Та?ырыбы: « Мінез - ??лы? ?ліппесі»
Ма?саты: 1. О?ушылар?а адамды? асыл ?асиеттерді ?астерлеп, ?мір за?дылы?тарын білуге ?йрету;
2. Адамгершілік ?асиеттерге ба?ыттай отырып, о?ушыны? рухани білімін байыту, логикалы? ойын дамыту, ойын еркін, д?лелді т?рде жеткізе білуге жетелеу;
3. Адамгершілік ?асиеттерді сезіне білуге ж?не ?лгі ете білуге т?рбиелеу, имандылы??а, инабаттылы??а баулу.
К?рнекілігі: интерактивті та?та, на?ыл с?здер, техникалы? ??ралдар, г?л, шарлар.
Т?рі: ?неге са?аты
?дісі: с?ра? - жауап, топтастыру, тренингі, жа?даятты с?ра?тар, ?нтаспа
Ж?рісі:
І. ?йымдастыру кезе?і.
ІІ. Шатты? ше?бері. Музыка ойнап т?рады.
М??алім:
?айырлы к?н, балалар!
Ше?бер болып т?райы? жылы ж?збен,
Бізге келсін ?уаныш н?р іздеген,
Шуа? тол?ан жанымыз ж?регіміз,
?лгі алсын к?рген жан мына бізден.
Балалар, «Адамгершілік амандасудан басталады»- дегендей е? алдымен к?лімдеп бас иіп ?она?тармен, бір - бірімізбен амандасып алайы?. Рахмет. Енді ?сем ?уен сазымен бір - бірімізге тілегімізді айтайы?.
Мысалы: ?айырлы к?н! Саба?ы?ды жа?сы о?ы! ?р?ашан ж?зі?нен к?лкі кетпесін! Адал бол! ?айрымды бол! Ж?регі? жа?сылы??а толы болсын! Алланы? н?ры жаусын!
Со?ынан бір о?ушы шо? г?лді ?стаз?а ?сынады.
Бірге: Ал біз сізге ба?ыт тілейміз.
М??алім: Рахмет о?ушылар, осы г?л шо?ырлары бізді? т?рбиелік шарамызды? с?тті ?туіне к?мектеседі деп ойлаймын.
?л мен ?ызды д?ріптеу ма?сатында ?ле? шума?тары о?ылады.
Білектей ар?асында ?рген б?рым,
Шолпысы сылдыр ?а?ып ж?рсе а?ырын.
Камшат б?рік, ?ара ?асты,
С?лу ?ызды? к?ріп пе е? м?ндай т?рін?!- деген Абай атамызды? ?ле? жолдарын ?ыздарымыз?а,
Атадан жа?сы ?л туса,
Еліні? туы болады.
Атадан жаман ?л туса,
Еліні? соры болады - деген ?азбек биді? на?ыл с?здері ол балалар?а арнай отырып, б?гінгі «Мінез - ??лы? ?ліппесі» атты т?рбиелік шарамызды бастаймыз.
А. ??нанбаевты? «?ылым таппай ма?танба» ?ле?ін о?итын ?асиет, Н?райым, Жантемір.
ІІІ. Тренинг.
Алдымызда?ы пара??а адам бойында?ы жаман ?асиеттерді жазы?ыз. Бол?асын жаз?ан ?а?азды алдары?ыз?а б?ктеп ?ойы?ыз. Ал енді жа?сы ?асиеттерді жазы?ыз.
Топтастыру стратегиясы.
І топ (адамгершілік, имандылы?, адалды?, ?дептілік, ?ділдік)
ІІ топ (?дептілік, ізеттілік, ?айырымдылы?, инабаттылы?)
ІІІ топ (?ам?орлы?, ?лкенге ізет, кішіге ?ам?ор болу, ?яттылы?, шыншылды?)
