Сценарий соревнований "Кус кэллэ".

«Кус кэллэ»

Оскуола 7-11 кылаас уолаттарыгар курэхтэьии сценарийа.

(Петр Николаев «Кусчут» ырыатыгар хамаандалар парадтаан киирэллэр)

Дьолуону тосхойооччу,
Өлгөмү биэрээччи,
Хара тыа хаһаайына,
Тумул тыа тойоно,
Кыһыл саһыл кымньыылаах,
Ой буур онньуулаах,
Көй боллох сэксэ олохтоох,
Сөҥ сөгөлөөн тусаһалаах,
Эһээ диэтэххэ,
Эһээ диэччи,
Бардам Тутуу,
Барылы Кэскил,
Барылаах
Баай Байанай Тойон эһэм,
Бэттэх көрөн
Мичик гын,
Дом!

Ыытыллар кунэ: 24.04.2021с. Чакыр нэьилиэгэ.

Сыала – соруга:

- Айыл5а5а сылдьыы сиэрин-туомунтутуьуу

- Обугэ утуо угэьигэр убаастабылы итии

- Булт туьунан уол о5о5о билиьиннэрии.

Кыттааччылар :

- Оскуола 7-11 кылаас уорэнээччи уолаттар.

Тэрийээччилэр:

-Оскуола эр дьон улэьиттэрэ.

Туттуллартэрил:

- Сугэ

- Эрбии

- Биэдэрэ

-Пневматическай саа

- рюкзак

- батарантаас

Ыытаачы: Уьун кыьыммыт бутэн, сандал сааспыткэлэн, эр дьон эрэ барыта кустуу,балыктыы бараары тиэтэйэр.

Булчут диэн булугас талыгас, мындыр ойдоох, кыанар улэьит, аьыныгас, комускэс, сиэрдээх утуо майгылаах киьи. Булт арааьа сылы быьа бултанар.  Оту – маһы алдьатыам суоҕа наадыйарбын эрэ ылыам диэн андаҕар этэллэр. Саха булчута бултаан дьиэ кэргэнин иитэр – аһатар, таҥыннарар.

-Булчут хара тыаҕа бултуу бараары ханнык сиэри туому толороруй оҕолоор?

Cөп, маладьыастар. Биһиги өбүгэлэрбит айылҕаны кытта өйдөһөн, сөпсөһөн олорбуттар эбит. Ол иһин айылҕа уон бүк төлөөн, булдунан – аһынан күндүлээн, иитэн – аһатан олорбут. Сиргэ-уокка барыны бары харыстаан, сиэрдээхтик сылдьан, өбүгэлэрбит тугу эппиттэрин үөрэтэн, өйдөөн, билэн туспутугар тутуһуохха наада. Саха киһитэ бултуу барыан иннинэ хайаан да Аал уотун аһатар. Баай Байанайтан көрдөһөн, көҥүллэтэн эрэ баран бултуу барара.

«Кус кэллэ» курэхпитин са5алыыбыт. 3-туу киьилээх хамаанда5а арахсабыт.

1 туьумэх: “Чуор кулгаах”. Кус санатын кусчут эндэппэккэ билиэхтээх, араарыахтаах. Билигин кус санатын истэн таайсыахпыт.Ыытааччы кус санатын холбуур. Элбэх кус санатын таайбыт хамаанда кыайыыла5ынан тахсар.

2 туьумэх:«Чэй оргутуута».2 уол мас эрбииллэр, 1 уол масс хайытар. Эрбээн, хайытан бутэрэн уот оттуллар,кутаа5а биэдэрэлээх уу оргуталлар. Ким биэдэрэлээх уута бастакынан оргуйбут, ол хамаанда кыайыылаах буолар.

3 туьумэх: «Бэргэн ытааччы». Хамаанда кыттааччылара бука бары уочаратынан сыал ытыыга курэхтэьэллэр. Хас ытааччы аайытын 5-тии ытыы бэриллэр. Хайа хамаанда элбэх сыалы таппыт кыайар.

4 туьумэх: «Мэьэйдэринэн суруу». 1 кыттаачы батарантаас курданар, рюкзак, саа сугэн баран 100м суурэр. Суурэн тиийэн саатын,рюкзагын,батарантааьын 2-с кыттаачыга биэрэр. 2-с кыттааччы барытын кэтэн баран, сытар бэрэбинэлэр урдулэринэн суурэн тиийэн 3-с кыттаачыга тиксэрэр. 3-с уол барытын кэтэн, сугэн «дул5алар» урдулэринэн суурэр, курэхтэьиини тумуктуур. Кыттааччы оскотун бэрэбинэттэн суурэн иьэн тустэ5инэ, сууруутун санаттан бэрэбинэ са5аланыытыттан хос са5алыыр. Суурээччи хас «дул5а» аайы уктэнэн ааьыахтаах. Уктэммэккэ ааьар тугэнигэр суурутун хос са5алыыр.

Тумук таьаарыы: Дьэ манан биһиги бүгүҥҥү “Баай Байанай” күрэхпит түмүктэнэр. Дьүүллүүр сүбэ түмүгү таһаарыа.

• Алааска, тыаҕа хаһыытыа, улаханнык айдаарыа суохтааххын.

• Ууга кири-бөҕү быраҕар көҥүллэммэт.

• Көтөр уйатын көрдөхпүтүнэ тыытыа-алдьатыа суохтаахпыт.

• Оту – маһы алдьаппакка оргууй сылдьыахтаахпыт. Оччого сир – дойду иччитэ Аан Алахчын Хотун сөбүлүүр.

Ити курдук биһиги олорор айылҕабытын харыстыахтаахпыт.

Бүгүн биһиги Байанай туһунан кэпсэттибит, бэйэҕитигэр туһалааҕы биллигит буолуо диэн эрэнэбит. Байанайбыт көрү – нары таптыыр, онон биһиги дуоһуйа оонньоотубут – көрүлээтибит. Биһиги аар тайҕабытын , тулалыыр айылҕабытын, кыыллары аһынар, харыстыыр буола улаатаарыҥ! Оччоҕо эрэ көтөр – сүүрэр үксуу туруо, Баай Байанайбыт араас булдунан күндүлүү туруо! Болҕомтоҕут иһин махтанабын.