Ма?саты: Т?рбие – Т??ір аманаты дегендей бала?а д?рыс т?рбие беру- ата-ананы? моральды? ?ана емес, за? ж?зіндегі міндеті болып табылады.
?аза? хал?ы ?уелден-а? бала т?рбиесіне айры?ша м?н беріп, оны ата-ананы? борышы сана?ан. ?йткені, бала – болаша? иесі. Оны Алла? жарат?анда жаман болсын деген жо?. Сол себепті келер ?рпа? алдында?ы жауапкершілік ?рдайым ?атал сын санал?ан. Баланы ?сіру, оны азамат етіп т?рбиелеу – елдік м?селе. Оны? алдан к?ткен ба?ыты, ?міті к?м?нді болса, не болма?? Сол ?шін де хал?ымыз бала т?рбиесін ж?ргегінен баста?ан. С?би ?мірге келгенге дейінгі ?ам?орлы?ты? ?зі ?лкен сын, ауыр сына? боларын білгеніміз ж?н. ?рпа? ?сіру жолында ?аза? хал?ында ?алыптас?ан небір тамаша салт-д?ст?рі бары да сонды?тан. ??рса? тойынан бастал?ан р?сімні?, отау тігіп, ша?ыра? к?тергенге дейін сан алуан ??рыппен астасуында да м?н бар.
?азіргі уа?ытта баланы? сана-сезімін улайтын телеарнада?ы т?рлі ?рыс-керіс, атыс-шабыс, алдау-арбау, жазы?сыз жанды оп-о?ай тонай салу секілді бейне к?ріністер мен автомат ойындары ж?не та?ы бас?а да алдамшы батысты? жел?кпелік желігіне телміре ?арау ?з алдына тіпті, ?мірде солар?а еліктейтіндер де бой алдыр?андар да баршылык. Б?ларды? ?ай-?айсысы болмасын бала психологиясына кері ?серін тигізбей ?оймайтыны с?зсіз. ?ттеген-айы сол – осыларды? барлы?ыны? алдын алу?а болатын, ?сіресе, оны? иманды ?л-?ыз ?алыптастыруда?ы басты шарт екенін, біра? к?пшілігіміз аса к??іл б?ле бермейтін ?арапайым ?ана бір а?и?ат бар. Осы?ан мысал ретінде бір ?ибратты о?и?амен баян етпекпін. ?ал?анын о?ырман ?зі сараптап алар деген ойдамын.
Ыстамб?л ша?арында С?леймения мен Шахзадабасы мешіттері арасында Уафа хазретіні? ?абірі бар. ?з заманында аты барша?а м?ш??р бол?ан б?л кісі бай мен кедейге бірдей мейірбан да, ?діл бол?ан. К?ндерді? бір к?нінде бір с?т сатушы ?йел Уафа хазретті? ??зырына келіп, тізе б?гіп отырды. Оны? т?рінен бір ?иын жа?дай?а тап бол?анын бай?а?ан хазрет сатушыдан:
– Балам, бір б?йымтаймен келді? бе?– деп с?рады.
– Та?сыр, сізге ?алай айтарымды да білмей отырмын,– деп бастады сатушы.
– ?ысылмай айта бер,– деді.
– Мен с?т сатып к?нелтіп ж?рген адаммын. Сізді? ?лы?ыз мені? с?т тасып ж?рген шелегімді тесіп тастады. Б?гін, міне, алтыншы шелегімді бізбен та?ы да тесті. ?зі?із к?ріп отыр?андай, мен бір кемба?ал жанмын. Енді не істерімді білмей отырмын,– деді сатушы.
– Баламны? тентектігі ?шін кешірім ?тінем. Сен, о?ан ?ай?ырма, бір м?нісі болар. ?зірге мына а?ша?а бір шелек ала т?р. Мен істі? себебін аны?таймын,– деп сатушы?а азын-аула? а?ша ?статты.