Балалар, ?аза?та мынадай тілек бар екен. ?ыздар?а ибалы, инабатты болсын, ?лы? иманды, ж?ректі болсын, адамгершілігі мол болсын, ?айырымды болсын! Адам бойында жа?сылы? пен жаманды?, имандылы? пен имансызды? ?атар ж?реді. Енді осы жаман ?асиеттерден м?лде аула? болу ?шін мана?ы жаз?ан жаман ?асиеттерді жаз?ан пара?тарды жыртып тастайы?.
Б?гінгі т?рбие са?атымызда тек жа?сы ?асиеттерді с?з етіп, ?л мен ?ызды? т?рбиесіндегі адамгершілік, имандылы? ?а?идаларына то?таламыз.
Осы ?з пікірлерімізді орта?а салайы?. Балалар пікірі ты?далады.
ІV. Жа?а а?парат.
І топ
Иман - араб тілінде сенім деген ??ымды білдіреді. Халы? адамгершілігі жо?ары кісіні «иманды» деп ??рметтейді, адамгершілік ?алыпты б?з?ан адамды «имансыз» деп жек к?реді. Адамгершілігі, ар - ?яты бар адамны? бет - бейнесі, иман ж?зділігі жар?ын, биязы парасатты болады. Ондай адамды халы? «иман ж?зді кісі» деп ба?алайды. Абай атамызды? даналы?ы - адамды?ты жа?тайды.
Адам болам десе?із
Бес н?рседен ?ашы? бол....,-
Бес н?рсеге асы? бол,- деп Абай атамыз айт?андай адамны? ішкі рухани ?азынасыны? молы?уы ?з ?олында.
ІІ топ
Ата - бабаларымыз адамны? ішкі д?ниесіне зер сала отырып, ?здеріні? к?з жеткізген ой - пікірлерін ?сиет етіп кейінгі ?рпа??а ?алдырып отыр?ан. ?аза? даналарыны? т?жырымдауынша, адамгершілік, имандылы? мынадай 10н?рседен т?рады: біріншіден; адамдар?а кішіпейіл ж?не н?зік сезімталды?пен ?араудан, екіншіден; ?зіні? ісіні? б?рыс екенін біліп, со?ан орай ?рекет жасаудан, ?шіншіден; хал?ы?а ?ызмет етуден, т?ртіншіден; ?з сырларын бас?а?а білдіру - білдірмеуді білу, бесіншіден; ?зіні? ж?не бас?аларды? сырын са?таудан, алтыншыдан; ?р жа?дайда са? бола білуден, жетіншіден; тілге ие болып, арты? с?йлемеуден, сегізіншіден; ?деп са?таудан, то?ызыншы; ?ате?ді бірден мойындап, кешірім с?раудан, оныншы ??ла??а жа?ымсыз с?зді айтпаудан.
ІІІ топ
Инабаттылы? - ?дептілікті? ?сем к?рінісі.
Инабаттылы? р?сімдері: ?арапайымдылы?, сыпайылы?, тіл ал?ышты?, адалды?, ?ділдік, жауапкершілік. Инабатты, биязы мінезді ?атарда?ы ?арапайым ?ам?оршы адамды халы? на?ыз перзентім деп ?лгі т?тады. ?лы ??ламаларды? е?бектеріні? ?айсысы болсын имандылы?, инабаттылы?, адамды? ?асиет ?алыптастыруды к?здеген. Сондай е?бектерді? бірі - ?ожа Ахмет Яссауиді? «Даналы? кітабы». Онда 149 ?сиет аса ?ымбат т?лім т?рбиелік т?жырымдар. Хал?ымыз ежелден ?лдарын батырлы??а баулып, т?зде ?сірсе, ?ыздарын ?й шаруасына ?йретіп, «?ыры? ?йден тыйым сал?ан».
Имандылы? ?асиеттер:
?арапайымдылы?,Сыпайылы?, Мейірімділік, Кішіпейілділік, Ізеттілік, Адалды?
