Та?ырыбы: Салт - д?ст?рім – таусылмайтын байлы?ым.
Ма?саты: о?ушылар?а ?аза? хал?ыны? салт - д?ст?рлері мен ?дет-??рпыны? т?рбиелік м?нін ??ындыру, баланы? бойына адамгершілік ?асиеттерін ?алыптастыру, халы? ?негесін ?йрету.
К?рнекілігі: интер активті та?та, ?лтты? киімдер, ?лтты? та?амдар, видеороликтер, т.б.
Барысы:
1 - ж?ргізуші:
Армысыздар, ??рметті ?стаздар мен о?ушылар! Б?гінгі ?ткізіліп отыр?ан « Салт - д?ст?рім – таусылмайтын байлы?ым» атты іс-шарамыз?а ?ош келді?іздер!
2-ж?ргізуші ?аза? тілінде: Салт – к?сіпке, сенімге, тіршілікке байланысты ?дет-??рып, д?ст?р. Ол ?рпа?тан-?рпа??а ауысып отырады. Уа?ыт ?ткен сайын салт?а ?згеріс еніп, ?згеріп, ?о?ам?а байланысты бейімделіп келеді.
1-ж?ргізуші орыс тілінде: Традиции наших предков тесно связаны с жизнью народа! Со временем меняется жизнь и общество. Так же меняются и обновляются традиции!
2-ж?ргізуші ?аза? тілінде: Д?ст?р – ?рпа?тан-?рпа??а ауысатын, тарихи ?алыптас?ан нормалар мен ?рдістер. Ол – ?о?амды? ?йымдар мен халы?ты? мінез-??л?ыны?, іс-?рекетіні? рухани негізі. Д?ст?р м?дениетпен ты?ыз байланысты, сонды?тан м?дениеті дамы?ан ел д?ст?рге де бай. Ата-ананы ??рметтеу, ?лкенді сыйлау, адалды?, ?ділеттілік, мейірімділік сезімдері озы? д?ст?рлерге жатады.
2 - ж?ргізуші: Ал ??рметті а?айын б?гінгі кешімізде сіздерге ?аза? хал?ыны? тойында ?ткізілетін салттарды к?рсетумен д?ріптейміз.
1 - ж?ргізуші:
Біздер б?рын к?рмеген
Салт- д?ст?рі? ?лмеген.
?йренеміз д?ріптеп,
Заманымда ?рлеген.
?аза? хал?ыны? тарихынан жал?асын тауып келе жат?ан сы?су д?ст?рі. Сы?су - ?ыз ?зату д?ст?ріне байланысты ту?ан т?рмыс-салт жырларыны? бірі. Б?л - ?ызды? ?затылар алдында?ы ел-ж?ртымен, а?айын-туыс, ??рбы-??рдастарымен, туып- ?скен жерімен ?оштасуы ретінде айтылады. Сы?суды ?затылатын кыз тетелес сі?лілері немесе жас же?гелерімен ?й-?йді аралай ж?ріп белгілі ?уенмен айтатын бол?ан. Сы?су ?ле?дерін а?ындар немесе ?ыздарды? ?здері шы?арады. ?затылып бара жат?ан ?ыз сы?су ар?ылы ж?рт?а естірте ?зіні? м??ын, ?ай?ы-?асіретін ша?ады.
?аза? хал?ыны? тарихынан жал?асын тауып келе жат?ан сы?су атты к?рінісімізді к?рсетуге ?ры?сат еті?іздер.
К?рініс: Сы?су видеоролик (о?ушылар т?сірген)
2 - ж?ргізуші:
Ата салтым – асыл м?рам, арда?ым,
Бабаларды? жал?астырар арманын.
Сан ?асырда ?алпын б?збас ?адірім,
?ткенімді б?гінменен жал?адым.
?аза? ?те ?она?жай халы?. ?аза? ??даларын ??дайындай сыйла?ан. ??да мы?жылды?, к?йеу ж?з жылды? деген. ??да ша?ыру д?ст?рі ?рпа?тан-?рпа??а жал?асуда. Біз, сіздерге ??да к?ту р?сімін к?рсетеміз.
Слайд: ??да к?ту р?сімі.
1-ж?ргізуші:
?аза?ымны? салт - д?ст?рі жа??ыр?ан,
Т?лімді ой сына?ы, т?рбие к?зі ?алдыр?ан.
