а) Жерлес а?ын, с?зді? с?йг?лігі, ойды? озарманы ?адыр Мырза ?лі шы?армашылы?ын насихаттау, а?ынды? талантын ш?кірт ж?регіне ?ялату, сол ар?ылы оларды? бойында поэзия ?леміне, жалпы с?з ?неріне деген с?йіспеншілікті берік ?алыптастыру.
?) О?ушыны? с?з м?дениеті д?рыс ме?геріп, жырларды м?нерлеп о?у?а, ?ленді ?міріне серік еткен а?ын?а еліктеп а?ынжанды болып ?суіне ке? жол ашу, рухани танымын ке?ейту.
Б)Ту?ан хал?ыны? талантты а?ынына, ?дебиетіне, ту?ан еліне деген с?йіспеншілік сезімін оятып, адамгершілікке т?рбиелеу.
Кейбір жырым ба?ташы боп ж?р ма?да.» ( жасырын?ан музыка ар?ылы а?ын с?зіне жазыл?ан ?ндерді аны?тау)
1-ж?ргізуші:
Б?гінгі сайысты? ?діл?азы ал?асы:
1) кітапханашы Света Хамен?ызы
2) ?аза? тілі мен ?дебиеті п?ніні? м??алімі Мариям Рахметолла?ызы
3) орыс тілі мен орыс ?дебиеті п?ні м??алімі Айдана Тимур?ызы
1-ж?ргізуші:
А?ынды? туралы ?адыр а?ын былай дейді: Дарын иесіні? а?ын болып ?алыптасуы е? алдымен ?з ауылы,?з ?ара ша?ыра?ынан деген екен.Ендеше а?ын жырларына кезек берейік! Берілген ?яшы?тарды та?дау ар?ылы, келесі жырларды? та?ырыптары к?рсетіледі.
1. «Бір ?зім нан»
2. «Он баласы бар ана »
3. «Бабамызды? шо? бас?ан табанымен»
4. « Домбыра»
5. « Б?рі де бір ?зі?нен басталады»
6. «?лы махаббат»
7. «Іргетас»
8. « ?мірді? ?зі ?ызы?-а?»
9. «Ба?ыт»
10. «Мен а?ынмын»
2-ж?ргізуші:
«?адыр Мырза ?ли - ?лт а?ыны. ?аза? деген тегі мы?ты, тарихы бай, та?дыры к?рделі,т?йсігі мы? ?атпар, ?алтарысты, астарлы, тысты, алапат тілді, ?абілетті ?а?арман, ?айсар халы?ты? т???иы?ына бойлап, ке?дігіне кепіл боп, бітімімен біте ?айнасып, ?лылы?ын, рухын, ар -?ятын, ?мітін барынша ?спеттей отырып, кемшіні? мінін, ?ай?ысын, сорын азаматты? т?р?ыда ?азып айта ал?ан, сыншыл да ойшыл а?ын. ?лы а?ын.» деп а?ын туралы аса м?нді де ??нды пікір білдірген а?ын К.Ахметова болатын. Келесі кезе? - «?ле? с?зді? зергері».
А?ын?а деген арнау жырларын жат?а о?иды.
1-ж?ргізуші: « ?адыр Абайдан кейінгі к?п о?ылатын а?ын» деп ба?алауы шынды?ты? ауылынан алыс емес. А?ынны? ?ле? жолдары, ?ла?атты с?здері мен афоризмдері ?р ауылды, аудиторияны аралап кеткелі ?ашан?! Жалпы, ?адырды? ?ле?дерін білмейтін ?аза?ты? жо? екені аксиома?а айналды » - деп Сауытбек Абдрахманов ба?а берген болатын. Олай болса, « С?зді? б?рі ??діретті» кезе?інде а?ынны? айт?ан астарлы ойларыны? ма?ынасын ашып к?релік.
1. Тіл - ?лтты? с?йенетін тамыры,
Сиынатын Т??ірі
2. ?лтын с?ймеген ?л-
Рухани ??л
3. ?зге тілде сайрау ?ауіпті емес,
?зге тілде ойлау ?ауіпті
4. А?ылды ?л елбасы болмаса да,
Жал?асы? болады.
5. ?лкендікті? басты белгісі - кішілік
6. Адам ?з ?мірін е?бектеуден бастап,
Е?бектенумен ая?тайды.