Сатушы одан сайын ?ысылып, басын к?термеген к?йде ал?ысын айтып ?йден шы?ып кетті. Уафа хазреті ?йіне жеткенше «Балам неге м?ндай б?за?ы іске барды екен? О?ан не себеп болды?» деп ойлаумен болды. ?йіне келісімен ?йелін ша?ырып:
– А?ылдасатын шаруа бар. Бізді? баламыз бір бейтаныс с?т сатушыны? шелегін тесіп, б?за?ылы? жасапты. Б??ан не себеп болды екен?– деді. ?йелі:
– ?йге азы?-т?лікті сіз алып келесіз. Егер арам н?па?аны? кесірінен болса, о?ан сіз кін?лісіз,– деді. Ол кісі байсалды?пен ?йеліне:
– Мен к?п ойландым, біра? ?андай ?ателік жаса?анымды білмедім. Сен де жа?сылап есі?е т?сірші. Б?л ?ателік сенен яки менен болуы м?мкін,– деді. ?йелі сырт?а шы?ып кетіп, к?п ?замай ?айта кіріп:
– Ота?асы, мені? есіме т?сті,– деді басын т?мен салып.– Мен осы балама ая?ым ауыр кезімде к?рші ?йел тама??а ша?ыр?ан болатын. Сол ?йде ?она?та отырып, дастархан ?стіндегі апельсинге к?зім т?сіп, к??ілім ?алап, жегім келді. Сол жерде ?лкен ?желерді?: «Ая?ы ауыр келіншек жерік бол?ан н?рсесінен ауыз тимесе, баласы ?лжуаз болып туылады» деген с?зі есіме т?скені. Жеріктік дерті ж?не о?ан ?оса ?лкендерді? с?зінен со? «Баламны? бір а?засы кем болып ?ала ма?» деп те ?оры?тым. Біра?, ?й иесінен с?рау?а ?ялып, бата да алмадым. Сосын о?ан бір шыны су алып келуін с?радым. Осы с?тті пайдаланып, жа?амда т?йреулі т?р?ан т?йрегішпен ?лгі апельсинді тесіп, сорып іштім,– деп с?зін бітірді.
– Міне, міне, бар б?ле, бар кілтипанны? к?кесі де осында ?ой. Енді сені? ?ателік жаса?аны? белгілі болды. Сен, тез арада сол к?ршіден барып, кешірім с?ра,– деді Уафа хазреті.
– ?ойы?ызшы, арада ?анша уа?ыт ?ткенде сол болмашы н?рсеге бола ?алай кешірім с?раймын?– деп ж?байы наразылы? білдірді.
– Жо?, ол к?рші ?йелден міндетті т?рде кешірім с?рауы? керек. Алла? алдында біреуді? а?ысыны? ?лкенді-кішісі болмайды. Сен, не болып жат?анын білесі? бе? Бізді? ?лымыз ?азір неб?рі алты жаста. Осы о?и?адан кейін 5-6 жыл ?тпей жатып, сені? ?олы?да?ы т?йрегіш бізге, ал апельсин шелекке айналды. Сені? жаса?ан ?ателігі? баламызды б?зы? іске жетелеуде,– деп ?йеліне м?н-жайды ??тырды.
А?ыл иесі ?шін осы бір ?ыс?а ?ана хикаяда ?аншама м?н-ма?ына, мол ?ибрат бар десе?ші?! Бала бойында?ы елп еткен жат ?ылы? нышанын а??артып ?алса?, «Неліктен ?л-?ыздарымыз м?ндай теріс ?ылы?ты болып барады?» деген сауал тілге тиек, сезімге тірек болып, баршамызды? к?кейімізде шыра?тай жылтылдап т?рса да, шыны?ызды айты?ызшы, оны? себеп-салдарын іздейміз бе? ?рине, жо?. ?лбетте, ойланса?, бейтарап ?алдырмаса?, ?аншалы?ты олжалы болар едік. Шынтуайтында, хикая кейіпкері та?уа, діндар Уафа хазреті т?різді ?рбір ата-ана бала т?рбиесіндегі кемшілікті ?з бойынан іздеп, жіберген а?атты?ын т?зете білсе, н?р ?стіне н?р болма?. «Ата к?рген – о? жонар, шеше к?рген – тон пішер» деп бабаларымыз ?рпа? т?рбиесінде ?ке-шеше ма?ызды р?л ат?аратынын д?п басып айт?ан. Демек, бала т?рбиесі ана ??рса?ынан бастау алып, ананы? а? с?тімен дарып, ?кені? ?лгі-?негесімен ?ріс таппа?. ?бу ?урайрадан (р.а.) жеткен хадисте Пай?амбарымыз (с.?.с.): «?кені? баласы ?шін жа?сы т?рбие беруден арты? сыйы жо?»,– деген (Б?хари мен М?слим). Бала т?рбиесі – ма?ызды ж?не к?рделі м?селе. Сол себепті ?уелі ата-ана ?згені? тап?ан табысына, адал тауып жеген к?нделікті та?амына, та?ы бас?а іс-?рекеттеріне аса м??ият болуы ?ажет. М?ны? баланы? биязы, к?ркем мінезді ж?не е? бастысы, иманды ?л-?ыз болып ?алыптасуда?ы орны айры?ша.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«Т?рбие тал бесіктен басталады »
Тақырыбы: «Тәрбие тал бесіктен басталады»
Мақсаты:Тәрбие – Тәңір аманаты дегендей балаға дұрыс тәрбие беру- ата-ананың моральдық қана емес, заң жүзіндегі міндеті болып табылады.
