Саба?ты? та?ырыбы: «Ту?ан жерімШал?арым"
Саба?ты? ма?саты:
1. О?ушыларды Шал?ар ??іріні? тарихы, онда?ы біртуар перзенттер жайлы ж?не оларды? е?бектерін ?адірлей білуге ?йрету
2 .С?здік ?орын молайту, тіл м?дениетін, д?ниетанымын ке?ейту.
3.О?ушыларды елін, жерін, ту?ан ?лкесін с?юге, ?лтжандылы??а т?рбиелеу
Саба?ты? к?рнекілігі: Шал?ар энциклопедиясы, ту?ан жер туралы жазыл?ан кітаптар, Шал?арды? суреттері.
Барысы
М??алім: Шал?ар А?т?бе облысында?ы Шал?ар ауданыны? орталы?ы, ?ала ірі темір жол станциясы. Тарих?а ж?гінсек, сонау 1870 жылы ?лы??мны? о?т?стік-батыс беткейіне, Шал?ар к?ліні? жа?асына ?аза? шаруалары келіп, ?оныс тебеді.Олар б?л ??ірде мал шаруашылы?ымен айналысып, ал?аш жеркепе ?йлер сал?ан. 1901-1903 жылдары осы ?лкеде Орынбор - Ташкент темір жолыны? ??рылысы басталып, ал?аш?ы ?нерк?сіп орны - Шал?ар паравоз депосыны? іргетасы ?аланды.
Биыл Шал?ар ауданына 80 жыл толды. Осы мерекеге арнал?ан «Ш??ылалы Шал?ар» атты т?рбие са?атымызды бастайы?.
1-о?ушы:
?лтара?тай болса да,
Ата ?оныс жер ?ымбат.
Ат т?бесіндей болса да,
Туып ?скен жер ?ымбат.
2-о?ушы:
Шал?арды? ??м деп жерін ??мсынба?ыз,
??мы-??т, суы-байлы?, осында а?ыз,
Е?бекпен ба?ы жан?ан, шамы жан?ан,
Батырлар, ба?ыттылар осындамыз.
(?мбетбай Уайдин)
3-о?ушы:
Уа, Дари?а, алтын бесік – ту?ан жер!
?адірі?ді білмей келсем, кеше г?р!
Жата алмас ем топыра?ы?да тебіренбей,
А?ын болмай, тасы? болсам егер мен.
(?асым Аманжолов )
4-о?ушы:
К?л Шал?ар жас ??ра?пен к?мкерілген,
К?гі?нен зе?гір аспан т??керілген.
Серідей сегіз а??у - ??с т?ресі,
Сайрандап ба?ыт тап?ан ке? т?рі?нен.
(Зиядин ?бдуалиев)
5-о?ушы: Шал?ы?ан Шал?ар
А?айын, к?терейін жыр мерейін,
Аманат – с?з ?алдырып, ?лгерейін.
?йгілі т?л?а? болып тумасам да,
?йгілеп, Шал?ар жайын бір берейін.
6-о?ушы:
«Шал?ар» деп, жыр?а ?оссам, ?ала ма екен?!
Шектіні? ел-ж?ртына дала-мекен.
Айнадай, а??у ?он?ан, ?зен-к?лдер,
Айдынды, алпыс екі салалы екен.
7-о?ушы:
«Шал?ар» деп, жыр шы?арсам, ша?ар ма екен,
?ашаннан, ?ала, дала-?атар мекен.
?ор?а?ан Шал?ар жерін ата-баба,
?а?тардай д?шпанына ?а?арлы екен.
8-о?ушы:
Б?л Шал?ар-жазы? та екен, ?ыр?а да екен,
Б?рін де, ?нмен, жырмен шыр?ап ?тем.
Шектіні? ел ?ор?а?ан батырлары -
Шетінен Едігені? ?рпа?ы екен.
9-о?ушы:
?рпа?тар саба?тасып - ел ?сулі,
?л-?ызды? ма?дайынан жел есулі.
Шал?арды? тарихта?ы бас батыры -
Ба?тыбай – ?ран баба, Т?лес?лы.
1-о?ушы:
Б?л Шал?ар - ??мды мекен, таулы мекен
Барымта, ?арымталы даулы мекен.
А?шиді? а? ша?ылды б?йраттары -
Арыстан, К?тібарды? аулы ма екен?!
2-о?ушы: Есенбай Д?йсенбаев
Шал?ар
?ліби т?р?ан штаб - ?й,
Нар м?сін Шал?ар.
Ж?банов жаз?ан к?шті ?нім,
Армысы? Шал?ар.
