Халы?ты? салт-д?ст?рімен таныстырып, ?з хал?ыны? д?ст?рі мен салтын, м?дениетін, ?дет-??рпын ?йрете отырып, бойларына сі?іру.
О?ушыларды ?аза? хал?ыны? с?лем беру, с?лем алу, с?лемдесу р?сімдерін айту ар?ылы «Алыстан с?лем береді, ?депті елді? баласы» атты на?ыл с?з негізінде т?рбие беру.
М??алім: Халы?ты? педагогика – кешегі ?ткен ?ариялардан, ??лама ойшылдар, шешен билерден, а?ын-жыраулар мен сал-серілерден м?ра, мирас болып ?ал?ан ?лы т?рбие ??ралы болып табылады. Ол болаша? ?рпа?ты ?мір с?руге т?рбиелейтін т?рбие кітабы. Т?рбие тамыры ?аза? хал?ыны? ?аны мен жанында.
Б?гінгі бізді? т?рбие са?атымыз «С?з анасы – с?лем» деп аталуы т?рбие к?зі с?лемнен басталатынын балалар?а т?сіндіру болма?. Оны? ішінде е? адам?а керектісі ата д?ст?рі деп ойлаймын. С?лем беру, с?лем алу сия?ты ?асиетті с?здермен танысып, оны? м?н-ма?ынасын жете ??ыну болып табылады.
1-о?ушы: С?лем ?дептілік белгісі.
2-о?ушы: С?лемні? с?лемдесу, с?лем беру, с?лем ?ылу сия?ты к?птеген т?рлері бар.
4-о?ушы: ?рбір адам «?айырлы та?» , «?айырлы к?н» , «?айырлы кеш» деген с?здерді амандасу?а ?осып, т?улікті? ?ш мезгілінде де бір-бірімен а? жар?ын амандасу?а тиіс.
5-о?ушы: Амандасу – адамгершілікті?, ?дептілікті? бір белгісі болып табылады.
6-о?ушы: Амандас?ан адам ?аза? салтында о? ала?анын ж?регіні? ?стін ?ойып, басын изейді. Не болмаса ?ол беріп амандасады.
7-о?ушы: С?лем беруде кездесушілер бір-біріне «с?лем» деп ?олымен ишарат етсе, ол ?аза? хал?ыны? ?дептілік ишаратына с?йкес келмейді. Ондай с?лемдесу к?бінесе Еуропа халы?тарында кездеседі.
8-о?ушы: ?лкен адам?а с?лем беру – кіші адамны? міндеті. ?аза?та «Алыстан алты жасар бала келсе, ауылда?ы алпыс жасар ?ария с?лем береді» деген ?деп бар.
9-о?ушы: Жасыны? ?лкендігін міндет етпей, алыс жол ж?ріп келген немесе ауыл?а ал?аш рет ат басын тіреген адам?а ?лкен адамдар ?зі келіп с?лем береді.
ІІ. Ма?ал-м?тел айтысы
А?са?ал: Ассалаума?алейкум «Алыстан алты жасар бала келсе, ауылда?ы алпыс жасар ?ария с?лем береді» - демекші ?алы? ?алай, балам?
Жігіт: «Келгенше ?она? ?ялады, келгеннен со? ?й иесі ?ялады» деуші еді, келі?із, т?рге шы?ы?ыз, ?она? болып кеті?із.
14-о?ушы: Кездескен кезде кіші адам ?лкен кісіге с?лем бермей кетсе, ол ?депсіздік, к?ргенсіздік болып саналады.
15-о?ушы: С?лем беру – аманды?, инабаттылы?, к?ргенділік ж?не м?дениеттілік белгісі.
16-о?ушы: ?аза? хал?ында егер ?лкен кісі кездессе, оны таныса да, танымаса да, кіші адам о?ан с?лем беруге міндетті, ол ?дептілікті? бір белгісі ретінде ?алыптас?ан д?ст?р.