7. Тіршілікті? ?адірі адамда,
Адамны? ?адірі а?ылында
8. Досын сату – Отанын сату алдында?ы ?рекет
9. Адам боламын деген азамат,
Адам болмай тынбайды
10. Е? ?лы махаббат – халы? махаббаты
2-ж?ргізуші:
Мен а?ынмын, ?улие емен, ба?сы емен,
?рине ?ой, к?ндерім бар к?ксеген.
Соны? бірі – ел есінен шы?пайтын,
Жазып кету ?ажайып бір жа?сы ?ле?.
Осындай ?мірше? ?ле?дерді? иесі ?адыр Мырзалиев: « ?са? –т?йек, кішігірім шаруамен ш??ылдан?ан жан шары?тап ?ша алмайды. Б?кіл ?мірі к?йбе? тірлікпен ?те шы?ады, жары? д?ниеге неге келіп, неге кеткенін ?зі де білмей ?алады. Алдына биік ма?сат ?оя білген азамат ?ана ?те алыс?а барады. Адамда да ?анат бар. Ол- арман» - деп ??мырыны? ?р кезе?ін ?лкен істерге, хал?ыны? ?ажетіне арна?ан тау т?л?алы телегей талант ?негелі ?мірін поэзия?а арнады.
1-ж?ргізуші: 4-кезе? « ?аза? деген бозінгенге ботамын» деп аталады. А?ынны? ?мірі, шы?армашылы?ы, жина?тары, ол жайында?ы пікірлер туралы с?ра?тар?а жауап алынады.
1. А?ын е?бек жолын ?ай журналдан бастады? ( «Балдыр?ан» )
8. «?адыр – найза?айлы а?ын. Д?уірді?, уа?ытты? ?зі жарат?ан?мірше? а?ын.Оны? поэзиясы - ?зіміз с?йіп отыр?ан д?уір мінезі» пікір иесі кім ( М.Ма?атаев )
9.А?ынны? таби?ат пен адам арасында?ы ?ндестік, ?орша?ан ортаны ?ор?ауды? ма?ыздылы?ын т?йіндейтін поэмасы ( ?ызыл кітап)
10. «?адыр Мырза ?ли - ?лт а?ыны. ?аза? деген тегі мы?ты, тарихы бай, та?дыры к?рделі,т?йсігі мы? ?атпар, ?алтарысты,астарлы, тысты, алапат тілді, ?абілетті ?а?арман, ?айсар халы?ты? т???иы?ына бойлап, ке?дігіне кепіл боп, бітімімен біте ?айнасып, ?лылы?ын, рухын, ар -?ятын, ?мітін барынша ?спеттей отырып, кемшіні? мінін, ?ай?ысын, сорын азаматты? т?р?ыда ?азып айта ал?ан, сыншыл да ойшыл а?ын» Кімні? пікірі? (К.Ахметова)
1-ж?ргізуші: А?ынны? ?н ?ле?дерін жазу ?нері 1984 жылы 160 беттік «К?ндер-ай» жина?ы болып басылып шы?ты. А?ынны? ?н текстер жина?ына ел арасында к?п айтылатын халы?, ту?ан жер, махаббат та?ырыбында?ы лирикалы? ?ле?дері енді.
«Кейбір жырым д?н ?шырып ?ырманда,
Кейбір жырым ба?ташы боп ж?р ма?да.» деп аталатын сайысымызды? со??ы кезе?і – а?ын с?зіне жазыл?ан ?ндерді аны?тау, жасырын?ан музыка ар?ылы ?нді табу ?ажет.
а) Жерлес ақын, сөздің сәйгүлігі, ойдың озарманы Қадыр Мырза Әлі шығармашылығын насихаттау,ақындық талантын шәкірт жүрегіне ұялату, сол арқылы олардың бойында поэзия әлеміне, жалпы сөз өнеріне деген сүйіспеншілікті берік қалыптастыру.
Ә) Оқушының сөз мәдениеті дұрыс меңгеріп, жырларды мәнерлеп оқуға, өленді өміріне серік еткен ақынға еліктеп ақынжанды болып өсуіне кең жол ашу, рухани танымын кеңейту.
Б)Туған халқының талантты ақынына, әдебиетіне, туған еліне деген сүйіспеншілік сезімін оятып, адамгершілікке тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: сайыс
Сабақтың көрнекілігі: ақынның суреті, өмірбаяны, естеліктері бейнеленген слайдтар, көрме, плакат, нақыл сөздер
( музыка ойналып тұрады. «Қазақтың абыз ақыны» атты көрініс көрсетіледі. )
1-жүргізуші: Армысыздар, Қадірдің жырымен сусындаған құрметті ұстаздар мен оқушылар!
