Балалар, б?гінгі бізді? т?рбие са?атымыз ?лы а?ынАбай ??нанбаев туралы болма?.?Р Президенті Н.Назарбаев «Абайды таныту ар?ылы біз ?аза?станды ?лемге танытамыз, ?аза? хал?ын танытамыз. Абай ?р?ашан бізді? ?лтты? ?ранымыз болуы тиіс» деген болатын.?лы Абай есімі б?рімізге жа?сы таныс. А?артушы, а?ын ж?не сазгер Абай ??нанбаев ?міріні? со?ына дейін ?аза? хал?ына жар?ын болаша?ы ?шін к?ресті. Артына ?алдырып кеткен аса ??нды м?раларында адам бойында кездесетін жаман мінез-??лы?тарды сынады ж?не адамды?ты, а?ыл мен білімді ал?а ?ойды.Олай болса, «Абай-таби?ат жыршысы» атты т?рбие са?атымыз бастайы?.Б?гінгі т?рбие са?атымыз бірнеше б?лімнен т?рады,олар:
1.А.??нанбаевты? ?мірбаяны.
2. «Абай кім?» («Топтастыру» стратегиясы»)
3. «Абай» туралы с?з
4. «Абай-таби?ат-жыршысы»
5.?орытынды с?ра?тар
1-о?ушы: ?мірбаян
?аза?ты? ?лы а?ыны Абай ??нанбай?лы 1845 жылы Семей ??іріні? ?азіргі Абай ауданында?ы Шы??ыстау б?ктерінде д?ниеге келген. Абайды? шын аты Ибра?им. ?жесі еркелетіп «Абай» деп атап кеткен. Абайды? ата-тегі, т?рбиеленіп шы??ан ортасы Тобы?тыны? шынжыр бала?, ш?бар т?с, ау?атты отбасы бол?ан.?кесі ??нанбай а?а с?лтан,болыс болса, аталары ?скенбай, Ыр?ызбай ата?ты, ?йгілі билер бол?ан.Болаша? а?ын жас кезінен ?ле? , ??гімеге ?уес болып , ?жесі Зере мен анасы ?лжан а?ыз- ??гімелерін барлы? ынтасымен ты?дайтын. Ауыл молдасынан арабша сауат аш?ан Абайды ?кесі он екі жасында Семейге о?у?а жібереді. Абай Ахмет- Ризаны? медресесінде о?ыды. Медреседе араб, парсы тілдерін жа?сы ме?гереді. Шы?ыс а?ындары Низами, Са?ди, Фзули, Хафиз шы?армаларымен танысады. Медреседе о?ып ж?ріп, ?ш ай «Приходская школада» орысша о?иды.
философ
ІV. «Топтастыру» стратегиясы
Абай
?о?ам ?айраткері
за?гер
аудармашы
А?артушы -?стаз
?лы а?ын
гуманист
кеме?гер
сазгер
ойшыл
Дара
V. Белгілі адамдарды? Абай туралы айт?андары «Абай» туралы с?з.
1-о?ушы:
«Ибра?им мырзаны? т?ра?ы ?аза? іші бол?анды?тан , ?адірі азыра? білінді. Олай болма?анда данышпан , хакма философ кісі еді. ?ор елде туды да, ?орлы?пен ?тті».
Ш?к?рім.
2-о?ушы:
«?аза?ты? бас а?ыны Абай ??нанбаев . Онан ас?ан б?рын?ы –со??ы заманда ?аза? баласында біз білетін а?ын бол?ан жо?».
Ахмет Байт?рсын?лы.
3-о?ушы:
«Абай лебі , Абай ?ні , Абай тынысы-заман тынысы, халы? ?ні. Б?гін ол ?н бізді? де ?нге ?осылып , жа??ырып, жа?а ?ріс алып т?р».
М?хтар ?уезов.
4-о?ушы:
«Абай ?з заманынан ана??рлым биік т?р?ан а?ын еді».
?абит М?сірепов.
5-о?ушы:
«Орыстар ?шін-Пушкин, а?ылшындар ?шін –шекспир, грузиндер ?шін -Руставели.... ?андай ?лы ??былыс болса, Абай да ?аза?тар ?шін сондай те?дессіз ??былыс».
?айсын Кулиев.
6-о?ушы:
«Абай ?лемге ашыл?ан терезе еді, оны? жаны жа?арып жат?ан д?ниені? алыста?ы сарынын сезе білді.... Гете мен Толстой сынды к?птеген за??ар гуманист т?л?аларды? далалы? бауырласы екенін таныттты».
