Макасат:
Шагыйрьне? тормыш ??м и?ат юлы бел?н якыннан таныштыру ;
Укучыларда патриотик ??м гражданлык хисл?ре т?рбиял??.
Кереш:
Тукай! Бу с?зне ишет? бел?н к??елд? ниндидер ила?илык, а?латмаслык ил?ам, рухи нур барлыкка кил?. Тукай и?аты ?и?анга ямь, яктылык чыганагы, яш?? к?че б?ркеп, ?ирне, к??елл?рне ?ылытып торучы м??гелек кояш кебек ?зен? бер ила?и к?чк? ия.
Татар халык шагыйре Габдулла Тукай (Габдулла М?х?мм?тгариф улы Тукаев) 1886 елны? 14 апреленд? элекке Казан губернасы М??г?р волосте (ТАССР Арча районы) Кушлавыч авылында туа. Кечкен?д?н ятим калган Габдулла, кулдан-кулга й?реп, балачагын Сасна, ?чиле, Кырлай авылларында уздыра. Башлангыч белемне Кырлай авылы м?др?с?сенд? ала.
1895 ел башыннан Тукай Уральск ш???ренд? яш??че туганнары гаил?сенд? т?рбиял?н?. Биред? ул татар халык и?атын ??м ?д?биятын ?ентекл?п ?йр?н?, гар?п, фарсы, т?рек, рус ??м башка халыкларны? ?д?биятлары бел?н таныша, рус теле аркылы К?нбатыш классик ?д?бияты казанышларын ?зл?штер?. ?зе д? беренче шигырьл?рен и?ат ит?.
Уральскидагы ?д?би-м?д?ни х?р?к?т Тукай тормышында х?литкеч роль уйный. 1905 елгы революция дулкыны бел?н зур ?д?биятка килеп керг?н ?дип монда ??м?гать эшлеклесе, журналист, т?р?ем?че ??м шагыйрь буларак формалаша.
Казанда “Болгар” номерлары. (Х?зерге Татарстан бел?н Киров (М?ск??) урамнары чатындагы бина). 1907 елны? к?зенд? Уральскидан (?аектан) килг?ч, Г. Тукай шушы мосафирхан?г? туктала ??м, кыска вакытлы к?чен?л?рне ис?пл?м?г?нд?, анда 1912 елны? декабрен? кад?р яши.
Ул ?лемсез ?с?рл?рене? к?бесен Казанда яза; профессиональ революционерлар даир?сен? кер?; татар культурасыны? революцион-демо-кратик канатын ?ит?кл??г? алына. Шагыйрьне? сугышчан шигърияте ??м и?тимагый, ?д?би процессларны? и? четерекле проблемаларына багышланган публицистик чыгышлары ?д?би-м?д?ни х?р?к?тне? т?п юн?лешен билгел??че к?чк? ?верел?.
Габдулла Тукай 1913 елны? 15 апреленд? Казанда ?пк? авыруыннан вафат була. Тукай татар халкыны? я?а реалистик ?д?биятына ??м х?зерге заман татар ?д?би телен? нигез салучы булды. Шагыйрь и?тимагый прогресска хезм?т ит?не ?зене? гражданлык бурычы итеп санады; кыска гына гомер юлында к?пкырлы и?аты бел?н татар культурасы тарихында я?а эпоха ачты.
Тукай к?не – шигырь б?йр?ме
«С?й гомерне...»
С?й гомерне, с?й халыкны, с?й халыкны? д?ньясын,
Без ?л?рбез, билгеле, тик ?кенечк? калмасын.
Ки? к??елле бул эче?н?н, мыскыл ишетс??, «вак» диген,
Таптасыннар, хурласыннар, тик ?аны? хурланмасын.
Б?ек Тукайга булган м?х?бб?т бел?н сугарылган шигырьл?р...
Апрель
?и?ан буйлап апрель кил?,
Туган телне к?йли-к?йли.
?ырчы кошлар – сандугачлар
?й артында нидер с?йли.
Агачлар да б?рел?р д?-
Бер-берсен? пышылдаша.
Г?рл?векл?р й?гереп уза
Сукмаклар ??м кырлар аша.
Апрель ае – шигъриятле,
Язларны? и? г?з?л ае.
?ырлы - мо?лы ??м ил?амлы,
Ана телле Ткай ае.
С?рия Хафизова.
Тукай туган к?н-
Туган тел к?не.
И туган тел, и матур тел,
?тк?м-?нк?мне? теле!
Д?ньяда к?п н?рс? белдем
син туган тел аркылы.
И? элек бу тел бел?н
?нк?м бишект? к?йл?г?н,
Аннары т?нн?р буе
?бк?м хик?ят с?йл?г?н.
И туган тел! ??рвакытта ярд?ме? бел?н сине?,
Кечкен?д?н а?лашылган шатлыгым, кайгым минем.
И туган тел! Синд? булган и? элек кыйлган догам:
Ярлыкагыл, дип, ?зем ??м ?тк?м-?нк?мне, ходам!
Г.Тукай
Просмотр содержимого презентации
«Без-Тукайлы халык»
МБОУ «Икшурминская кадетская школа – интернат
имени Байкиева К.С. Сабинского муниципального района Республики Татарстан»
Без – Тукайлы халык!
Автор : Маканова Мадина Миннебаевна
Максат:
- Шагыйрьнең тормыш һәм иҗат юлы белән якыннан таныштыру ;
- Укучыларда патриотик һәм гра ж данлык хисләре тәрбияләү.