...Кейбір жырым дән ұшырып қырманда,
Кейбір жырым бақташы боп жүр маңда.
Жоқ! Өлмеймін! Правом жоқ өлуге,
Сөз сыйлайтын халқым аман тұрғанда!
Бұл – ақынның кезінде өр туындыларын асқақтатқан жыр тізбектері еді. Қадыр Мырза Әлі – біздің дәуіріміздегі әлемдік аренаға шыққан қазақ поэзиясының көкжиегін кеңейтіп, мазмұнын сапаландыруға, көркемдік деңгейін биіктетіп, мәртебесін көтеруге айрықша еңбек сіңірген, «Қазақтың Қадыры» деп танылып, халқы ардақтаған бірегей тұлға, ерекше дарын иесі. Ендеше, әдебиеттің алтын тағында орны ерекшеленген Қадыр ақын шығармашылығын насихаттау мақсатында ұйымдастырылған Қадыр оқуларына қош келдіңіздер!
2-жүргізуші:
Бүгінгі Қадыр оқуларының шарттарымен таныс болайық!
Қадыр оқулары 5 кезеңнен тұрады:
1) « Болу үшін жаралғам туған жердің жырауы» (Ақын жырларын жатқа оқу жасырылған ұяшықтардан таңдау арқылы).
2) « Өлең сөздің зергері» (ақындардың Қ.Мырзалиевке арнаған немесе өзінің арнау өлеңі)
3) « Сөздің бәрі құдіретті» ( Қаламгердің ғибратты сөздерінің мағынасын ашу.)
4) « Қазақ деген бозінгенге ботамын» (өмірі, шығармашылығы, жинақтары, ақын жайындағы пікірлер туралысұрақтар беріледі).
5) «Кейбір жырым дән ұшырып қырманда,
Кейбір жырым бақташы боп жүр маңда...» ( жасырынған музыка арқылы ақын сөзіне жазылған әндерді анықтау)
1-жүргізуші:
Бүгінгі сайыстың әділқазы алқасы:
1) кітапханашы Света Хаменқызы
2) қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі Мариям Рахметоллақызы
3) орыс тілі мен орыс әдебиеті пәні мұғалімі Айдана Тимурқызы
1-жүргізуші:
Ақындық туралы Қадыр ақын былай дейді: Дарын иесінің ақын болып қалыптасуы ең алдымен өз ауылы,өз қара шаңырағынан деген екен.Ендеше ақын жырларына кезек берейік! Берілген ұяшықтарды таңдау арқылы, келесі жырлардың тақырыптары көрсетіледі.
1. «Бір үзім нан»
2. «Он баласы бар ана »
3. «Бабамыздың шоқ басқан табанымен»
4. « Домбыра»
5. « Бәрі де бір өзіңнен басталады»
6. «Ұлы махаббат»
7. «Іргетас»
8. « Өмірдің өзі қызық-ақ»
9. «Бақыт»
10. «Мен ақынмын»
2-жүргізуші:
«Қадыр Мырза Әли - ұлт ақыны. Қазақ деген тегі мықты, тарихы бай, тағдыры күрделі,түйсігі мың қатпар, қалтарысты, астарлы, тысты, алапат тілді, қабілетті қаһарман, қайсар халықтың тұңғиығына бойлап, кеңдігіне кепіл боп, бітімімен біте қайнасып, ұлылығын, рухын, ар -ұятын , үмітін барынша әспеттей отырып, кемшінің мінін, қайғысын, сорын азаматтық тұрғыда қазып айта алған, сыншыл да ойшыл ақын. Ұлы ақын.» деп ақын туралы аса мәнді де құнды пікір білдірген ақын К.Ахметова болатын. Келесі кезең - «Өлең сөздің зергері».
Ақынға деген арнау жырларын жатқа оқиды.
1-жүргізуші: « Қадыр Абайдан кейінгі көп оқылатын ақын» деп бағалауы шындықтың ауылынан алыс емес. Ақынның өлең жолдары, ұлағатты сөздері мен афоризмдері әр ауылды, аудиторияны аралап кеткелі қашан?! Жалпы, Қадырдың өлеңдерін білмейтін қазақтың жоқ екені аксиомаға айналды » - депСауытбек Абдрахманов баға берген болатын. Олай болса, « Сөздің бәрі құдіретті» кезеңінде ақынның айтқан астарлы ойларының мағынасын ашып көрелік.