V. Ойланайы? пікірлесейік.
?лдар?а с?ра?:
1. ?ызды? к?ркі деп нені т?сінесі?? (е? біріншіден мінезі, ?дептілігі, ?рине сырт?ы келбеті)
2. ?ыздарды неге ?мірді? г?лі дейді? (Г?л таби?атты? с?ні, оны баптап, ба?ып к?тсе?, ?демі хош иісті болып ?седі. ?ыз балада, солай кішкентай кезінен бастап ба?ып, жа?сы т?рбие беру керек. Отбасында берген т?рбие ?алай болса, ?скенде солай ?алыптасады).
3. ?ыз?а ?андай ?ылы? жараспайды? (ерсі к?лгені, д?рекі с?йлегені, ?тірік айт?аны)
4. ?ыздар?а арнап ма?ал айт.(?ыз ?ссе елді? к?ркі, Тауды? к?ркі тас, ?ызды? к?ркі шаш. ?ыз?а ?ыры? ?йден тыю. Ана?а ?арап ?ыз ?сер)
5. ?зі?е ?ыздарды? ?андай ?асиеті ?найды?(?ылы?ты, ?депті болса, сыпайы, биязы болса)
?ыздар?а с?ра?
1. ?лдар?а ?андай ?ылы? жараспайды? ( б?за?ылы?, сот?арлы?ы, кісіні сыйламайтынды?ы)
2. ?лдар?а арнап ма?ал айт.
(Атадан жа?сы ?л туса,
?ар ?стіне от жанар.
Атадан жаман ?л туса,
Ат ?стінде ит ?абар
Жа?сы бала ?кесін басын т?рге с?йрейді, жаман бала ?кесіні? т?рдегі басын есікке с?йрейді, жа?сы бала - с?йік, жаман бала - к?йік)
3. Са?ан ?лдарды? ?андай мінезі ?найды? (салма?ты, кішіпейіл, адамгершілігі мол)
4. Атадан жа?сы ?л туса, еліні? туы болады дегенді ?алай т?сінесі?? (Отан ?шін от?а т?с к?ймейсі? дегендей, ?л бала еліне Отанына ?ызмет етуі тиіс. Ол ?шін т?ртіпті, саналы, адамгершілігі мол болуы керек деп ойлаймын)
5. ?л бала ?шін ?асиетті борыш деп нені атар еді?? ( Ата - анасын сыйлау, ?з елін ?ор?ау)
VІ. Ситуациялы? жа?даяттар.
І топ.
Елдосты? ?ылы?ы
Велосипедпен жарысып келе жат?ан Елдос жолды? шетінде т?р?ан ?арияны к?реді. Не істеуі керек? Жол беріп, ?ткізіп жіберсе, жолдастарынан ?алып ?ояды. Жарысты? аты жарыс, Елдос ?арияны? жолын кесіп ?теді. Елдосты? ?ылы?ы д?рыс па? Б?рыс па? Сен ?айтер еді??
ІІ топ.
1 с?ра?. Сіз автобуста отырсыз. Келесі аялдамадан ?арт адам кірді. Бос орын жо?. Не істер еді??
2 с?ра?. К?шеде ?арт ?же ??лап ?алды. Сен не істер еді??
3 с?ра?. Сіз мектепте біреуді? с?мкесін тауып алды?ыз? ?андай ?рекет жасар еді?із?
ІІІ топ.
1 с?ра?. Сіз д?кенде кезекте т?рсыз. Сізден кейін егде тарт?ан ?арт адам келіп т?рды. Сіз ?айтер еді?із?
2 с?ра?. Сыныптас екі ??рбы? театрда отырып, ?атты к?ліп, д?рекі с?йлеп, бас?аларды? к??ілін ?зіне аударып отыр. ??рбылары?а не айтар еді??
3 с?ра?. К?шеде, мектепте, ?йде таныс адамдармен кездескенде не істеу керек?
1 - к?рініс. «Бейтаныс бала».