Шы??ыс Айтматов.
7-о?ушы:
«Абайды таныту ар?ылы біз ?аза?станды ?лемге танытамыз, ?аза? хал?ын танытамыз. Абай ?р?ашан бізді? ?лттты? ?ранымыз болуы тиіс».
Н?рс?лтан Назарбаев
8-о?ушы:
Абай ?аза? тіліне А. С. Пушкинні?, Ю. М. Лермонтовты?, Л. Н Толстойды?, Салтыков –Шедринні?, Гетені? шы?армаларын ?аза?ша?а аударды .
Ойласа?шы бос ?а?пай,еле?-селе?, - дегендей келесі кезекті Абайды? ?ле?деріне берейік.
Н?ржігіт :«?ле? – с?зді? патшасы , с?з сарасы»
Н?рай:«Жасымда ?ылым бар деп ескермедім»
?уанды?:«?ылым таппай ма?танба»
Н?рзада: «?семпаз болма ?рнеге»
Н?реддин : «Мен боламын деме?дер»
Ырысты: « Сенбе ж?рт?а т?рса да сені ?анша ма?тап»
?н : «Желсіз т?нде жары? ай»
V.Негізгі б?лім «Абай-таби?ат жыршысы»
Б?гін біз Абайды? таби?ат лирикасы жайында с?з етпекпіз. Е? алдымен «лирика»деген с?зге т?сініктеме беріп алайы?.Лирика дегеніміз а?ынны? ішкі жан д?ниесіні? сезім к?шімен тебірене тол?уы, ?з басыны? к??іл-к?йі,к?йініш-с?йініші т?н..
Таби?ат – адам ?мір с?рер тіршілік етер ортасы.Онсыз ?мір жо?.Міне, осы таби?ат к?ріністерін, о?ан б?лінген ?аза? даласында?ы ?мірді, т?рмыс-халді суреттеуге Абайды? к?птеген ?ле?дері арнал?ан ж?не Абайды? б?рын таби?ат к?ріністерін м?ншалы? тере? ?рі жан-жа?ты жырла?ан а?ын бол?ан емес.Жылды? 4 мезгілі туралы жазыл?ан ?ле?дері бейнеті мен азабы мол мал ба??ан шаруаны баянсыз к?шпелі ауылды к?рсететін с?лу шы?армалар болып табылады.Таби?ат?а жан бітіруге ?лы Абай ?зіні? орыс классиктерінен ?йренген. Б?л ?ле?дерін а?ын 1886-1890 жылдар аралы?ында жаз?ан.
Біз б?гін Абайды? жыл мезгілдеріне байланысты «?ыс», «Жаз?ыт?ры», «К?з», «Жаз» ?ле?деріне то?талып ?теміз
Абайды лирик а?ын дейтін себебіміз ол таби?атта?ы ??былыстарды адам ?міріне арнап жыр?а ?осады
А?жібек: «Жаз»
Ба?ытбек: «Жаз?ыт?рым»
?біш: «?ыс»
М?лдір: «К?з»
VІІ.?орытынды (Абай шы?армашылы?ына байланысты с?ра?тар ?ою)
С?ра?тар.
1. Абай ?ай жылы ту?ан? ( 1845 жылы 10 тамыз.)
2. Ту?анжеріната. ( Семей облысы.Шы??ыстау тауыны? б?ктері.)
3.Абайды?шынатыкімеді? ( Ибрагим.)
4. Абайды? ?жесімен анасыны? аттары ( Зере,?лжан.)
5. Абайды?ар?ыаталарыкімдер? ( ?скенбай, Ыр?ызбай. ) 6
Просмотр содержимого документа
«Внеурочная работа "Абай-таби?ат жыршысы" »
Тақырыбы:Абай – табиғат жыршысы.
Мақсаты: Ұлы ақынның өнегелі өмірімен таныстыру, шығармаларына
шолу жасау, өлеңдерін, әндерін мәнерлеп айтқызу. Сөз өнерінің қыр –
сырымен таныстыру. Көркем сөйлеуге , өз бетімен іздене білуге , шығармашылықпен жұмыс істеуге көмектесу. Шәкірттерді туған жерге деген сүйіспеншілікке, адамгершілікке, табиғат әсемдігін түсінуге,
қасиетті нәрселерді қадір тұтуға тәрбиелеу. Сөйлеу мәдениетін қалыптастыру, эстетикалық тәрбие беру.
