Т?рбие са?аты «Наурыз – ?лысты? ?лы к?ні»
Ма?саты: Наурыз мейрамы туралы т?сінік беру. Балаларды? ойлау, ?абылдау, зейін ?абілеттерін дамыту. Грамматикалы? т?р?ыда ж?йелі с?йлеуге, мерекелік к??ілін к?теру, елге деген с?йіспеншілікпен бірге, салт-д?ст?рді ??рметтеуге т?рбиелеу.
К?рнекіліктер:Наурыз мерекесіне арнал?ан суреттер, интерактивті та?та, киіз ?й, шарлар, д??гелек ?стел, бесік.
Саба? барысы:
І. ?йымдастыру кезені
- С?леметсізбе, ??рметті ата-аналар, балалар, ?она?тар! Б?гінгі Наурыз мейрамына арнал?ан «Наурыз –?лысты? ?лы к?ні» атты ашы? саба?ымызды бастау?а р??сат еті?іздер!
- Балалар, міне Наурыз да келді. 22 наурыз жыл басы. Наурыз ?лкен мейрам.
К?птен к?ткен Наурыз тойы арайлы,
Н?р?а б?леп міне жатыр манайды!
Мал біткенні? бал таты?ан ?ызды,
?уат болып ?анымыз?а тарайды.
Т?рт т?лік мал хал?ымызды? с?йері,
К??ілімні? к?мбірлеген к?йі еді.
«Аман ба» деп мал жаны??
Бірін-бірі ??ша?тасып с?йеді.
- Ал, балалар! ??рметті ата-аналар, ?стаздар! Б?ріміз т?рып бір-бірімізді ??ша?тап, бір-бірімізге жа?сы тілектер айтып, Наурыз мейрамымен ??тты?тайы?!
Наурыз – ?лысты? ?лы к?ні ??тты болсын!
А? мол болсын!
Жа?а жыл ба?, береке, молшылы? ?келсі?!
ІІ. ??гімелесу
Наурыз шы?ыс к?нтізбесінде жа?а жыл басы деп саналады. 21-22 наурызда к?н мен т?н те?еледі. Наурыз деген с?зді? ?зі «нау» - жа?а, «руз» - кун деген с?здерден алынып, жа?а жыл деген
??ымды білдіреді. Адамдар Наурыз?а дайындалады. Олар ?й, ары?, аула, к?шені тазалайды. А?аш, г?л егеді. Адамдар ?йлерінде дастархан жайады. ?н шыр?ап, би билеп, ойын ?йымдастырады.
- ??рметті ?она?тар, балалар! Наурыз ??тты болсын! (бір ата-ана шашу шашады, музыка ?осу)
- Наурыз - ба?ытты? бастамасы, ?лылы?ты? ?йыт?ысы, жа?сыны? жаршысы, ынтыма?ты? белгісі, ?мірге н?р сыйла?ан, сезімге г?л сыйла?ан халы? ?астерлейтін к?н.
- Ал, енді бізді? кішкентай б?лдіршіндеріміз наурыз мейрам?а дайында?ан та?па?тарын ?сынады.
ІІІ. Та?па?тар
1-ші бала: Бата беріп атамыз,
Бата беріп апамыз,
Т?тті болып жасал?ан,
Наурыз д?мін татамыз.
2-ші бала: К?ктем келді б?гін,
К?нім т?кті н?рын
Сайрап барлы? ??стар,
?н салу?а ??штар.
Т?рбиеші: К?ктемні? ал?аш?ы к?ндерінен бастап жер бетіне ?ылтиып, бой к?теріп г?лдер ?седі. Б?лар к?ктемні? ал?аш?ы г?лдері деп аталады. Б?л б?йшешек, жау?азын, ?ыз?алда?. (интерактивті та?тамен ж?мыс)
3-ші бала: Т?рлі-т?сті ?йбат,
Г?лдер шы?ты жайнап.
?ызы?ып ыл?и барамын,
?ыр?а шы?ты ойнап.
4-ші бала: С?нді к?ктем н?рымен,
Наурыз тойы жырымен,
К??іл г?лдей жайнасы?.
5-ші бала: Кіргізіп к?ркін даланы?,
Б?йшешек ?ырда ?аптады.
?ызы?ып ыл?и барамын,
?зуге біра? батпадым.
6-шы бала: К?н мен т?н те?еледі,
Жер шуа??а б?ленеді,
Соны тойлар ел енді.
7 бала: Наурыз тойы - салтымыз,
«К?герсін» - деп хал?ымыз,
К?шеге тал егеміз.