3-о?ушы:
Ма?тауыма сен ?алайда,
Сыясы?, Шал?ар.
Талмайтын ?анат талай?а
?ясы?, Шал?ар
4-о?ушы:
Бойы?а ерте бекіген,
Б?л дарын, Шал?ар.
Талант боп ту?ан шетінен,
?лдары?, Шал?ар
5-о?ушы:
Елу жылда ел жа?а,
Деуші еді Шал?ар.
?айта бір ту?ан ке? дала,
Е?селі Шал?ар.
6-о?ушы:
Сынтастай сырлы таптым ой,
Сымбаттым Шал?ар.
Ая???м толы а?тылы ?ой,
?ымбат ?н –Шал?ар.
7-о?ушы:
Тірлікті а?сап ш?лдесе?,
Шипа су - Шал?ар.
А?ынны? илан, сен десем,
?й?асы, Шал?ар.
8-о?ушы:
Ай?а?ы соны? айнымас,
Осы ?ле? Шал?ар.
К?сеге? к?ктеп, жай ??лаш,
?се бер, Шал?ар.
9-о?ушы: Шал?ар ауданы А?т?бе облысыны? о?т?стігінде А?т?бе ?аласынан 363 ша?ырым жерде орналас?ан.Аудан экология?а ?олайсыз. Арал айма?ына жатады.Жерді? к?лемі 61, 2 мы? шаршы км. я?ни облыста?ы е? ірі аудан болып табылады. (Шал?ар суреттері)
1-о?ушы: Топыра?ы ашы? ?о?ыр, жылжымалы ??мды. ?сімдіктен жусан басым. Жануарлар ?лемі бай - киік, ?ас?ыр, т?лкі, ?арса?, ?оян. ??стардан - б?ркіт, к?к??тан, ?ас?алда?, а??у, ?йрек, т.б мекендейді.
(таби?атын, жануарларын, ??старын слайдпен к?рсету)
2-о?ушы: Тау-кен геофизик инженері, ?Р ??рметті геологиялы? барлаушысы Е.И.Книжникті? а?паратына с?йенсек, Шал?ар ауданы аума?ында к?птеген пайдалы ?азбалар, кен орындары бар.
«Шал?ар суы» минералды суы А?т?бе облысында Шал?ар минералды кен орнында ?ндіріледі.
3-о?ушы:
Ас т?зы:
Асханалы? - емханалы? Шал?ар минералды сулар, ??мды ал?аптарда?ы т?щы ауыз су, термальды сулар.
Емдік балшы?тар:
?рт?рлі с?ндік тастар: ж?мырсай яшмасы, Жал?ызтау а?ашы.
4-о?ушы:
Шал?арды? т?л перзенттері:
Т.Жаман?лы, И.Р.Доценко, Ж.Мекебаев, Л.Мюльгаузен, П.Ознобин, Ы.Карагулин, Ж.Д?йісов, Ж.Бек??лов, Ж.Таушанов, А.С?йрамин, А.Невский, Н.Князев, С.Ролдыгин т.б азаматтарымыз т??керілістерімізді? бел ортасында ж?рді.
1917 жылы ?лы ?азан т??керілісі де Шал?ар жерін айналып ?ткен жо?. Шал?ар жерінде а? гвардияшылармен к?ресте ?.Т.Жангелдинні? е?бегі айры?ша.
4-о?ушы: ?ан майданда кешегі ауыл м??алімі, рота порторігі сержант Ідіріс ?ргенішбаев Отан ?шін ?аза тапты. Днепр бойында?ы ерлігі ?лгі ?негесі ж?не к?рсеткен инициативасы ?шін І.?ргенішбаев?а 1644 жылы 11 ?а?тарда Ке?ес Ода?ыны? Батыры ата?ы беріліп, Ленин орденімен наградталды.