Балалар, бүгінгі біздің тәрбие сағатымыз ұлы ақынАбай Құнанбаев туралы болмақ.ҚР Президенті Н.Назарбаев «Абайды таныту арқылы біз Қазақстанды әлемге танытамыз, қазақ халқын танытамыз. Абай әрқашан біздің ұлттық ұранымыз болуы тиіс» деген болатын.Ұлы Абай есімі бәрімізге жақсы таныс. Ағартушы, ақын және сазгер Абай Құнанбаев өмірінің соңына дейін қазақ халқына жарқын болашағы үшін күресті. Артына қалдырып кеткен аса құнды мұраларында адам бойында кездесетін жаман мінез-құлықтарды сынады және адамдықты, ақыл мен білімді алға қойды.Олай болса, «Абай-табиғат жыршысы» атты тәрбие сағатымыз бастайық.Бүгінгі тәрбие сағатымыз бірнеше бөлімнен тұрады,олар:
1.А.Құнанбаевтың өмірбаяны.
2. «Абай кім?» («Топтастыру» стратегиясы»)
3. «Абай» туралы сөз
4. «Абай-табиғат-жыршысы»
5.Қорытынды сұрақтар
1-оқушы: Өмірбаян
Қазақтың ұлы ақыны Абай Құнанбайұлы 1845 жылы Семей өңірінің қазіргі Абай ауданындағы Шыңғыстау бөктерінде дүниеге келген. Абайдың шын аты Ибраһим. Әжесі еркелетіп «Абай» деп атап кеткен. Абайдың ата-тегі, тәрбиеленіп шыққан ортасы Тобықтының шынжыр балақ, шұбар төс, ауқатты отбасы болған.Әкесі Құнанбай аға сұлтан,болыс болса, аталары Өскенбай, Ырғызбай атақты, әйгілі билер болған.Болашақ ақын жас кезінен өлең , әңгімеге әуес болып , әжесі Зере мен анасы Ұлжан аңыз- әңгімелерін барлық ынтасымен тыңдайтын. Ауыл молдасынан арабша сауат ашқан Абайды әкесі он екі жасында Семейге оқуға жібереді. Абай Ахмет- Ризаның медресесінде оқыды. Медреседе араб, парсы тілдерін жақсы меңгереді. Шығыс ақындары Низами, Сағди, Фзули, Хафиз шығармаларымен танысады. Медреседе оқып жүріп, үш ай «Приходская школада» орысша оқиды.
ІV. «Топтастыру» стратегиясы
философ
Қоғам қайраткері
заңгер
аудармашы
Ағартушы -ұстаз
ойшыл
Абай
Ұлы ақын
сазгер
гуманист
кемеңгер
Дара
V. Белгілі адамдардың Абай туралы айтқандары «Абай» туралы сөз.
1-оқушы:
«Ибраһим мырзаның тұрағы қазақ іші болғандықтан , қадірі азырақ білінді. Олай болмағанда данышпан , хакма философ кісі еді. Қор елде туды да, қорлықпен өтті».
Шәкәрім.
2-оқушы:
«Қазақтың бас ақыны Абай Құнанбаев . Онан асқан бұрынғы –соңғы заманда қазақ баласында біз білетін ақын болған жоқ».
Ахмет Байтұрсынұлы.
3-оқушы:
«Абай лебі , Абай үні , Абай тынысы-заман тынысы, халық үні. Бүгін ол үн біздің де үнге қосылып , жаңғырып, жаңа өріс алып тұр».
Мұхтар Әуезов.
4-оқушы:
«Абай өз заманынан анағұрлым биік тұрған ақын еді».
Ғабит Мүсірепов.
5-оқушы:
«Орыстар үшін-Пушкин, ағылшындар үшін –шекспир, грузиндер үшін -Руставели.... қандай ұлы құбылыс болса, Абай да қазақтар үшін сондай теңдессіз құбылыс».
Қайсын Кулиев.
6-оқушы:
«Абай әлемге ашылған терезе еді, оның жаны жаңарып жатқан дүниенің алыстағы сарынын сезе білді.... Гете мен Толстой сынды көптеген заңғар гуманист тұлғалардың далалық бауырласы екенін таныттты».
Шыңғыс Айтматов.
7-оқушы:
«Абайды таныту арқылы біз Қазақстанды әлемге танытамыз, қазақ халқын танытамыз. Абай әрқашан біздің ұлтттық ұранымыз болуы тиіс».
