Рух негізі – ту?ан тіл
(кеш)
Ма?саты: о?ушыларды тілді ?лтты? м?ра ретінде сезінуге, тіл м?дениетін са?тай білуге ?йрету. Ана тілі туралы ке? т?сінік бере отырып, тіл к?ркемдігін, байлы?ын, шешендігін к?рсететін на?ыл с?здер, ма?ал-м?телдер ар?ылы о?ушы д?ниетанымын, ой-?рісін дамыту. Ана тілін ?астерлеуге т?рбиелеу.
Кітапханашы: ??рметті о?ушылар, кітапхана ?она?тары, б?гін біз сіздерді? назарлары?ыз?а «Рух негізі – ту?ан тіл» атты мерекелік кешімізді ?сын?алы отырмыз. Ана тіліміз ар?ылы ?ана біз хал?ымызды, Отанымызды танып білеміз. Бізді? ана тіліміз - ?аза? тілі. ?аза? тілі - д?ниеж?зіндегі е? бай, беделді де бейнелі тілдерді? бірі.
?ткірді? ж?зі,
Кестені? бізі,
?рнегін сендей сала алмас, - деп ?лы Абай атамыз та?ыр?ап та?зым еткен болса, Елбасы Н.?. Назарбаев: «?аза?станны? болаша?ы ?аза? тілінде» - деген, олай болса, сендер ?ш?ыр ойлы, ?ткір тілді, ана тіліні? т??ырын биікке к?теретін елімізді? ?ланысы?дар. Ана тілімізді? м?ртебесін биікке ?шыратын с???ары, б?йгені? т?лпары болулары?а тілектеспін.
Интерактивті та?тадан к?рсетіледі
1989 ж. 22-?ырк?йек ---- «?аза? ССР-іні? Тіл туралы за?ы» ?абылданды.
1989ж. 23 ?азан ---- Алматы ?аласында ?ткізілген ал?аш?ы ??рылтайда Халы?аралы? «?аза? тілі» ?о?амы ??рылды.
1990ж. 22-наурыз ---- Республикалы? «Ана тілі» газеті жары??а шы?ты.
1993ж. 28-?а?тар --- ?аза?стан Республикасыны? т???ыш Конституциясы ?абылданды. Онда ?аза? тілі ?аза?стан Республикасыны? мемлекеттік тілі болып бекітілді.
2001ж. 7-а?пан --- ?аза?стан Республикасыны? Президенті «Тілдерді ?олдау мен дамытуды? 2001-2010 жыл?а арнал?ан ба?дарламасы» №550 жарлы??а ?ол ?ойды.
2007жыл --- Мемлекеттік тіл жылы болып жарияланды.
2008ж. ?ырк?йек --- Мемлекеттік тілді дамыту Президенттік ?оры ??рылды.
«Тілдер туралы» за?да 6 тарау бар.
1-тарау
Жалпы ережелер
(1-7 баптар)
2-тарау
Тіл – мемлекеттік ж?не мемлекеттік емес ?йымдар мен жергілікті ?зін-?зі бас?ару органдарында (8-15-баптар)
3-тарау
Тіл-білім беру, ?ылым, м?дениет ж?не б??аралы? а?парат ??ралдары саласында (16-18- баптар)
4-тарау
Тіл - елді мекен атау-ларында, жал?ы есім-дерде, к?рнекі а?паратта
(19-22-бап-тар)
5-тарау
Тілді ???ы?ты? ?ор?ау
(23-26-баптар)
6-тарау
Тілді шет елдермен ж?не халы?аралы? ?йымдар мен ?атынастарда пайдалану
(27-бап)
?н: "Анамны? тілі".
Тіл туралы ?ле?дер ж?не ?ла?атты с?здер о?ылады.
1-о?ушы: Ту?ан тілім - тірлігімні? ай?а?ы,
Тілім барда айтылар сыр ойда?ы.
?ссе тілім, мен де бірге ?семін,
?шсе тілім, мен де бірге ?шемін.
2-о?ушы: ?аза? тілім - саяла?ан н?р ба?ым,
?аза? тілім - ана тілім, арда?ым.
Сен ар?ылы жетіп жатыр ?мірге
Жан сырларым, тілегім, бар арманым.
3-о?ушы: Тілім мені?,
Осы тілде шежірем, жырым мені?.
Асан ?ай?ы арманы, ?ор?ыт к?йі,
Та?дырыммен тамырлас м??ым мені?.
Тілім мені?,
Жау?а айбарым, ?раным, туым мені?.
Найзасымен те? ?стап ана тілді
Намысымды ?ор?ады Сырым мені?.
