«Адам ата-анадан ту?анда есті болмайды, естіп, к?ріп, ?стап, татып ескерсе, д?ниедегі жа?сы, жаманды таниды, сондайдан білгені, к?ргені к?п бол?ан адам білімді, т?рбиелі болады», деп, Абай айт?андай, о?у процесі кезінде адамгершілікке т?рбиелеу ма?саты ?р уа?ытта к?ні б?гінге дейін к?н т?ртібінен т?скен емес. Сол адамгершілік т?рбиені беруде м??алім бала жаныны? ба?баны болса, сол адамгершілікті? д?н?н ?алай сеуіп, одан ?андай ?нім алып келеміз?
Егер м??алім ?зін адамгершілік т?рбие беру ар?ылы адам ?алыптастыру міндетін ?з д?режесінде ат?арып келе жатса, ?о?амда?ы жат ?ылы?тар ?айдан шы?ып жатыр деген сауал туындауы м?мкін. Мысалы, о?ушы мектепке келген кезінде тіл ал?ыш, ж?регі таза, сезімі п?к болып, ?се не жо?ары буын?а келгенде ?згеріп сала береді. Сол кезде мына бала ?андай еді, ?алай ?згеріп кетті, мынадай жаман ?деттері ?айдан ?йреніп ала ?ойды,неге озбырлы? жасау?а бейім болып алды деген с?ра?тар мазалайды. ?рине, оны? себептерін жан-жа?ты іздеуге болады. Бала т?рбиесіне ата-анасы мен ж?рген ортасына м??алімні? де ?атысы бар. Баланы? ?алыптасуына ы?пал етіп, дамуына ?лес ?осатын м??алімні? есте ?стар жа?дайлары аз емес.Соларды? ішінде е? негізгісі-бала?а деген ж?рек жылуы. Ол ?ашан да ?ажет ж?не арты? болмайды.
М??алімін тек жа?сы ?ырынан таны?ан о?ушы ?шін оны? айт?аны аны?, дегені д?л болып к?рінеді. ?азіргі жа?дайда т?рбиені? жалпы негізгі адамгершілік ??ндылы?тар болуы керек. Адамгершілік ??ндылы?тар ?лкен мен кішіні? арасында?ы шынайы ?арым-?атынас кезінде бала бойына дариды. Ал м??алімні? басты ма?саты - ?зіндік адамгершілік ??ндылы?тарын о?ушы бойына дарыта отырып, оны? ж?рек т?кпіріндегі рухани ?азынасын жары??а шы?ару, ?рбір баланы жеке т?л?а ретінде жетілдіру ?шін оны? бойында?ы бар ??ндылы?тарды дамыту. Мектептегі, саба?тан тыс уа?ытта?ы бізді? ісімізді жал?астыратын жеке т?л?а болып табылатын о?ушыларды адамгершілікке, гуманистік ж?йеге то?ыстыру. Мектеп ?абыр?асында жа?сы т?рбиеленген, саналы білім ал?ан ш?кірт ?мірде ?з орнын табады. Ол ?шін е? ?уелі ?рпа?ымызды бала кезінен-а? ?лтты? т?лім-т?рбиеге, адамгершілік ?детке, рухани м?дениетке баулу керек. Сонда жас ?рпа? елі ?шін еле? ?а?ар азамат, имандылы? ?асиеттерді жа?сы білетін азамат болып ?алыптасады.
?азір ?о?ам жан-жа?ты ?йлесімді жетілген жа?а ?рпа?ты - жа?а адамды т?рбиелеуді талап етеді. ?о?ам талабы - заман талабы. Ойткені, «?р адам - ?з заманыны? баласы». Сол себепті адамды заман билейді, заманына сай за?ы туындайды.
О?ушыны? жасын, жеке ерекшелігін, психикалы? процесстерін ескере отырып, жетілген ?рпа? т?рбиелеу ?шін мынадай міндеттерді орындауымыз керек:
Отбасы м?шелерімен ?зара д?рыс ?арым-?атынасын, тіл табысып,т?сінісуін, бірін-бірі ты?дап, ата-ананы, туыстарын, жасы ?лкендерді сыйлап, ??рмет т?ту?а ?йрету.