Нұрсұлтан Назарбаев
8-оқушы:
Абай қазақ тіліне А. С. Пушкиннің, Ю. М. Лермонтовтың, Л. Н Толстойдың, Салтыков –Шедриннің, Гетенің шығармаларын қазақшаға аударды .
9-оқушы:
Абайдың шығармалары. поэмалары: «Ескендір», Масғұт», «Әзім әңгімесі» , 45 қара сөзі, өлеңдері бар.
1-жүргізуші:
Туғанда дүние есігін ашады өлең,
Өлеңмен жер қойнына кірер денең.
Өмірдегі қызығың бәрі өлеңмен,
Ойласаңшы бос қақпай,елең-селең, - дегендей келесі кезекті Абайдың өлеңдеріне берейік.
Нұржігіт :«Өлең – сөздің патшасы , сөз сарасы»
Нұрай:«Жасымда ғылым бар деп ескермедім»
Қуандық:«Ғылым таппай мақтанба»
Нұрзада: «Әсемпаз болма әрнеге»
Нұреддин : «Мен боламын демеңдер»
Ырысты: « Сенбе жұртқа тұрса да сені қанша мақтап»
Ән : «Желсіз түнде жарық ай»
V.Негізгі бөлім «Абай-табиғат жыршысы»
Бүгін біз Абайдың табиғат лирикасы жайында сөз етпекпіз. Ең алдымен «лирика»деген сөзге түсініктеме беріп алайық.Лирика дегеніміз ақынның ішкі жан дүниесінің сезім күшімен тебірене толқуы, өз басының көңіл-күйі,күйініш-сүйініші тән.. Табиғат – адам өмір сүрер тіршілік етер ортасы.Онсыз өмір жоқ.Міне, осы табиғат көріністерін, оған бөлінген қазақ даласындағы өмірді, тұрмыс-халді суреттеуге Абайдың көптеген өлеңдері арналған және Абайдың бұрын табиғат көріністерін мұншалық терең әрі жан-жақты жырлаған ақын болған емес.Жылдың 4 мезгілі туралы жазылған өлеңдері бейнеті мен азабы мол мал баққан шаруаны баянсыз көшпелі ауылды көрсететін сұлу шығармалар болып табылады.Табиғатқа жан бітіруге ұлы Абай өзінің орыс классиктерінен үйренген. Бұл өлеңдерін ақын 1886-1890 жылдар аралығында жазған. Біз бүгін Абайдың жыл мезгілдеріне байланысты «Қыс», «Жазғытұры», «Күз», «Жаз» өлеңдеріне тоқталып өтеміз
Абайды лирик ақын дейтін себебіміз ол табиғаттағы құбылыстарды адам өміріне арнап жырға қосады
Ақжібек: «Жаз»
Бақытбек: «Жазғытұрым»
Әбіш: «Қыс»
Мөлдір: «Күз»
VІІ.Қорытынды (Абай шығармашылығына байланысты сұрақтар қою)
Сұрақтар.
1. Абай қай жылы туған? ( 1845 жылы 10 тамыз.) 2. Туғанжеріната. ( Семей облысы.Шыңғыстау тауының бөктері.) 3.Абайдыңшынатыкімеді? ( Ибрагим.) 4. Абайдың әжесімен анасының аттары ( Зере,Ұлжан.) 5. Абайдыңарғыаталарыкімдер? ( Өскенбай, Ырғызбай. ) 6
6. Құнанбайнешеәйелдіболған? ( 4 әйелді.) 7. Абайдың. Дүниегекөзімдіашқанкімеді ? ( Михаэлис.) 8. Абай нешежасқадейіноқыған( 13 жас.) 9. Семейдегі Абай оқыған медресе қалай аталған? ( Ахмет- Риза.) 10. Абайдыңруықаңдай? ( Тобықты.) 11. Абай туралы ең алғаш мақала жазған кім?( ӘлиханБөкейханов, 1903жылы Петербургта жазған).
12. « Абай жолы» романынкімжазды?( Мұхтар Әуезов).
13. «Қазақтың бас ақыны -Абай Құнанбаев» депатағанкім?( Ахмет Байтұрсынов).
14. Абайдың аяқталмаған поэмасы.(«Әзім әңгімесі».)
15.Абай Лермонтовтан қанша шығарма аударған? (Жиырма жеті шығарма аударған).
2-жүргізуші:
Көп адам дүниеге бой алдырған,
Бой алдарын, аяғын көп шалдырған.
Өлдідеуге сия маайтыңдаршы,
Өлмейтұғынартындасөзқалдырған, -дегендей осымен тәрбие сағатымызды аяқтаймыз.