Салт - д?ст?рді арда?тайы?, а?айын.
?аза? атты ?лкен, кіші, балдыр?ан.
Жиналыппыз с?тті к?ні б?ріміз де,
?лкен, кіші, жасымыз, к?ріміз де.
Т?рлеті?із, ?адірменді ??далар,
Г?л - г?л жайнап мына бізді? т?рімізге.
( Жанар шашу шашады, Г?лзат ?н жа?ады)
2-ж?ргізуші: ??далар?а арнал?ан ?н-шашуымызды тамашала?ыздар. ?н орындайтын: Жанар Оспанова
1-ж?ргізуші:
?лтты? ойын «Асы? ойнау». Ойынын ?алай ойналатынды?ы жайлы бізге Бейбарыс к?рсетіп, т?сіндіреді.
2 - ж?ргізуші: Б?гінгі кешіміз ?ызы?ты ?туі ?шін келесі кезекті танымды? ойын?а берейік. Б?л ойын ?лтты? та?амдармен байланысты болма?. Мына ?оржында асы?тар салын?ан. Ол асы?тарды? бетінде сан жазыл?ан. ?оржыннан кез - келген бір асы?ты аласы?дар. Шы??ан сол сан?а байланысты с?ра? ?оямыз, кім к?п жауап береді екен.?
1саны. ?аза?ты? ?лтты? та?амдарын ата? (Ш?жы?, бесбарма?, ?азы, ?арта )
2 саны. Ш?жы? нені? етінен жасалады? (?ой, сиыр, т?йе, жыл?ы етінен)
3саны. ?аза?ты? басты ?лтты? та?амы не?(ет)
4 саны. ?ымыз нені? с?ті?(биені? с?ті)
5 саны. ?азы, ?арта, жая нені? еті? (жыл?ы еті)
6 саны. ?айма?ы алын?ан немесе алынбай пісірілген с?тке азыра? су ?осып ?йытылады. Ол - же?іл ж?не сусынды? та?ам. /Айран./
7 саны. Кез келген малды? етінен жасала береді, ?кпе - бауыр ?осып жасайды. Т?рлері к?п: со?ым, ?кпе - бауыр, ?арын/ ?уырда?./
8 саны. Шай дастарханыны? басты асы. Е? жо?ары сапалы ?ннан май, ашыт?ы ?осып жасалады. ?р т?рлі пішінде, ?ш - т?рт б?рышты, сопа?ша, домала? болады. Т?рлері к?п. Мысалы: барма?, жол, а?, той т. б. /Бауырса?./
9 саны. С?ттен жасал?ан ?лтты? та?ам. Ма?ынасы да ??р?атыл?ан, кептірілген с?т деген ма?ынаны береді. Пісіліп майы алын?ан айранды ?айнатып кенеп дорбада с?зіп алып т?здап ?реде кептіріп са?тайтын та?ам т?рі. /??рт/
10 саны. Аса к?делі дастар?ан д?мі. Ол ?ыста ?атпайтын, жазда б?зылмайтын ?те д?мді та?ам. О?ан ??мшекер, ?нта?тал?ан ірімшік, м?йіз салып араластырады. /Жент/
1- ж?ргізуші: Келе жат?ан ?зілмей бабасынан,
?аза? ?шін ?ымбат жо? баласынан!
?лі талай шы?ады на?ыз шара
Бал?ын биші ?ыздарды? арасынан-
деп, Санду?аш пен Зарина атты бишілерімізді кеш т?ріне ша?ырамыз, ?ол со?ып ??рметтейік а?айын.
2-ж?ргізуші: Хал?ымыз ?аншама ?ысылтая? кезде де ?она?жайлы? д?ст?рін б?зба?ан ел. ?адірлі ?она?ы келгенде астында?ы жал?ыз атын сойып тастап, но?та-ж?генін ?стап ?ала беретін м?рттік, жомартты? ?аза?та ?ана болса керек. Соны? бірі сыйлы ?она? келгенде ?ой сою мен таба? тарту д?ст?рі.