Батырды? денесі Ганель облысыны? Лаев ауданында?ы Деракичи деревнясында?ы туыс?андар бейітінде жерленген. Жерлестері оны? есімін ?астерлеп есте ?стауда. Батырды? ескерткіші ?алада орнатыл?ан. Оны? есімімен Шал?арда?ы №40 ?аза? орта мектеп, ?алалы? орталы? к?ше аталады. (Слайдпен батырлар суреті)
5-о?ушы: ?аза? ?дебиетіні? аса к?рнекті ?кілдеріні? бірі ?бдіж?міл К?рім?лы Н?рпейісов Шал?арда?ы білімні? ?ара ша?ыра?ы №1 ?аза? орта мектебін бітіргеннен кейін 1942-1945 жылдары ?лы Отан со?ысына ?атыс?ан. ?.Н?рпейісовты? к?рделі туындысы - «?ан мен тер» трилогиясы; «Ымырт» (?.Н?рпейісов суреті)
6-о?ушы:
Шал?ар к?лі
Шал?ар жо?ар?ы ж?не т?менгі Шал?ар к?лдерінен т?рады. Жо?ар?ы Шал?арды? суы т?щы 1927 жылы к?лді? екі арасына шлюз ??рылысы салынды. К?л сыйымдылы?ы - 28, 0 млн текше метр. Жыл сайын к?ктемде М??алжар тауынан ?ауылжыр ?зені ар?ылы 10, 0 млн текше метр су келіп, к?лге ??яды. (слайдпен к?рсету)
7-о?ушы: Елбасы Н.Назарбаевты? «100 мектеп, 100 аурухана» ба?дарламасы бойынша білім ша?ыра?ыны? бірі – Шал?ар ?аласында?ы №8 орта мектеп. 3 ?абатты, 1200 орынды? мектеп ?имаратыны? жалпы аума?ы 21056 шаршы метр. Кітапханада 10 мы? кітап ?оры бар.
Ауданда жа?а емхана мен аурухана бой к?терді
2007 жылы ауданды? ауруханадан денсаулы? са?тау Министрлігіні? б?йры?тарына с?йкес емхана дербес б?лінді.2007жылды? ?азан айында ауданды? емхана жа?адан салын?ан типті екі ?имарат?а к?шті; емхана ??рамында 12 д?рігерлік амбулаториялар, 12 медициналы? пункт ?арайды. Халы??а д?рігерлік медициналы? к?мек к?рсетуді? де?гейі к?терілді, жа?адан заман?а сай медициналы? ??рал-жабды?тар алынды, т?р?ындарды? емделуіне, медициналы? ?ызметкерлерге барлы? жа?дай жасалын?ан.
8-о?ушы: Аурухана 2006 жылы Ауданды? аурухана ?имараты салынып, аурухана жа?а ?имарат?а к?шірілді, б?рын?ы аурухана ?имаратына туберкулез ауруларына ?арсы жа?адан ашыл?ан 60 койкілік (т?сек) аурухана орналасты.
Та?ы бір жа?алы?ымыз — биыл Шал?ар ауданында келіп о?итын балаларды? к?птігіне байланысты, аудан орталы?ынан жергілікті ?кімшілікпен келісе отырып, жа?а Б?йішев колледжі салынды. Б?л Шал?ар мен о?ан жа?ын орналас?ан аудандарды? балалары ?шін ?лкен ?уаныш.
9-о?ушы: Б?гінде ?аламызда к?птеген жа?а ?имараттар бой к?теріп жатыр.
М. Шыман?лы мен І. ?ргенішбаев к?шелеріні? ?иылысынан 2216, 5 шаршы метр жерді алып жат?ан ел к??ілін ?уантар е?селі мешіт бой к?теруде. Б?л мешіт Ділд? ?о?анованы? демеушілігімен ж?не ?олдауымен бой к?теріп жатыр.
Б?л жерде 250 орынды? мешіт ?йі, 30 адамды? медресе, 400 адамды? ас беру орталы?ы, ер ж?не ?йел адамдар?а арнал?ан д?рет алатын орын салынуда. Мешіт ??рылысын б?рын осындай ?асиетті орындарды салып мамандан?ан, ?ыры? адамнан т?ратын ??рылыс бригадасы сапалы ж?ргізуде. Имандылы??а бет б?р?ан, адамгершілікті, адалды?ты жанына серік еткен жандар ?шін Алланы? б?л ?йі жама?ат?а ?лкен ?уаныш болды.
М??алім: Шал?ар ?аласында?ы Мырза??л Шыман?лы к?шесіні? бойынан салын?ан ?азан?ап атында?ы саз мектебіні? жа?а ?имараты пайдалану?а берілді. Б?л жа?а ?имарат та к?сіпорын демеушілігімен ж?зеге асып отыр. О?ан еліміздегі «Тетис Сервис ?аза?стан» компаниясы ?аржылай демеушілік жасаса, ??рылысын ?аламызда?ы «Ерзат» ?ндірістік кооперативі ж?ргізген. Жалпы аума?ы 418 шаршы метр болатын жа?а саз мектебіні? ішін компания толы?тай жа?а жи?аздармен жабды?та?ан. 300 бала?а арнал?ан б?л мектепте ?азір баян, домбыра, ?обыз сыныптары секілді 12 ?йірме ж?мыс істейді.
Би: ?ара жор?а
?н: Ту?ан ?лкем