17-о?ушы: Ертеде ауыл сыртында отыр?ан ?ария?а ат ?стінде келе жат?ан адам ар?ан бойы жа?ында?анда, аттан т?сіп, айры?ша ??рметтеп с?лем беретін бол?ан.
18-о?ушы: Со??ы ?алыптс?ан д?ст?р бойынша с?лемдесуші не с?лем беруші ?ол алысып амандасады, ?за? уа?ыт к?ріспегенде ?ауышып, ??ша?тасып амандасады.
19-о?ушы: С?лемдескенде, с?лем бергенде ?ркім дауыс ыр?а?ына ерекше к??іл аударып, ?оныр дауыспен, сыйласымдылы? ?нмен, апты?пай, салма?пен, ?деппен с?йлеу керек.
М??алім: «?дептілік белгісі – иіліп с?лем бергені», деп хал?ымыз бекер айтпа?ан.
«Не деу керек?» ?нін орындау
Апа? сені? базардан,
Алма сатып ?келді.
Е? ?лкенін, жа?сысын,
Са?ан та?дап ?перді.
- Не деп барып жеу керек? Рахмет!
Балалар ж?р к?шеде,
Естіледі шу-ай?ай.
Сен де шы?ты? к?рші?ді,
?а?ып кетті? бай?амай.
- М?ндайда не деу керек? Кешірі?із!
?же? сені? т?скі ас?а,
?ант-к?мпит салды мол.
Ж?рттан б?рын ыдыс?а,
?з беті?мен салды? ?ол.
- Ж?н еді не айт?аны?? Р??сат па?
Осы келген беті?де
Допты ?уды?, жарысты?.
К?шені? сол шетінде
Кезікті бір танысы?.
Не деу керек? С?леметсіз бе?
І?. ?орытынды
К?п жаса?ан ?ария Ата салты – арда?ты,
А?ылы те?із – дария. ?рбір с?зі - салма?ты
К?п ?неге с?зі бар Сол с?здерді ??паса?,
С?зі со?па?, ?зі н?р. Тістерсі? бір к?ні барма?ты.
Ма?ал-м?тел: (Т?сінік беру)
«Алыстан с?лем – береді, ?депті елді? баласы»
«С?лем - ?дептілікті? белгісі»
«?лкенге ??рмет – кішіге міндет»
М??алім: «С?з саласын табу ?иын емес, Анасын табу ?иын», - деп Жамбыл атамыз
Просмотр содержимого документа
«Т?рбие са?ат жоспары.Та?ырыбы:"С?з анасы-с?лем" »
Тақырып: «Сөз анасы – сәлем»
Мақсаты:
Оқушыларды әдептілікке, адамдармен қарым-қатынас жасай білуге тәрбиелеу. Бабалардан қалған ұлағатты, ғибрат аларлық сөздерді балаларға ұғындыру.
Халықтың салт-дәстүрімен таныстырып, өз халқының дәстүрі мен салтын, мәдениетін, әдет-ғұрпын үйрете отырып, бойларына сіңіру.
Оқушыларды қазақ халқының сәлем беру, сәлем алу, сәлемдесу рәсімдерін айту арқылы «Алыстан сәлем береді, әдепті елдің баласы» атты нақыл сөз негізінде тәрбие беру.
Сабақтың әдісі: Сұрақ-жауап, әңгімелесу, әдеби монтаж.
Сабақтың көрнекілігі: Нақыл сөздер жазылған плакат, «Сәлем - әдептілік белгісі», «Алыстан сәлем береді, әдепті елдің баласы» атты қабырға газеттер. Оқушылар шығармашылығынан көрме.
І. Ұйымдастыру бөлімі
Мұғалім: Халықтық педагогика – кешегі өткен қариялардан, ғұлама ойшылдар, шешен билерден, ақын-жыраулар мен сал-серілерден мұра, мирас болып қалған ұлы тәрбие құралы болып табылады. Ол болашақ ұрпақты өмір сүруге тәрбиелейтін тәрбие кітабы. Тәрбие тамыры қазақ халқының қаны мен жанында.