Кереш:
Тукай! Бу сүзне ишетү белән күңелдә ниндидер илаһилык, аңлатмаслык илһам, рухи нур барлыкка килә. Тукай иҗаты Җиһанга ям ь , яктылык чыганагы, яшәү көче бөркеп, җирне, күңелләрне җылытып торучы мәңгелек кояш кебек үзенә бер илаһи көчкә ия.
Татар халык шагыйре Габдулла Тукай (Габдулла Мөхәммәтгариф улы Тукаев) 1886 елның 14 апрелендә элекке Казан губернасы Мәңгәр волосте (ТАССР Арча районы) Кушлавыч авылында туа. Кечкенәдән ятим калган Габдулла, кулдан-кулга йөреп, балачагын Сасна, Өчиле, Кырлай авылларында уздыра. Башлангыч белемне Кырлай авылы мәдрәсәсендә ала.
.
Кушлавычта шагыйрь туган йорт .
Г. Тукайның әнисе
Бибимәмдүдә
Зиннәтулла кызы
(1864-1890).
Г. Тукайның әтисе
Мөхәммәтгариф
мулла
(1842/1843-1886).
Г. Тукайның апасы
(әнисенең сеңлесе) Саҗидә.
- Г. Тукайның ана башка, ата бер апасы Газизә Зәбирова (1877-1963).
Тукайны ң Өчиледән Кырлайга китүе.
Кырлайда Сәгъди (Шәмсетдин улы Сәгъдетдин) абзый йорты (реставрация).
Г. Тукай монда 1892 елның җәеннән 1894 елның көзенә кадәр яши.
1895 ел башыннан Тукай Уральск шәһәрендә яшәүче туганнары гаиләсендә тәрбияләнә. Биредә ул татар халык иҗатын һәм әдәбиятын җентекләп өйрәнә, гарәп, фарсы, төрек, рус һәм башка халыкларның әдәбиятлары белән таныша, рус теле аркылы Көнбатыш классик әдәбияты казанышларын үзләштерә. Үзе дә беренче шигырьләрен иҗат итә.
Уральскидагы әдәби-мәдәни хәрәкәт Тукай тормышында хәлиткеч роль уйный. 1905 елгы революция дулкыны белән зур әдәбиятка килеп кергән әдип монда җәмәгать эшлеклесе, журналист, тәрҗемәче һәм шагыйрь буларак формалаша.
Тукайның Уральскида (Җаекта) типографиядә эшләгән вакытында төшкән
фоторәсеме. 1905 ел.
1907 елның көзендә
Тукай Казанга кайта.
Казанда “Болгар” номерлары. (Хәзерге Татарстан белән Киров (Мәскәү) урамнары чатындагы бина). 1907 елның көзендә Уральскидан (Җаектан) килгәч, Г. Тукай шушы мосафирханәгә туктала һәм, кыска вакытлы күченүләрне исәпләмәгәндә, анда 1912 елның декабренә кадәр яши.
Г. Тукай 1907-1909 елларда Казанда чыккан “Әльислах” газетасы идарәсендә.
Уңнан сулга: Г. Тукай, И. Әмирхан, Ф. Әмирхан, К. Бәкер, В. Бәхтияров.
Ул үлемсез әсәрләренең күбесен Казанда яза; профессиональ революционерлар даирәсенә керә; татар культурасының революцион-демо-кратик канатын җитәкләүгә алына. Шагыйрьнең сугышчан шигърияте һәм иҗтимагый, әдәби процессларның иң четерекле проблемаларына багышланган публицистик чыгышлары әдәби-мәдәни хәрәкәтнең төп юнәлешен билгеләүче көчкә әверелә.
Габдулла Тукай 1913 елның 15 апрелендә Казанда үпкә авыруыннан вафат була. Тукай татар халкының яңа реалистик әдәбиятына һәм хәзерге заман татар әдәби теленә нигез салучы булды. Шагыйрь иҗтимагый прогресска хезмәт итүне үзенең гражданлык бурычы итеп санады; кыска гына гомер юлында күпкырлы иҗаты белән татар культурасы тарихында яңа эпоха ачты.
- Казанның яңа бистә зиратында Тукай кабере
Тукай көне – шигыр ь бәйрәме
«Сөй гомерне...»
Сөй гомерне, сөй халыкны, сөй халыкның дөньясын, Без үләрбез, билгеле, тик үкенечкә калмасын.
Киң күңелле бул эчеңнән, мыскыл ишетсәң, «вак» диген, Таптасыннар, хурласыннар, тик җаның хурланмасын.
Бөек Тукайга булган мәхәббәт белән сугарылган шигыр ь ләр...
Җиһан буйлап апрел ь килә,
Туган телне көйли-көйли.
Җырчы кошлар – сандугачлар
Өй артында нидер сөйли.
Агачлар да бөреләр дә-
Бер-берсенә пышылдаша.
Гөрләвекләр йөгереп уза
Сукмаклар һәм кырлар аша.
Апрел ь ае – шигъ риятле,
Язларның иң гүзәл ае.
Җырлы - моңлы һәм илһамлы,
Ана телле Ткай ае.
Сәрия Хафизова.
Тукай туган көн- Туган тел көне.
И туган тел, и матур тел, әткәм-әнкәмнең теле! Дөньяда күп нәрсә белдем син туган тел аркылы. Иң элек бу тел белән әнкәм бишектә көйләгән, Аннары төннәр буе әбкәм хикәят сөйләгән.
И туган тел! Һәрвакытта ярдәмең белән синең, Кечкенәдән аңлашылган шатлыгым, кайгым минем.
И туган тел! Синдә булган иң элек кыйлган догам: Ярлыкагыл, дип, үзем һәм әткәм-әнкәмне, ходам!
Г. Тукай