Қазақ халқы әуелден-ақ бала тәрбиесіне айрықша мән беріп, оны ата-ананың борышы санаған. Өйткені, бала – болашақ иесі. Оны Аллаһ жаратқанда жаман болсын деген жоқ. Сол себепті келер ұрпақ алдындағы жауапкершілік әрдайым қатал сын саналған. Баланы өсіру, оны азамат етіп тәрбиелеу – елдік мәселе. Оның алдан күткен бағыты, үміті күмәнді болса, не болмақ? Сол үшін де халқымыз бала тәрбиесін жөргегінен бастаған. Сәби өмірге келгенге дейінгі қамқорлықтың өзі үлкен сын, ауыр сынақ боларын білгеніміз жөн. Ұрпақ өсіру жолында қазақ халқында қалыптасқан небір тамаша салт-дәстүрі бары да сондықтан. Құрсақ тойынан басталған рәсімнің, отау тігіп, шаңырақ көтергенге дейін сан алуан ғұрыппен астасуында да мән бар. Қазіргі уақытта баланың сана-сезімін улайтын телеарнадағы түрлі ұрыс-керіс, атыс-шабыс, алдау-арбау, жазықсыз жанды оп-оңай тонай салу секілді бейне көріністер мен автомат ойындары және тағы басқа да алдамшы батыстық желөкпелік желігіне телміре қарау өз алдына тіпті, өмірде соларға еліктейтіндер де бой алдырғандар да баршылык. Бұлардың қай-қайсысы болмасын бала психологиясына кері әсерін тигізбей қоймайтыны сөзсіз. Әттеген-айы сол – осылардың барлығының алдын алуға болатын, әсіресе, оның иманды ұл-қыз қалыптастырудағы басты шарт екенін, бірақ көпшілігіміз аса көңіл бөле бермейтін қарапайым ғана бір ақиқат бар. Осыған мысал ретінде бір ғибратты оқиғамен баян етпекпін. Қалғанын оқырман өзі сараптап алар деген ойдамын. Ыстамбұл шаһарында Сүлеймения мен Шахзадабасы мешіттері арасында Уафа хазретінің қабірі бар. Өз заманында аты баршаға мәшһүр болған бұл кісі бай мен кедейге бірдей мейірбан да, әділ болған. Күндердің бір күнінде бір сүт сатушы әйел Уафа хазреттің құзырына келіп, тізе бүгіп отырды. Оның түрінен бір қиын жағдайға тап болғанын байқаған хазрет сатушыдан: – Балам, бір бұйымтаймен келдің бе?– деп сұрады. – Тақсыр, сізге қалай айтарымды да білмей отырмын,– деп бастады сатушы. – Қысылмай айта бер,– деді. – Мен сүт сатып күнелтіп жүрген адаммын. Сіздің ұлыңыз менің сүт тасып жүрген шелегімді тесіп тастады. Бүгін, міне, алтыншы шелегімді бізбен тағы да тесті. Өзіңіз көріп отырғандай, мен бір кембағал жанмын. Енді не істерімді білмей отырмын,– деді сатушы. – Баламның тентектігі үшін кешірім өтінем. Сен, оған қайғырма, бір мәнісі болар. Әзірге мына ақшаға бір шелек ала тұр. Мен істің себебін анықтаймын,– деп сатушыға азын-аулақ ақша ұстатты. Сатушы одан сайын қысылып, басын көтермеген күйде алғысын айтып үйден шығып кетті. Уафа хазреті үйіне жеткенше «Балам неге мұндай бұзақы іске барды екен? Оған не себеп болды?» деп ойлаумен болды. Үйіне келісімен әйелін шақырып: – Ақылдасатын шаруа бар. Біздің баламыз бір бейтаныс сүт сатушының шелегін тесіп, бұзақылық жасапты. Бұған не себеп болды екен?