?аза? тілі мен ?дебиет саба?тарында тіл дамыту ж?мыстарын халы?ты? педагогикамен ?штастыру.

Баяндама

Тақырыбы:Қазақ тілі мен әдебиет сабақтарында тіл дамыту жұмыстарын халықтық педагогикамен ұштастыру.

Дайындаған:Құрманғалиева М.С.

Қай заманда болмасын адамзат алдында тұратын ұлы мұрат-міндеттердің ең бастысы-өзінің ісің,өмірін жалғастыратын салауатты,саналы ұрпақ тәрбиелеу. Ұрпақ тәрбиесі келешек қоғам қамын ойлау болып табылады.Сол келешек қоғам иелерін жан-жақты жетілген,ақыл-парасаты мол, мәдени-ғылыми өресі озық азамат етіп тәрбиелеу біздің де қоғам алдындағы борышымыз. Ал пайымды,білімді, мәдениетті,

іскер,еңбекшіл азамат тәрбиелеуді адамзаттың ақыл-ойы мен мәдениетінің дамуындағы бағалы байлықтың бәрін игере отырып және оны бүгінгі ұрпақтың санасына ұстаздық шеберлікпен біртіндеп сіңіру арқылы ғана жүзеге асыруға болады.

Ал, жастарды жан-жақты қабілетті азамат етіп өсіруде халықтық салт-дәстүрлердің тәлім-тәрбиелік,білім-танымдық рөлі орасан зор. Өз ұрпағының «сегіз қырлы,бір сырлы», өнегелі, өнерлі болып өсуін мақсат еткен ата-бабамыз өз бойындағы бар асыл қасиеттерін әлденеше ғасырлар бойы өлең-жырмен насихаттады. Әсіресе, «өнер алды-қызыл тіл», «Жер астында жатқанды-қазбай қарап тіл табар» деп саналы сөзді сары алтыннан артық бағалаған халқымыз тілді тәрбиенің пәрменді құралы,ақыл-ойдың асыл қоймасы деп таныды.

Еліміздің ежелден дәріптеп,қастерлеп келген ұлттық өнерінің тегін тектеу,болмысын тану,оның асылын тарихтың рухани көш-керуеніне ілестіріп отыру арқылы бүгінгі және болашақ ұрпақ қамын қамдау-өскелең өмір талабы.

Келешек қоғам мүшелерін инабатты,ізгі жандар етіп тәрбиелеуді оқу процесіне басты өзекті мәселе еткен жөн. Сондықтан сабақта және сыныптан тыс мәдени іс-шараларды «Атамекен» бағдарламасының «Шаhар», «Сөнбес жұлдыздар», «Бейнелер сыры» «Домбыра-дастан», «Наурыз», «Зергер», «Көкпар», «Ою-өрнек», сияқты шығармашылық бағыттырын ұсынамын.

Сабақ барысында « Сөнбес жұлдыздар», батырлар туралы тақырыптарды өткенде «Бабалар өсиеті», Қазақстан территориясында орналасқан көне қалалардың (Отырар,Тараз,Иассы,Түркістан,тб.) тарихы туралы өткенде «Шаhар», ұлттық қолөнер туралы тақырыптар кезінде «Зергер», Қорқыт ата,Махмұт Қашқари,Әл Фараби, Жүсіп Баласұғын,т.б. Оқулықтағы Қарқаралы тас мүсіндері,Семей қаласының тарихы «Бейнелер сыры» сияқты дерек көздерін пайдаланамын.

«Тәрбие-табалдырықтан басталады»-дегендей,

оқушыларды мектепке келген күннен бастап парасат биігіне, адамгершілікке тәрбиелеу-ата-ананың тәрбиешілердің,ұстаздардың міндеті. Мысалы Ы.Алтынсариннің әңгімелерінде бүгінгі тәрбие жұмысында көп айтылатын имандық,инабаттылық,адамгершілік, кішіпейілдік, еңбексүйгіштік,ұқыптылық,шыдамдылық сынды қасиеттер «Асан мен Үсен», «Бір уыс мақта», «Өрмекші»,құмысрқа қарлығаш», «Шеше мен бала», «Мейірімді бала», «Асыл шөп» әңгімелерінде ұтымды көтеріледі. Мұндағы образдар бүгінгі мектеп баласын адамгершілікке баулиды. Ы.Алтынсарин шығармаларындағы «тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйінін» айтатын шешендік өнерге баулу әрекеті, халықтық педогогика үлгілерін тәлім-тәрбие саласында ілгері дамытуы болып табылады.

Ата-тәрбиесінің берудің көзі,елдігімізді, келешегімізді, егемендігімізді насихаттайтын,намысымызды қайрайтын білім беру жүйесі екендігін түсіне отырып,осы дайын білімді оқушы зердесіне жеткізудің тиімді әдіс-тәсілдерін қарастырамын. Сабақ барысында сұрақ-жауап, аударма,үлестірме парақшалармен жұмыс, интеграцияланған сабақ, саяхат сабақ,ойын сабақ, т.б. түрленген жұмыс өзіндік нәтиже беретіндігін көріп жүрмін.

Қазақ тілі мен әдебиет пәнін оқыту барысында оқушыларға тек тероиялық білім беріп қана қоймай, ұлттық үрдісімізден хабар бере отырып,адамгершілік қасиеттерді қалыптыстыру мәселесіне жете назар аударуға тырысамын. Сабақта пайдаланып жүрген әдіс-тәсілдер мен ойын түрлерін ұсынғып келіп отыр.

1. «Дәстүрді дәріпте» ойыны.

Ойынға қатысушыға салт-дәстүрге байланысты суретті парақ таратылады. (Парақтағы суретте «Беташар», «Тұсау кесер», т.б. рәсімдер бейнеленуі мүмкін). Суретті парақтың бос жеріне бейнеленіп тұрған қандай дәстүр,ол туралы не біледі, т.б. есіне түсіріп,жазып шығады. Жазғанын талдап, қорғайды. Жеткіліксіз жерін мұғалім толықтырады.

Халық педагогикасының қайнар бұлағының бірі мақал- мәтелдер. Мақал-мәтелдерді мынадай тәсілдер арқылы пайдаланған тиімді әрі қызықты:

1. «Мақал-мәтел құрастыр».

Кез келген мақал-мәтелден екі немесе үш сөзді тақтаға жазамын,оқушылар сол сөзден мақал-мәтел құрастырады. Мысалы: ұста-пышақ. Ұста пышаққа жарымас. 1.іні-тыныс. 2. Ата-бала. 3 Алтың-білім.

4.Аға-жаға, т.б.

Мағжан Жұмабаев өзінің «Педагогика туралы» еңбегінде: «Қазақтың тағдыры,келешекте ел болуы да мектебінің қандай негізге құрылуына барып тіреледі. Мектебімізді таза,бірілік hәм өз жанымызға қабысатын,

үйлесетін негізге құрай білсек,келешегіміз үшін тайынбай-ақ серттесуге болады»-деп жазған еді. Олай болса,бүгінгі күннің басты талабы-халықтың тілін,салтын,дәстүрін бойына сіңірген ұрпақ тәрбиелеу үшін,халықтық педагогиканы оқу-тәрбие жұмысына еңгізіп ертеңіміз үшін ерінбей еңбек етейік.