?.
Ша?ыра? ??ру
Д??геленіп т?райы?,
Керегені ??райы?,
Уы?тар боп иіліп,
Ша?ыра??а киіліп,
Киіз ?йді ??райы?.
V. Педгогикалы? ойын. «Кім м?реге бірінші жетеді?»
Сізді? бала?ыз сізді ?атты ?уантты (бір ісімен). Сіз не айтасыз? ?алай ?олдайсыз? (?р топты? бір м?шесі та?та?а шы?ып, бала?а мада?тау с?здерін айтып, м?реге бірінші жетуге тырысады). (Тамаша! Жарайсы? ??лыным! Сенсіз мен не істер едім? ?те жа?сы! Ма?танашым мені?! ?андай тамаша! т.б.).
VIII. Білім сапасын к?терудегі ата — ана р?лі
«Біреулер ??дайдан бала тілейді». Ол баланы не ?ылады?
— ?лсем орнымды бассын, — дейді.
— Артымнан ??ран о?ысын, — дейді
— ?артай?анда асырасын, — дейді.
Осыдан бас?а бар ма?
— Сіз ?алай ойлайсыз?
— Білімді, жан-жа?ты т?рбиелі болсын т.б.
— ?андай білім ал?анын ?алайсыз?
— Сапалы білім
— Ал баланы? сапалы білім алуы кімге байланысты?
Баланы? сапалы білім алуы м??алімге, бала?а, ата-ана?а байланысты екенін талдады?, соны? ішінде білім негізі — стандарт талаптарын орындау, я?ни к?нделікті саба??а дайындалу кезінде о?ушы?а м??алім мен ата-ананы? к?мегі, ?ада?алауы, уа?ыт б?луі міндетті т?рде ?ажет.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
««Жан?яда?ы т?рбиені? ерекшеліктері» »
Баяндама «Жанұядағы тәрбиенің ерекшеліктері»
Халқымыздың сан ғасырдан бергі даналығына құлақ ассақ, «Адамның бақыты — балада» деген екен. Кез келген адам өзі өмір бойы қуып жете алмайтын бақыт деген құдыретті сөздің өлшемі өмірінің жалғасы ұрпағымен келетініне мән бермеуі де мүмкін. Біреу бақытын байлықтан тапқысы келсе, екінші біреуі даңқ пен атақтан, мансап пен қызметтен іздестіреді. Мұның бәрі түсінген адамға қолдың кірі сияқты нәрсе. Адамға нағыз бақытты — тәрбиелі ұрпағы ғана сыйлай алады. «Адам ұрпағымен мың жасайды» деген сөз тегін айтылмаса керек. Олай болса адам өмірінің мәні — өз ұрпағы.
Шыр етіп сәби дүниеге келген сәттен бастап ата-ана алдында нәзік те қиын, қыр-сыры мол үлкен қоғамдық міндет тұрады. Ол — бала тәрбиесі. Бала тәрбиесінде алғашқы ұстаз — ата-ана. Бала үшін үй ішінен, ата-анадан артық тәрбиеші жоқ. Адамгершілік, бауырмалдық, татулық, қайырымдылық, әдептілік, инабаттылық сияқты қасиеттер — жанұяда тәрбие балаға сөзбен, теориямен дамымайды, үлкендердің үлгісімен сіңеді. «Әкеге қарап ұл өсер, шешеге қарап қыз өсер» дейді халық даналығы. Бала кішкентай кезінен-ақ әр нәрсеге әуестеніп үлкендерге көмектескісі келеді. Бұған кейбір әке-шеше «жұмысымды бөгейсің, істеп жатқан ісімді бүлдіресің» деп ұрысып жіберуі мүмкін. Бұл қате түсінік. Керісінше, өзің жұмыс істеп жүргенде баланың қолынан келетін ісіне жағдай туғызып, оның үйренуіне көмектескен орынды. Тіпті балаға берген тапсырмаңыздың аяғына дейін орындаулына төзімділікпен бақылау керектігін де ұмытпаған жөн. Өстіп баланың бірте-бірте еңбекке деген болашағына жол ашылады. Әрі істеген ісін ұқыпты да тындырымды орындауына бағыт бересіз. Баланың жақсы ісін мадақтап, терісін оң етіп түсіндіріп отырса, ол да ересектерді сыйлап, кез келген тапсырмасын орындауға қарсылық білдірмейді. Орынсыз ұрысу,зеку, сұрақтарына дөрекі, келте жауап беру немесе әділ талап қоя алмау ата-ананың беделін түсіреді.