1. Тіл - ұлттың сүйенетін тамыры,
Сиынатын Тәңірі
2. Ұлтын сұймеген ұл-
Рухани құл
3. Өзге тілде сайрау қауіпті емес,
Өзге тілде ойлау қауіпті
4. Ақылды ұл елбасы болмаса да,
Жалғасың болады.
5. Үлкендіктің басты белгісі - кішілік
6. Адам өз өмірін еңбектеуден бастап,
Еңбектенумен аяқтайды.
7. Тіршіліктің қадірі адамда,
Адамның қадірі ақылында
8. Досын сату – Отанын сату алдындағы әрекет
9. Адам боламын деген азамат,
Адам болмай тынбайды
10. Ең ұлы махаббат – халық махаббаты
2-жүргізуші:
Мен ақынмын, әулие емен, бақсы емен,
Әрине ғой, күндерім бар көксеген.
Соның бірі – ел есінен шықпайтын,
Жазып кету ғажайып бір жақсы өлең.
Осындай өміршең өлеңдердің иесі Қадыр Мырзалиев: « Ұсақ –түйек, кішігірім шаруамен шұғылданған жан шарықтап ұша алмайды. Бүкіл өмірі күйбең тірлікпен өте шығады, жарық дүниеге неге келіп, неге кеткенін өзі де білмей қалады. Алдына биік мақсат қоя білген азамат қана өте алысқа барады. Адамда да қанат бар. Ол- арман» - деп ғұмырының әр кезеңін үлкен істерге, халқының қажетіне арнаған тау тұлғалы телегей талант өнегелі өмірін поэзияға арнады.
1-жүргізуші: 4-кезең « Қазақ деген бозінгенге ботамын» деп аталады. Ақынның өмірі, шығармашылығы, жинақтары, ол жайындағы пікірлер туралы сұрақтарға жауап алынады.
1. Ақын еңбек жолын қай журналдан бастады? ( «Балдырған» )
2. Тұңғыш жинағы қалай аталады? («Көктем» 1959)
3. Тұңғыш туындысы қай журналда жарық көрді? («Пионер»)
4.Қадыр Мырза Әлі өмір сүрген жылдары, туылған жері? (1935- 2011 Батыс Қазақстан облысы, Сырым ауданы )
5. Қадыр Мырза Әлінің ән текстер жинағы қалай аталады? (Күндер-ай)
6. Ақын қай жылы «Тарлан» сыйлығына ие болды? (2001)
8. «Қадыр – найзағайлы ақын. Дәуірдің, уақыттың өзі жаратқанөміршең ақын.Оның поэзиясы - өзіміз сүйіп отырған дәуір мінезі» пікір иесі кім ( М.Мақатаев )
9.Ақынның табиғат пен адам арасындағы үндестік, қоршаған ортаны қорғаудың маңыздылығын түйіндейтін поэмасы ( Қызыл кітап)
10.«Қадыр Мырза Әли - ұлт ақыны. Қазақ деген тегі мықты, тарихы бай, тағдыры күрделі,түйсігі мың қатпар, қалтарысты,астарлы, тысты, алапат тілді, қабілетті қаһарман, қайсар халықтың тұңғиығына бойлап, кеңдігіне кепіл боп, бітімімен біте қайнасып, ұлылығын, рухын, ар -ұятын , үмітін барынша әспеттей отырып, кемшінің мінін, қайғысын, сорын азаматтық тұрғыда қазып айта алған, сыншыл да ойшыл ақын» Кімнің пікірі? (К.Ахметова)
1-жүргізуші: Ақынның ән өлеңдерін жазу өнері 1984 жылы 160 беттік «Күндер-ай» жинағы болып басылып шықты. Ақынның ән текстер жинағына ел арасында көп айтылатын халық, туған жер, махаббат тақырыбындағы лирикалық өлеңдері енді.
«Кейбір жырым дән ұшырып қырманда,
Кейбір жырым бақташы боп жүр маңда...» деп аталатын сайысымыздың соңғы кезеңі – ақын сөзіне жазылған әндерді анықтау, жасырынған музыка арқылы әнді табу қажет.
Қадыр Мырзалиев - өз ғұмырында қыранша биікте жырлап, қыранша өмірден озған ұлы ақын. Ендеше, сондай ұлы ақынды ұлықтап, оның өшпес мұрасына құрметпен қарай білейік!