Т?рбиеші: К?ктем - жыл мезгіліні? ?демі бір кезені. Наурыз айында к?н ?зарып, т?н ?ыс?арады. К?н к?зіні? шуа?ы молаяды. ?ар еріп, жырашы?тардан су а?а бастайды. К?ктем – ?те к??ілді мезгіл. (интерактивті та?тада?ы суреттерді к?рсету)
8 бала: Сансыз к?кек с???ылдап,
К?ктем келді еркелеп.
9 бала: Н?зік ?нмен сы??ылдап,
Б?йра б?ла? еркелеп,
К?кте б?лттар к?ркіреп,
Жерге т?кті ?рмегін.
10 бала: ?ар су болып ж??елді,
?алды дала жала?аш,
К?н н?рына ке?елді.
11 бала: Келіп к?ктем ??стары,
Бау-ба?шада ?н салды.
Оларды жас достары,
?я жасап ?арсы алды.
12 бала: С?ті к?п те, к?мірі аз,
Болады ?ой Наурыз!
13 бала: Дастарханда д?німіз,
Жайдарымыз б?ріміз.
Жарасу бар, жаулы? жо?,
?андай жа?сы Наурыз!
14 бала: К?кке бояп ??ірді,
К?ктем келді к??ілді.
Бау-ба?шада, орманда,
??стар ?ні т?гілді.
15 бала: ?арды ерітіп жыл?асы,
Наурыз келді – жыл басы.
Шуа? т?кті жары? к?ні,
Мейрамында халы?ты?.
16 бала: Балалар-ау, балалар!
Ша?ырады далалар.
К?ктем келді г?л алып,
??стар келді жыр алып.
ІV. Ж?мба?
Ал енді балалар! Ж?мба?тарды? шешуін табы?дар:
Д?мді-д?мді та?амдарды жинайды,
?она?тарды к??ілдене сыйлайды.
(дастархан)
Б?л не? Д?рыс айтасы?дар, балалар! Б?л дастархан. Ал дастархан?а ?андай ?аза?ты? ?лтты? та?амдары ?ойылады?
?аза?ты? ?лтты? та?амдары,
Жасымнан жа?ын ма?ан б?рі.
Те?ермес ем олар?а мен,
Ешбір асты ?аламда?ы.
- Дастархан басында адамдар ?алай отырады, ас?а ?атысты тыйымдармен ырымдарымен бізді Жазира апайымыз таныстырып ?теді.
V. ?лтты? салт-д?ст?рлерімен таныстыру
?аза? хал?ы ?она? к?туді де, ?она? болып ?ыдыруды да ?ызы? к?рген. Сонды?тан ?аза? хал?ыны? тойлары да к?п бол?ан. Соны? біреуі бесікке салу. Бесікке салу тойына жинал?андар ?ле? айтып, ?зіл –?алжын, ?лтты? ойындарын ойнап к??іл к?терген. Бесікке салу тойларын ырымын к?рсетіп, т?сіндіріп беретін Шолпан апайымыз?а с?з береміз.
Бала он екі ай шамасында ?аз т?рып, бір-екі аттап ?стел жа?алап ж?реді. Осы кезде бала?а арнал?ан ?аза? хал?ында «Т?сау кесер» тойы ?ткізіледі. С?з ?сел апайымыз?а беріледі.
VI. ?лтты? ойын «Ар?ан тартыс»
Наурыз мейрамында халы? ?уанып ?лтты? ойын т?рлерін ойнап к??іл к?терген. Сонын ішінде «К?кпар», «?ыз ?уу», ар?ан тарту т.б ойындар. (интерактивті та?тамен ж?мыс)
- Ал, балалар, ендеше «ар?ан тартыс» ойынын ойнап, к?шімізді сынап к?релік! Екі команда?а б?лініп ар?анды тартасы?дар.Кімні? командасы осы ар?анды бірінші болып ?зіне ?арай тартады, сол команда же?імпаз болып есептеледі. 1,2,3! Бастаймыз! (балалар ар?ан тартысады)
Рахмет! Отырамыз!
VII. ?орытындылау
?аза? хал?ыны? ежелгі салт-д?ст?ріні? бірі – бата-тілек білдіру. «С?з ар?ылы жаратушы?а жалынып, жалбарынып ы?пал етуге болады деп т?сінген ата-бабаларымыз. «Жа?бырменен жер к?гереді, батамен ер к?гереді», «Баталы ??л арымас» - деген ой-пікірді уа?ыздап, кейінгі ?рпа?ына ы?ылас білдіріп, а? ниетпен бата беріп, тілек тілеуді д?ст?рге айналдыр?ан. Бата туралы Батима апайды? ??гімесін ты?дайы?. Рахмет!