– деді. Әйелі: – Үйге азық-түлікті сіз алып келесіз. Егер арам нәпақаның кесірінен болса, оған сіз кінәлісіз,– деді. Ол кісі байсалдықпен әйеліне: – Мен көп ойландым, бірақ қандай қателік жасағанымды білмедім. Сен де жақсылап есіңе түсірші. Бұл қателік сенен яки менен болуы мүмкін,– деді. Әйелі сыртқа шығып кетіп, көп ұзамай қайта кіріп: – Отағасы, менің есіме түсті,– деді басын төмен салып.– Мен осы балама аяғым ауыр кезімде көрші әйел тамаққа шақырған болатын. Сол үйде қонақта отырып, дастархан үстіндегі апельсинге көзім түсіп, көңілім қалап, жегім келді. Сол жерде үлкен әжелердің: «Аяғы ауыр келіншек жерік болған нәрсесінен ауыз тимесе, баласы әлжуаз болып туылады» деген сөзі есіме түскені. Жеріктік дерті және оған қоса үлкендердің сөзінен соң «Баламның бір ағзасы кем болып қала ма?» деп те қорықтым. Бірақ, үй иесінен сұрауға ұялып, бата да алмадым. Сосын оған бір шыны су алып келуін сұрадым. Осы сәтті пайдаланып, жағамда түйреулі тұрған түйрегішпен әлгі апельсинді тесіп, сорып іштім,– деп сөзін бітірді. – Міне, міне, бар бәле, бар кілтипанның көкесі де осында ғой. Енді сенің қателік жасағаның белгілі болды. Сен, тез арада сол көршіден барып, кешірім сұра,– деді Уафа хазреті. – Қойыңызшы, арада қанша уақыт өткенде сол болмашы нәрсеге бола қалай кешірім сұраймын?– деп жұбайы наразылық білдірді. – Жоқ, ол көрші әйелден міндетті түрде кешірім сұрауың керек. Аллаһ алдында біреудің ақысының үлкенді-кішісі болмайды. Сен, не болып жатқанын білесің бе? Біздің ұлымыз қазір небәрі алты жаста. Осы оқиғадан кейін 5-6 жыл өтпей жатып, сенің қолыңдағы түйрегіш бізге, ал апельсин шелекке айналды. Сенің жасаған қателігің баламызды бұзық іске жетелеуде,– деп әйеліне мән-жайды ұқтырды. Ақыл иесі үшін осы бір қысқа ғана хикаяда қаншама мән-мағына, мол ғибрат бар десеңші?! Бала бойындағы елп еткен жат қылық нышанын аңғартып қалсақ, «Неліктен ұл-қыздарымыз мұндай теріс қылықты болып барады?» деген сауал тілге тиек, сезімге тірек болып, баршамыздың көкейімізде шырақтай жылтылдап тұрса да, шыныңызды айтыңызшы, оның себеп-салдарын іздейміз бе? Әрине, жоқ. Әлбетте, ойлансақ, бейтарап қалдырмасақ, қаншалықты олжалы болар едік. Шынтуайтында, хикая кейіпкері тақуа, діндар Уафа хазреті тәрізді әрбір ата-ана бала тәрбиесіндегі кемшілікті өз бойынан іздеп, жіберген ағаттығын түзете білсе, нұр үстіне нұр болмақ. «Ата көрген – оқ жонар, шеше көрген – тон пішер» деп бабаларымыз ұрпақ тәрбиесінде әке-шеше маңызды рөл атқаратынын дөп басып айтқан. Демек, бала тәрбиесі ана құрсағынан бастау алып, ананың ақ сүтімен дарып, әкенің үлгі-өнегесімен өріс таппақ. Әбу Һурайрадан (р.а.) жеткен хадисте Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Әкенің баласы үшін жақсы тәрбие беруден артық сыйы жоқ»,– деген (Бұхари мен Мүслим). Бала тәрбиесі – маңызды және күрделі мәселе. Сол себепті әуелі ата-ана өзгенің тапқан табысына, адал тауып жеген күнделікті тағамына, тағы басқа іс-әрекеттеріне аса мұқият болуы қажет. Мұның баланың биязы, көркем мінезді және ең бастысы, иманды ұл-қыз болып қалыптасудағы орны айрықша.