4-о?ушы: Тіл дегенім – т?сіністік ??ралы,
Тіл ар?ылы адам б?рін ??ады.
Татулы? та, бірлік, досты?, береке,
Б?рі-б?рі осы ??ым?а сияды.
5-о?ушы: Тіл - сар?ылмас ?азына. Ол халы?пен бірге дамып, к?нделікті ?арым-?атынас ісіне, ?асиетіне ?арай байып отырады. Тіл - бабаны? к?зі, атаны? м?расы.
6-о?ушы: Жанбасам да, жансам да
Ту?ан тілде сайраймын.
Мыл?ау болып ?алсам да
Ту?ан тілде ойлаймын.
7-о?ушы: Ту?ан тілде сыры тере? жаным бар,
Ту?ан тілде ?нім менен с?нім бар.
Ту?ан тілім тіл болудан калса егер,
Ж?регімді суырып-а? алындар.
"Б?рін білгім келеді?"
Б?л кезе?де ?р п?н бойынша с?ра?тар беріледі. Берілген с?ра??а бірінші болып ?ол к?терген бала д?рыс ж?не на?ты жауап беруі керек. Б?л б?лімде 1 минут ішінде ?ойыл?ан с?ра?тар?а на?ты ?рі тез жауап беруі тиіс.
С?ра?тар:
1. Абайды? неше ?арас?зі бар? (45 с?з)
- Іші? ауырса тыйым салынатын ас?орыту м?шесі (Ауыз)
3. ?аза?стан Республикасыны? т???ыш Конституциясы ?ай жылы ?абылданды? (1993ж. 28-?а?тар)
4. Д?ниені? неше б?рышы бар? (4 б?рышы)
5. 1 ж?мырт?а 4 минутта піседі, ал 5 ж?мырт?а неше минутта піседі? (4 минутта)
6. ?аза?стан Республикасыны? р?міздерін ата. (Ту, Елта?ба, ?н?ран)
7. Бейжі? олимпиадасыны? же?імпазы, жерлесіміз кім? (Илья Илин)
8. С?йлем айтылу ма?сатына ?арай нешеге б?лінеді ж?не ата. (4. Хабарлы с?йлем, лепті с?йлем, б?йры?ты с?йлем, с?раулы с?йлем)
9. "Бидай мен ?а?ба?" мысалыны? авторы кім? (Ас?ар То?маганбетов)
10. ?аза?ты? ?лы акыны кім? (Абай)
11. ?аза?ты? т???ыш педагог-жазушысы кім? (Ыбырай Алтынсарин)
12. Абайды? ?жесіні? аты кім? (Зере)
13. ?аза? ?ліпбиінде канша ?ріп бар? (42)
14. ?аза?стан Республикасыны? р?міздері (ту, елта?ба, ?н?ран)
15. 100 жаса?ан а?ын (Жамбыл)
16. Бие с?тінен жасалатын емдік сусын (кымыз)
17. ?аза? тілі кай халы?ты? ана тілі? (?аза? хал?ыны?)
18. Киіз ?йді? т?бесі (ша?ыра?)
19. ?н?ранны? ?нін кім жаз?ан? (Ш?мші ?алдая?ов)
20. Т?йе с?тінен жасалатын емдік сусын калай аталады? (ш?бат, ?ымыран)
21. ?ай жылы ?аза? тіліне мемлекеттік м?ртебе берілді? (1989 жылы)
22. Т???ыш каза? ?арышкері кім? (То?тар ?уб?кіров)
23. С?йінбайды? ш?кірті кім? (Жамбыл).
"?зге тілді? б?рін біл, ?з тілі?ді ??рметте"
Б?л кезенде ж?мба? жасырылады. Жауабы 3 тілде айтылуы керек.
1.?ндемес серік, а?ылы берік. (кітап-книга-Ьоок)
2. Бесікте тентек бала шырылдайды,
К?терсе? ??ла?ы?а сыбырлайды. (телефон-іеіер?опе)
3.Толып келіп, бос кетеді. (?асы?-ложка-sрооп)
4. Жемге ауыз салса - ?тыл?аны,
Айналып ?тсе - к?тыл?аны. (балы?-рыба - фз?)
5. Екі бала ?стінде,
Орын бермес ешкімге,
Бара жатыр ерні жыры? ?ояндай. (т?йе-верблюд-сатеі)
6.Т?мсы?ымен ?оз?алар.