Ата — ана — бала тәрбиесіндегі басты тұлға. Сондықтан әке де, шеше де балаларының жан дүниесіне үңіліп, мінез-құлқындағы ерекшеліктерді жете білгені жөн. Балалармен әңгімелескенде олардың пікірімен де санасып отырған орынды. Өз баласымен ашық сөйлесе алмай, сырласа білмейтін ата — аналар «Екеуміз де жұмыстамыз, кешкісін үй шаруасынан қол тимейді, баламен сөйлесуге уақыт жоқ» дегенді айтады. Бұл дұрыс емес. Баламен сөйлесуге тіпті арнайы уақыт бөлудің қажеті жоқ. Әке мен шеше ұл-қыздармен үй шаруасында жұріп-ақ әңгімелесіп, ой бөлісуге неге болмасқа. Жанұядағы жанжал, үлкендердің аузына келген сөздерді айтуы, баланың көзінше басқа біреуді сөгуі, біреудің сыртынан өсек айтуы балаға теріс әсер етеді. Бала алдында әке-шеше үй ішінің үлкендердің әдептілік танытқаны жөн. Мысалы, арақ пен темекінің толып жатқан зиянын біле тұра, балалардың көзінше арақ ішіп, үсті-үстіне темекі тартқандар бар. «Көрінген таудың алыстығы жоқ» дейді, ертең-ақ ұл өсіп ер жетеді, қыз өсіп бой жетеді. Сонда арақ пен темекінің зиянын қалай ұқтырамыз.
Негізінен жанұяның шырқы бұзылған, ата-анасы маскүнемдікке салынған немесе жарамдық жағынан азғынданған ортада бала, жасөспірім қашанғы жиренішті көріністі, ондағы айқай-шу мен дау-жанжалға, ұрыс-керіске шыдап жүре бермек. Басқа өмір аңсайды немесе теріс тәрбиеге тез бой алдырып үлгереді, егер осы теріс жолға мүлде бет бұрып кетсе, онда бәйтеректің бір бұтағы қисық өсті дей беріңіз. Бақытсыз қыз, бұзақы ұл осыдан шығады. Сонда негізгі кінәні кімнен іздейміз?!
Бұзақылықтың басы бос жүруден басталады. Кейде сабақты жиі қалдыруға әр түрлі сылтауларды үлкендердің өзі үйретіп отырады. Бұл жағдайда балаға өтірік айтуды үйретіп отырған аңғармай да қалуы мүмкін. Жас шыбықты қалай исең, солай өседі ғой. Иә, «Ұяда не көрсең ұшқанда соны ілерсің» демекші ата-ана тәрбиесі бала өмірінде үлкен із қалдырады. Баланың бойына барлық жақсы қасиеттерді дарыту, тіпті жанында жүрген достарына дейін мән беру, табиғат сыйлаған дарыны болса дамыту, дұрыс білім алуына жағдай жасау — ата-ананың басты парызы. Ендеше бала тәрбиесінде ұсақ-түйек дейтін ешнәрсе жоқ және сол нәрседен де қателесуге қақымыз жоқ. Бала — әр жанұяның бақыты. Олай болса, өз бақытымызды бағалай білейік.
Шаттық шеңбері
Ата–аналарды қолымыздан ұстап, шаттық шеңберіне тұрғызу. Мен сіздермен кездескеніме өте қуаныштымын. Қане, бәріміз бір-біріміздің қолымыздан ұстап шеңбер құрайық. Осы дөңгелек шеңберді неге шаттық, жылулық шеңбері деп атаймыз? Қалай ойлайсыздар? Шеңберге тұрудың үлкен бір қасиеті бар. Шеңберіміз — көктегі жылу беретін күн сияқты дөңгелек. Шеңберге тұрып, бір-бірімізді жақсы көре аламыз, жақсылық пен жылулығымызды сыйлай білуге үйренеміз.Міне, сондықтан бұл шеңберді жылулық, шаттық шеңбері деп атаймыз. Енді бәріміз жақсылық тілеп, шаттана қуанып, күлкімізді сыйлайық.
Шаңырақ құру
Дөңгеленіп тұрайық, Керегені құрайық, Уықтар боп иіліп, Шаңыраққа киіліп, Киіз үйді құрайық.
V. Педгогикалық ойын. «Кім мәреге бірінші жетеді?»
Сіздің балаңыз сізді қатты қуантты (бір ісімен). Сіз не айтасыз? Қалай қолдайсыз? (Әр топтың бір мүшесі тақтаға шығып, балаға мадақтау сөздерін айтып, мәреге бірінші жетуге тырысады). (Тамаша! Жарайсың құлыным! Сенсіз мен не істер едім? Өте жақсы! Мақтанашым менің! Қандай тамаша! т.б.).
VIII. Білім сапасын көтерудегі ата — ана рөлі
«Біреулер құдайдан бала тілейді». Ол баланы не қылады?
— Өлсем орнымды бассын, — дейді.
— Артымнан құран оқысын, — дейді
— Қартайғанда асырасын, — дейді.
Осыдан басқа бар ма?
— Сіз қалай ойлайсыз?
— Білімді, жан-жақты тәрбиелі болсын т.б.
— Қандай білім алғанын қалайсыз?
— Сапалы білім
— Ал баланың сапалы білім алуы кімге байланысты?
Баланың сапалы білім алуы мұғалімге, балаға, ата-анаға байланысты екенін талдадық, соның ішінде білім негізі — стандарт талаптарын орындау, яғни күнделікті сабаққа дайындалу кезінде оқушыға мұғалім мен ата-ананың көмегі, қадағалауы, уақыт бөлуі міндетті түрде қажет.