Асылтас ?жей зейнета?ысын алып, д?кенге барды. ?ажетті керек жара?ын алып, ?йіне келді. Ішке келген со?, ал?андарын с?мкесінен шы?арды. ?миянын іздеп еді, таба алмады. С?мкені? тесіліп ?ал?анын ?лден уа?ыттан кейін бай?ады.
?айта киініп, дала шы?ты. Аялдама?а дейін к?зін жерден алмай ?ара?анмен, таба алмады. ?ома?ты зейнет а?ысынан айырылып ?ал?анына ?атты ?апаланды. Ж?ре - ж?ре шаршап ?алыпты есіктен кіре диван?а келіп ??лады. Соны? арасында к?зі ілініп кеткен екен безілдеген ?о?ырау ?нінен оянды. «Ж?мыстан орал?ан балаларды? бірі шы?ар» деп есікті ашып еді, мектеп жасында?ы бір бала т?р екен.
- ?же, ?мияны?ызды тауып алдым,- деді ?олында?ы затын ?сынып. Абыржып ?ал?ан ?жей.
- Мені? мекен жайымды ?айдан білді??- деді та?ыр?ай ?арап.
- ?мияны?ызды? бір ?алтасында мекен жайлары?ыз жазыл?ан ?а?аз бар екен, сол ар?ылы таптым. А?шасы сол ?алпында. ?уанып кеткен ?же:
- К?п жаса, балам..... ба?ытты бол!- деді ?миянынан а?ша алып ?сынып.
- Міне мына?ан т?тті алып же.
- А?шаны алмайтынын білдіріп, басын шай?а?ан бала,- жо? ?же, ?ажет емес. А?ша?ызды та?ы жо?алтып алма?ыз,- деді б?рыла беріп.- Сау болы?ыз!
- Шыра?ым, кімні? баласысы??- деді ?же кетіп бара жат?ан баланы? арт жа?ынан.
- Атамны? - деген дауыс шы?ты аздан со? бала кеткен жа?тан. Ол бірінші ?абат?а т?сіп, к?рінбей кеткен еді.
- ?ап, мына баланы - ай ж?ндеп атын да, кімні? баласы екенін де айтпай кетті - ау
??.... ?зі бір т?рбиелі, мы? бол?ыр ?ой... – деп к?бірлеген ?же орнынан ?оз?алмастан бала кеткен жа??а с?йсіне к?з салып та?ы біраз аялдады.
2 - к?рініс. «Адал дос».
Бесінші сыныпта о?итын Н?рд?улет мектепке келе жатып тайып жы?ылып, ая?ын баса алмай ?алды. Абырой бол?анда артынан алтыншы сыныпты? екі баласы келе жатыр екен. Солар ?олты?тап, сыныбына жеткізіп салды. Кешікпей саба? басталды. Ш?кірттерін т?гендеп, ж?здеріне барлай ?ара?ан апайы Н?рд?улетіі? ?аба?ы салбырап, ?лденеге ?иналып отыр?анын бай?ады.
-Н?рд?улет, са?ан не болды? ??і? б?зылып кетіпті ?ой,- деді артынша.
- Жы?ылып ая?ымды ауыртып алдым,- деді Н?рд?улет одан бетер ?иналып.
- Онда тезірек ?йі?е ?айта ?ой. Бар?ан со? д?рігер ша?ырт.Н?рд?улет с?мкесін алып, орнынан к?терілді. Біра? ая?ын баса алмай ?айтадан отыра кетті. Оны к?рген м??алімі:
- сен мына т?рі?мен ?алай ?йі?е жетесі?. ?асы?а балаларды? біреуі еріп барсын. К?не Н?рд?улетті жеткізіп салу?а кім барады?- деді сынып?а ?арап.
Ешкім баратын ы??ай таныта ?оймады.- Диас сен шира? еді? ?ой. Осындайда досы?а ж?рдемдесіп жіберуге ?алайсы??- деді м??алім.