?лы ?аламгер М. ?уезовты? айтуына с?йенсек, сыйлы ?она??а ?ойды? басын тарту ?лемде екі-а? ?лтта бар екен. Бірі ?аза? та, екіншісі Африкада?ы ?лдебір тайпа. Ал енді ??рметті а?айын біз сіздерге ендігі кезекте Таба? тарту д?ст?рін к?рсетеміз. Таба? тарту р?сімінде е? негізгі т?рт таба? бар. Таба? бас таба?, орта таба?, сый таба?, ая? таба? деп т?ртке б?лінеді. Осы таба?тарды бізге Марина, Жанар, Г?лзат, Ж?лдыз атты мы? б?рал?ан ?ыздарымыз к?рсетеді.
1- ж?ргізуші: ??йры? бауыр Жегізген р?сім (??далар?а ??йры? бауыр ?келіп жегізілед.) Б?л ??далы? д?ст?р р?сімі бол?анмен ?лт салт-д?ст?рінде орны б?лек жай. Екі жа? ??да бол?ан жа?дайда олар?а «??йры?-бауыр» арнаулы сый ?келеді. ?келуші ?йел «бауырдай жа?ын, ??йры?тай т?тті болы?дар»деп тілек білдіреді. Одан барлы? ??далар ауыз тиеді. ??йры?- бауыр ?аза? д?ст?рінде ??да болуды? за?ды белгісі-??жат болып бекітілген.
?н ??йры?-бауыр: Жорабекова Р.Т. ж?не Алдабергенова З.А.
??да, ??да дейсі?-ау, ?й,
??йры?-бауыр жейсі?-ау, ?й.
??йры?-бауыр жемесе?,
Несіне ??да дейсі?-ау, ?й.
?лкен ??да, бас ??да,
Кіші ??да жас ??да.
??йры?-бауыр ?келдім,
Ауызы?ды аш, ??да.
?лкен ??да арда?ты-ай,
Кіші ??да салма?ты-ай.
??йры?-бауыр асатсам,
Тістеп алма барма?ты-ай.
?лкен ??да ?некей-ау,
Кіші ??да мінекей-ау.
??йры? бауыр асаттым,
К?делері? к?некей-ау!
2-ж?ргізуші: Би: ?аза? биі 8 «Б» сынып о?ушылары
2-ж?ргізуші: Киіт (д?стур). «??далы? белгісі-киіт, ?оныс белгісі- бейіт» (ма?ал). ??далы?ты? негізгі белгісі – киіт ж?не оларды? арасында ж?ретін, со?ан лайы?тал?ан сый – сияпат, мал, киім, м?лік. Ол ??далар д?режесіне, д?улетіне байланысты ?рт?рлі болып келеді. Мысалы, б?рын ??ндыз жа?алы тон, ?ас?ыр ішік, кілем та?ы бас?а ?ымбат б?йымдар, киімдер мен заттар, ж?здеген мал (жыл?ы, т?йе,?ой)берілген. Жо?арыда айтыл?ан Байса?ал ??даларына «?здері? ж?з болып келмей елу болып келген екенсі?дер» деп ?р?айсысынат?йеден 50, аттан 50, тай т?я? жамбыдан 50, сиырдан 50, ?ойдан 50, ешкіден 50, а? терілерінен 50 киіт берген (М.Ж.К?пеев).
?азіргі кезде «?алы? мал» т?ленбесе де, оны? киіт кигізу сия?ты д?ст?рлері, бас?а да жол-жорал?ылары жасалып ж?р. ( Осы кезде ??далар?а киіт кигізіледі)
1-ж?ргізуші: Ал ??рметті ??далар мен тойшы ?ауым сіздерден бата с?раймыз. (Бата беріледі)
2 - ж?ргізуші:
??рметті о?ушылар, б?гінгі бізді? саба?ымызды? ма?саты - заман ?згерсе де ?лтты? салт - д?ст?рімізді? к?нермейтіндігін еске салып, ?лтты? м?раны ?айта жа??ырту. Б?гінгі т?рбие са?атымызда ?здері?із ку? бол?ан д?ст?рлерді к?кейлері?ізге то?ып, саналары?ыз?а сі?іріп алса?ыздар арты? болмас.
«То?сан ауыз с?зді? тобы?тай т?йіні бар»демекші, салтын с?йген ?рбір жас ?рпа? болаша?та хал?ын с?йетін, еліне адал ?ызмет ететін, тіліні?, салт - д?ст?ріні? жанашыры болатынды?ына сенімдімін.
Елімізді? жар?ын болаша?ы сіздерді? ?олдары?ызда, ??рметті о?ушылар!