Т?рбиеші: Жаз келер, ?ыстыг?ні ?ысым кетіп,
?ар, суы?, аяз, боран - б?рі кетіп.
?асы?тай ?ар, тобы?тай то? ?алмайды,
Таби?ат барша жан?а рахым етіп.
Жетпекке ?лкендікке жас балалар,
Ж?гірер ?ырдан ой?а д?бірлесіп.
Шал-кемпір к?н шуа?тап, к??ілі жай,
?ткен к?н, ?мірін айтып к?бірлесіп.
Бота, ??лын, б?зау, ла?, ?озы туып,
?уанып ойна?тайды олар да ?сіп.
- Балалар! Сендер білесіндерме? Наурыз мейрамы – жыл басы, я?ни жа?а жыл. Ал Жа?а жылды? иесі кім екені? білесіндер ме? Д?рыс ?оян! Жа?а жылды? иесін ?арсы алайы?!
?оян: ?ыс келеді а? тонды.
Оян б?рі?! Орындалсын к?ксеген ой-арманы?!
?оян деген мома?ан ма??лы? ?ой,
Ескер, біра? «А?табан ?оян» барын?!
Рахмет!
- ??рметті ата-аналар, м??алімдер, ?она?тар! Б?гінгі Наурыз мейрамына арнал?ан кішігірім концертімізді тамашаланыздар!
VIII. ?н, би, ?ле?.
1. Бай ?лкеммен ма?танам,
Жыр?а ?осып шаттанам.
Жерімні? бар байлы?ын,
Т?уелсіз ел са?та?ан.
2. Абай атамызды? ?ле?дері:
1. ?семпаз болма ?рнеге,
?нерпаз болса?, ар?алан.
Сенде бір кірпіш д?ниеге,
Кетігін тап та, бар ?ала?.
2. ?айрат пен а?ыл жол табар,
?аш?ан?а да ?у?ан?а.
?ділет шап?ат кімде бар,
Сол жарасар ту?ан?а,
3. Бастап?ы екеу со??ысыз,
Біте ?алса ?аза??а.
Алдын-жалын, артын-м?з,
Барар еді? ?ай жа??а?
1 сынып о?ушыларды? орындауында «?ара жор?а» биін ?абылда?ыздар!
Осымен, ??рметті ?она?тар! Б?гінгі Наурыз мейрамына арнал?ан т?рбие са?атымыз ая?талды. Назарлары?ыз?а к?п рахмет! Сау болыныздар!
?лысты? ?лы к?ні – Наурыз!
??рметті ?стаздар, ?адірлі ?она?тар! ?лысты? ?лы к?ні – Наурыз мейрамы ??тты болсын!
Наурыз – к?неден келе жат?ан мейрам. К?ні б?гінге дейін жер шарында?ы к?птеген халы?тарды? д?ст?рлі мейрамына айнал?ан.
«Наурыз» с?зі – біріншіден, «жа?а к?н», дегенді білдіреді, екіншіден, аспан денелері ?здеріні? бастап?ы н?ктелеріне келіп, к?н мен т?н те?еледі, сонды?тан жа?а жыл ретінде тойланатын думанды халы?ты? мейрам, ?шіншіден, ай аты.
Барлы? бастама, ?лы істі ырымдап халы? осы к?ні баста?ан. Сол себепті б?л к?нді «?лы істі? ?лы к?ні, я?ни ?лысты? ?лы к?ні» деп ата?ан. Наурыз – ба?ытты? бастамасы, жа?сылы?ты? жаршысы, ?мірге н?р сыйла?ан, сезімге г?л сыйла?ан, халы? ?астерлейтін к?н.
?лысты? ?лы к?ні ??тты болсын, а?айын!
«Тойды? бол?анынан боладысы ?ызы?» - дегендей мереке алдында балалар «Жарапазан» айт?ан екен жарысып.
Б?л туралы Ер?ли анасымен айтып береді.
Ма?саты: ?лысты? ?лы к?ні Наурыз мерекесі туралы білімдерін тере?дету. О?ушыларды? тілін, м?нерлеп ?ле? о?у, ?н салу, би билеу, с?йлеу м?дениетін, с?здік ?орын дамыту. О?ушыларды елін с?юге, д?ст?рлі мерекелерді ??рметтей білуге т?рбиелеу.
Кіріспе:
??рметті ?стаздар, ?адірлі ?она?тар! ?лысты? ?лы к?ні – Наурыз мейрамы ??тты болсын!
Наурыз – к?неден келе жат?ан мейрам. К?ні б?гінге дейін жер шарында?ы к?птеген халы?тарды? д?ст?рлі мейрамына айнал?ан.