- Апай, Н?рд?улетке к?мектесер едім - а?, біра? бір саба?тан кейін ?кем келіп сізден с?рап аламын деген еді. Бір ты?ыз шаруамен аудан?а баратын бол?анбыз,- деп ол тайса?танып шы?а келді. Сыныпты? орта т?сында отыратын ?асиет жан - жа?ына ?арады. Ешкімні? ?ол к?тере ?ойма?анын к?рген ол:
- Апай, мен барайын. Мені? атам – сыны?шы.Н?рд?улетті? ая?ын ?уелі атама к?рсетейік. Сонан со? ?йіне жеткізіп салармын,- деді батылдау с?йлеп.
- ?асиетжан, жарайсы?! Ата?ны? ?йі алыстау еді ?ой. К?шеге шы?а салып бір к?лік ?ста?дар. Мен ?азір жолдары?а а?ша берейін,- деп апай да б?йек болып жатыр.
- Апай рахмет! Жол?а а?шам жетеді.
- А?ша?ды ж?мсап ?ой?аны?а апа? ренжіп ?алмай ма?!
- Жо?. Апам ?те ?айырымды кісі «Біреу ?инал?анда, о?ан ?арайласып, шама? келгенше ж?рдемдесіп жібер»- деп ?немі айтып отырады.
- Міне б?л на?ыз досты?!- деді м??алім ?асиетті? пейіліне с?йсініп.- Адал достар тосын жа?дайда бір - біріне к?мек к?рсетіп, ?ол?абыс жасауы керек. Сендерді? бір - бірлері?е ы?ыласпен ?ол ?шын беріп жат?андары? ?андай жа?сы!
??ла??а кіріп бойды алар,
Жа?сы ?н мен т?тті к?й,
К??ілге т?рлі ой салар,
?нді с?йсен менше с?й - дей отырып,
?н Анашым орындайтын: ?ожам?рат Рауан
VІІ. «Жал?астыр» ойыны.
Енді балалар, біраз сергіп алайы?.
Не істеуге болмайды?
Не істеу керек? Не істер еді??
?лкендерді? алдын кесіп ?туге болмайды
?лкендерді сыйлап, амандасып ж?ру керек Адамдар?а ?ам?ор болар едім
Саба?тан кешігуге болмайды
Кішілерге ?ам?ор болу керек Ту?ан жерімді к?ркейтер едім
Сыныпта ж?гіруге, кішілерге тиісуге болмайды
Саба?ты жа?сы о?у керек ?з Отанымны? ма?танышы, ?ор?аны болар едім
?лкен кісілерді? с?зін б?луге болмайды
Т?ртіпті болу керек Иманды ?л болар едім
Т?ртіпсіз болу?а болмайды ?дептілік ?а?идаларын са?тау керек
Инабатты ?ыз болар едім
VІІІ. ?орытынды.Т?рбиеші: Сонымен балалар б?гінгі т?рбие шарамыздан не т?йдік?
Б?гін біз адамгершілік, имандылы? туралы ма?л?мат алды?. Сіздер ?ай жерде болса?дар да ?депті, т?ртіпті, а?ылды болып, жаманды?ты жа?сылы??а баурап ж?рулері? керек. ?мір сіздерден осыны талап етеді.
Сонымен, иманды ?лмен, инабатты ?ызды? бойында ?андай ?асиеттер болуы керек?
Топтастыру.
Иманды ?л, инабатты ?ыз
Т?ртіпті ибалы
?айырымды, сыпайы
?депті биязы
Адамгершілігі мол кішіпейіл
ІХ. Ж?ректен ж?рекке
Балалар, енді бір - бірлері?е тілек жазып, ?ала?ан адамдары?а ?сына ?ойы?ыздар.
А? жортар ая?ымен, жер еркесі
??с ?шар ?анатымен к?к еркесі
Хал?ы?а ?алаулы ?л болам десе?.
Адам бол! Болма адамны? к?ле?кесі - Абай атамыз айт?андай. Сіздерге адамгершілігі мол, елімізді? иманды да, инабатты ?л - ?ызы болып ?сі?іздер деп тілек айтамын.