Со?ында аппа? із ?алар. (бор-мел-с?аік)
"Жал?асын тап"
Ма?ал-м?тел. "С?з м?йегі – макал", келесі кезекті макал-м?телге береміз. Ма?ал-м?телге орысша ма?ыналас ма?ал-м?тел к?рсеті?із.
1. Жолдасы к?пті? олжасы к?п. (Друзей много - шире дорога).
2. Е?бексіз тап?ан мал - иесіз кеткен мал. (Что легко наживается, легко проживается).
3. Ота?сыз адам - ормансыз б?лб?л. (Человек без Родины, что соловей без леса).
4. Отан оттан да ысты?. (Родина горячее огня).
5. Айтыл?ан с?з атыл?ан о?пен те?. (Сказанное слово как выпущенная пуля).
6. ?нер алды - ?ызыл тіл. (Основа слова - красноречие).
7. Ту?ан жердей жер болмас, ту?ан елдей ел болмас. (Нет земли лучше Родины, нет людей лучше, чем на Родине).
8. Ел іші - алтын бесік. (Родная земля - золотая колыбель).
9. Ту?ан жерді? жуасы да т?тті. (И дикий лук на Родине сладок).
10. ?з еліні? иті де ?адірлі. (В своем ауле и собака что-то значит).
11. Ер елінде, г?л жерінде. (Цветы лишь на своей поляне - цветы, человек
лишь на Родине - человек).
12.Отанды с?ю от басынан басталады. (Любовь к Родине у семейного очага зарождается).
13. Айна айна емес, халы? – айна. (Зеркало правды - народ).
14. К?ш білімде. (Сила в знании).
Келесі кезе?. "Кім зерек?" Б?л кезе?де ?р топка ?ле? ?зінділері беріледі. Ол ?ай ?ле?нін ?зіндісі екенін ж?не ?ле?ді кім жаз?анын айту керек.
Жамбыл
"Ленинградты? ?ренім"
Жаса?ам жо? ?мірді
Жау сой?анын к?ргелі.
Нева алабын ?ор?а?дар
Ленинградты? ерлері.
Абай
"?ылым таппай ма?танба"
Тілеуі?, ?мірі? алды?да
О?ан ?ай?ы жесе?із.
?сек, ?тірік, ма?танша?,
Еріншек, бекер мал шашпа? -
Бес д?шпаны? білсе?із.
Ыбырай Алтынсарин
"Кел, балалар, о?ылы?"
О?ыса?дар, балалар,
Шамнан шыра? жа?ылар.
Тілегені? алды?нан
Іздемей-а? табылар.
С?лтанмахм?т
"Мен ?аза?пын"
Мен каза?, ?аза?пын деп ма?танамын,
?ран?а "Алаш" деген атты аламын.
С?йгенім - ?аза? ?мірі, ?зім каза?,
Мен неге ?аза?ты?тан са?танамын?!
М??а?али Ма?атаев
"?ш ба?ытым"
Ал екінші бакытым - Тілім мені?,
Тас ж?ректі тіліммен тілімдедім.
Кей-кейде д?ниеден т??ілсем де,
?асиетті тілімнен т??ілмедім.
Ма?жан Ж?мабаев
"?аза? тілі"
К?ш кеміді, айбынды ту ??лады,
Кеше батыр - б?гін кор?а?, б??ады.
Ерікке ?мтыл?ан ?шкыр жаны кісенде,
?ан суын?ан, ж?рек сол?ын со?ады.
Міне осылайша "Рух негізі – ту?ан тіл" атты кешіміз ?з м?ресіне де келіп жетті.
Тіл - ?р ?лтты? ?айталанбас байлы?ы. Тіл бар жерде ?лт та, ел де, жер де болма?.
Тілден арты? ?азына, тілден арты? ?асиет жо? екеніне та?ы к?з жеткіздік. Ана тілімізді ?астерлей білейік. Сау болы?ыздар!
Фразеологиялы? тіркестерді? ?андай ма?ына білдіретінін аты?ыздар:
- к?зді ашып-ж?м?анша (лезде, жылдам)
- м?рнына су жетпеу (уа?ыты болмау)
- ?ой аузынан ш?п алмас (момын)
- а?аштан т?йін т?йген (шебер)
- т?бе шашы тік т?ру (?ор?у)
- ?гіз ая? (?те жай, баяу)
- к?зге т?ртсе к?ргісіз (?ара??ы)
- ?ыр?и ?аба? болу (араздасу, ренжісу)
- т?бесі к?кке жету (?уану)
- тай?а та?ба бас?андай (аны?, ай?ын)
Семей ?аласы,№22 мектепті? кітапханашылары
Ж.С.Медетова,Б.Р.Ж?манбаева