«Наурыз» с?зі – біріншіден, «жа?а к?н», дегенді білдіреді, екіншіден, аспан денелері ?здеріні? бастап?ы н?ктелеріне келіп, к?н мен т?н те?еледі, сонды?тан жа?а жыл ретінде тойланатын думанды халы?ты? мейрам, ?шіншіден, ай аты.
Барлы? бастама, ?лы істі ырымдап халы? осы к?ні баста?ан. Сол себепті б?л к?нді «?лы істі? ?лы к?ні, я?ни ?лысты? ?лы к?ні» деп ата?ан. Наурыз – ба?ытты? бастамасы, жа?сылы?ты? жаршысы, ?мірге н?р сыйла?ан, сезімге г?л сыйла?ан, халы? ?астерлейтін к?н.
?лысты? ?лы к?ні ??тты болсын, а?айын!
«Тойды? бол?анынан боладысы ?ызы?» - дегендей мереке алдында балалар «Жарапазан» айт?ан екен жарысып. Б?л туралы Ер?ли анасымен айтып береді.
Ер?ли мен анасына с?з беру. Жарапазан айт?ан балалар?а сыйлы? беру.
М??алім: Ертеде «?ыдыр ата» наурызды? 21-нен 22-не ?ара?ан т?ні келетін к?нді кімде-кім ?арсы алса, со?ан беретін сыйыны? бар екені туралы ?лемге жар салыпты. Сыйдан д?мелілерді? барлы?ы к?нді ?арсы алу?а дайындалыпты. Б?л сыйды? иегері ?андай жануарлар екенін білесіздер. ?ане, атап жіберейік. Те?дессіз сыйдан адамдар да ??р ?ал?ысы келмеген. Т?німен «?ыдыр атаны» тос?ан екен. Сонда ?йы?тап ?алмас ?шін, жастар «?й?ыашар» ?йымдастыр?ан екен. Ол туралы Зарина апасымен ж?не Амина айтып берсін.
Зарина мен апасыны? ж?не Аминаны? к?рсетілімі.
М??алім: Ал, ?лдар ?ыздар?а жауап ретінде ?она??а келгенде «Селт еткізер» сыйла?ан екен. ?лдар ?ыздар?а сыйлы?тарын береді. Б?л жерде ?н айтылып, ?ле? жырланып, ойындар ойнал?ан екен.
?н: «Наурыз» Болатова Маржанны? орындауында.
«Са?ина салма?» ойынын Маржан Камзинова апасымен к?рсетеді.
«Та?ия тастама?» ойынын Маржан Болатова анасымен к?рсетеді.
М??алім: Т?німен дайындал?ан ел к?нді ?арсы алу?а дала?а шы??ан, есік терезелерді ашып ?ой?ан. Б?л – ?ыдыр ата ?йге келіп кетсе екен, терезеден к?ріп кетсе екен деген тілек.
К?Н: Е?лік: Самар?анны? к?к тасы,
Ериді мен келгенде.
То? боп ?ат?ан топыра?,
Жібиді мен келгенде.
Енесіне баласын,
Телиді мен келгенде.
Тар к??ілдер т?нерген,
Ке?иді мен келгенде.
А? ж?зі?ді бері б?р,
Т?сы?а бір келгенде.
Е?лік пен Дильназ т?с ?а?ыстырып амандасуды к?рсетеді.
М??алім: Деп ат?ан та?ды ?арсы ал?ан халы? бір-бірін ??тты?тап, амандасып к?ріскен екен./ Е?лік пен Дильназ т?с ?а?ыстырып амандасуды к?рсетеді./ Ата – аналар, балалар ??ша?тасып к?ріседі. Осы жерде наурыз бата берілген.
Бекарыс «Наурыз батасын» береді.
М??алім: Б?дан кейін халы? мейрамды бастап кеткен екен. Мерекені? берекесі «Ас». Б?л к?нгі негізгі тама? «Наурыз к?же» бол?ан.
Б?л туралы Бекарыс анасымен айтып береді /Бекенов/.
Аружан ?кесімен а?аш отыр?ызу туралы айтады.
М??алім: - Б?л к?ні ?йленбегендер жан?я ??рып, с?билер д?ниеге келсе, шілдехана жасап, ?адам басса, т?сау кесіп жатады. Соны? ішінде
«Саумалы?» д?ст?рі туралы Анель апасымен айтып береді.
Анель мен апасына с?з беру.
М??алім: ?о?амды? ?мір ?рістеп,
Сан ?асыр зулап ?тсе де,
Наурыз тойын теріс деп,
Айтпа?ан ешкім ?йтсе де.
?йткені оны? бойында
Е?бек, бірлік, досты? бар.
Музыка ?осу «?ара жор?а» биін билеу, саба?ты ая?тау.