Бүгінгі біздің тәрбие сағатымыз «Сөз анасы – сәлем» деп аталуы тәрбие көзі сәлемнен басталатынын балаларға түсіндіру болмақ. Оның ішінде ең адамға керектісі ата дәстүрі деп ойлаймын. Сәлем беру, сәлем алу сияқты қасиетті сөздермен танысып, оның мән-мағынасын жете ұғыну болып табылады.
1-оқушы: Сәлем әдептілік белгісі.
2-оқушы: Сәлемнің сәлемдесу, сәлем беру, сәлем қылу сияқты көптеген түрлері бар.
3-оқушы: Сәлемдесу – кездескен адамдардың бір-біоінің амандығын біліп, қуанышқа бөленуі. Бір-біріне аман-саулық тілеп, тілектестігін, ниеттестігін білдіру, әдептілік пен ізеттілік нышанын көрсетіп, жақсылыққа жарылқауы.
4-оқушы: Әрбір адам «қайырлы таң» , «қайырлы күн» , «қайырлы кеш» деген сөздерді амандасуға қосып, тәуліктің үш мезгілінде де бір-бірімен ақ жарқын амандасуға тиіс.
5-оқушы: Амандасу – адамгершіліктің, әдептіліктің бір белгісі болып табылады.
6-оқушы: Амандасқан адам қазақ салтында оң алақанын жүрегінің үстін қойып, басын изейді. Не болмаса қол беріп амандасады.
7-оқушы: Сәлем беруде кездесушілер бір-біріне «сәлем» деп қолымен ишарат етсе, ол қазақ халқының әдептілік ишаратына сәйкес келмейді. Ондай сәлемдесу көбінесе Еуропа халықтарында кездеседі.
8-оқушы: Үлкен адамға сәлем беру – кіші адамның міндеті. Қазақта «Алыстан алты жасар бала келсе, ауылдағы алпыс жасар қария сәлем береді» деген әдеп бар.
9-оқушы: Жасының үлкендігін міндет етпей, алыс жол жүріп келген немесе ауылға алғаш рет ат басын тіреген адамға үлкен адамдар өзі келіп сәлем береді.
ІІ. Мақал-мәтел айтысы
Ақсақал: Ассалаумағалейкум «Алыстан алты жасар бала келсе, ауылдағы алпыс жасар қария сәлем береді» - демекші қалың қалай, балам?
Жігіт: «Келгенше қонақ ұялады, келгеннен соң үй иесі ұялады» деуші еді, келіңіз, төрге шығыңыз, қонақ болып кетіңіз.
Ақсақал: Ойбай-ау! «Жақсы ас алғанша, жаман қарын жарылсын».
Жігіт: «Досыңның тамағын қасыңдай іш» демекші ала отырыңыз.
Ақсақал: Ой, рахмет! «Досы жоқ адам, тұзы жоқ тағам» дейді ғой. Алла разы болсын.
Жігіт: «Жылқы кісінегенше, адам сөйлескенше». Осылай таныс-біліс болу да бір ғанибет қой ата.
Ақсақал: «Мыңның түсін танығанша, бірдің атын біл» дегендей келіп тұрыңыз.
Жігіт: Есімім Қайрат. «Көрген жерде ауыл бар» дейді. Дегендей келіп тұрыңыз.
Ақсақал: «Қонақта кел демек бар, кет демек жоқ» дейді. Қой қайтайын.
Жігіт: «Қонағыңнан алтын алма, алғыс ал», - демекші, жолыңыз болсын.
Ақсақал: «Алтыға дейін бала ерке, алпыстан кейін шал ерке» деуші еді аталарымыз, сөзімді көңіліңізге ауыр ала көрмеңіз.
Жігіт: «Кәрі, кәрінің сөзі дәрі» дегендей, о не дегеніңіз?
Ақсақал: «Таз таранғанша той тарқар». Қайтайын.
Жігіт: «Бір ауылда мың туысын болғанша, әр ауылда бір туысың болсын» дегендей келіп тұрыңыз.
10-оқушы: Алыстан келген адамға сәлем беру тәртібі жасқа, үлкен-кішіге байланысты емес.
11-оқушы: Халқымызда ақсақалды атаны, ақ жаулықты ананы, ақ шашты әжені, жалпы үлкенді сыйлап, алдынан қия өтпеу – ата дәстүріміз.
13-оқушы: Қарттарға амандасудың қарапайым түрінде қаншама мейірім, қамқорлық, әдемі жарастық жатыр.
ІІІ. Көрініс көрсету.
І. Қарт ата мен жас жігіттің сәлемдесуі (Нұрдәулет,Еламан)
ІІ. Әже мен қыз баланың сәлемдесуі (Айхан, Диана)
14-оқушы: Кездескен кезде кіші адам үлкен кісіге сәлем бермей кетсе, ол әдепсіздік, көргенсіздік болып саналады.
15-оқушы: Сәлем беру – амандық, инабаттылық, көргенділік және мәдениеттілік белгісі.
16-оқушы: Қазақ халқында егер үлкен кісі кездессе, оны таныса да, танымаса да, кіші адам оған сәлем беруге міндетті, ол әдептіліктің бір белгісі ретінде қалыптасқан дәстүр.
17-оқушы: Ертеде ауыл сыртында отырған қарияға ат үстінде келе жатқан адам арқан бойы жақындағанда, аттан түсіп, айрықша құрметтеп сәлем беретін болған.
18-оқушы: Соңғы қалыптсқан дәстүр бойынша сәлемдесуші не сәлем беруші қол алысып амандасады, ұзақ уақыт көріспегенде қауышып, құшақтасып амандасады.
19-оқушы: Сәлемдескенде, сәлем бергенде әркім дауыс ырғағына ерекше көңіл аударып, қоныр дауыспен, сыйласымдылық үнмен, аптықпай, салмақпен, әдеппен сөйлеу керек.
Мұғалім: «Әдептілік белгісі – иіліп сәлем бергені», деп халқымыз бекер айтпаған.
«Не деу керек?» әнін орындау
Апаң сенің базардан,
Алма сатып әкелді.
Ең үлкенін, жақсысын,
Саған таңдап әперді.
- Не деп барып жеу керек? Рахмет!
Балалар жүр көшеде,
Естіледі шу-айқай.
Сен де шықтың көршіңді,
Қағып кеттің байқамай.
- Мұндайда не деу керек? Кешіріңіз!
Әжең сенің түскі асқа,
Қант-кәмпит салды мол.
Жұрттан бұрын ыдысқа,
Өз бетіңмен салдың қол.
- Жөн еді не айтқаның? Рұқсат па?
Осы келген бетіңде
Допты қудың, жарыстың.
Көшенің сол шетінде
Кезікті бір танысың.
Не деу керек? Сәлеметсіз бе?
ІҮ. Қорытынды
Көп жасаған қария Ата салты – ардақты,
Ақылы теңіз – дария. Әрбір сөзі - салмақты
Көп өнеге сөзі бар Сол сөздерді ұқпасаң,
Сөзі соқпақ, өзі нәр. Тістерсің бір күні бармақты.
Мақал-мәтел: (Түсінік беру)
«Алыстан сәлем – береді, әдепті елдің баласы»
«Сәлем - әдептіліктің белгісі»
«Үлкенге құрмет – кішіге міндет»
Мұғалім: «Сөз саласын табу қиын емес, Анасын табу қиын», - деп Жамбыл атамыз
айтқан екен. Ендеше, «Сәлем – сөздің анасы, білгені жөн әр қазақтың баласы».