Бала т?рбиесіндегі негізгі де ма?ызды роль ата-аналарда. Ата-ана отбасында ?здеріні? к?нделікті ж?мысы, тындыр?ан ісі туралы бала-ша?асыны? алдында айтып, ??гіме-д?кен ??рады. Бірте-бірте балалары да ?з жа?алы?тарын орта?а салып, айта бастайды. Осылайша жан?я м?шелерімен сенімі, с?йіспеншілігі, досты? ?атынастары ны?айя т?седі. «Жан?я?а ?арап бала ?седі, ?арай?а ?арап тал ?седі» деп тегін айтылма?ан болса керек. Ата-ана баламен тілдесуде, пікірлесуде бейпіл, бейауыз с?дерді ?олданбай, д?рекелікпен жеке басын ?ор?амен, меірімді, таби?и, жылы, а?ылды с?здер айтып ?неге бола білсе, т?рбиеде табыс?а жетеді. Ойткені «Жа?сы с?з жан семіртеді». Кейбір ата-аналар ?те ?атал, айт?анын орындатады. М?ндайда бала ?оры??ынынан уа?ытша ты?дайды. Біра? ата-анасыны? уысынан шы??аннан со?, ?зін-?зі ?стай алмайтын жа?дай?а жетуі м?мкін. Сонды?тан, м??алім ата-ана ескермеген т?рбиені? тиімді с?ттерін пайдалану ?ажет. М??алім о?ушы?а материалды? жа?дай жасама?анмен, оны? ?міріне азы? болр е? ?ымбат асыл ?асиеттер - адамгершілік ??ндылы?тармен ?амтамасыз етеді. ?рбір о?ушыны? жеке басын т?рбиеледі? стратегиясын білу ?шін тек оны? к?шті ж?не ?лсіз жа?тарын біліп ?оймай, сонымен ?атар оны? о?итын, т?ратын, ?арым-?атынас жасайтын жа?дайларын білуіміз керек. Ол ?шін оларды? ата - аналарымен ты?ыз байланыста болу ?ажет. Адамгершілік ?асиеттерді бойына сі?іріп жетілген т?л?аны? бойында?ы ?дептілік сипаттар мынадай болуы тиіс:
Жауапкершілік таныту - адал болу, жал?анды? пен алдап-арбаудан аула? болу.
?зін-?зі бір ?алыпта ?стай білу - ?з ойын, сезімін, тілегін, іс-?ылы?тарын ?стай білу.
??ыптылы? - ?андай іс ат?арса да ??ыптылы? таныту, е?бек ете білу.
?орыта келгенде, халы?ты? педагогикадан бастау алып, осы д?лелденген н?тижелерге с?йінсек, т?рбие ??ралдары мен ?дістері д?рыс та?далып ж?ргізілсе, ізігілікті т?рбиені? негізгі ?аланба?. Сонды?тан т?рбиеленуші жас ?рпа? ескіні? к?зіндей, жа?анын ?зіндей болып, ?о?амда?ы кемшілікті білетін, б?гінгіні т?сінетін, ерте?іне сенетін, адамгершілік асыл ?асиеттерді жо?ары ба?алайтын иманды, алдына ?ой?ан ма?сат жолында барлы? к?штерін ж?мсайтын, рухани д?ниесі бай болуы шарт.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«Баяндама "Адамгершілікке т?рбиелеуді? ма?ызы" »
Баяндама
Адамгершілікке тәрбиелеудің маңызы
«Күллі ғажайыптың ішіндегі ең тамашасы -
жақсы тәрбиеленген адам»
«Адам ата-анадан туғанда есті болмайды, естіп, көріп, ұстап, татып ескерсе, дүниедегі жақсы, жаманды таниды, сондайдан білгені, көргені көп болған адам білімді, тәрбиелі болады», деп, Абай айтқандай, оқу процесі кезінде адамгершілікке тәрбиелеу мақсаты әр уақытта күні бүгінге дейін күн тәртібінен түскен емес. Сол адамгершілік тәрбиені беруде мұғалім бала жанының бағбаны болса, сол адамгершіліктің дәнән қалай сеуіп, одан қандай өнім алып келеміз?
Егер мұғалім өзін адамгершілік тәрбие беру арқылы адам қалыптастыру міндетін өз дәрежесінде атқарып келе жатса, қоғамдағы жат қылықтар қайдан шығып жатыр деген сауал туындауы мүмкін. Мысалы, оқушы мектепке келген кезінде тіл алғыш, жүрегі таза, сезімі пәк болып, өсе не жоғары буынға келгенде өзгеріп сала береді. Сол кезде мына бала қандай еді, қалай өзгеріп кетті, мынадай жаман әдеттері қайдан үйреніп ала қойды,неге озбырлық жасауға бейім болып алды деген сұрақтар мазалайды. Әрине, оның себептерін жан-жақты іздеуге болады. Бала тәрбиесіне ата-анасы мен жүрген ортасына мұғалімнің де қатысы бар. Баланың қалыптасуына ықпал етіп, дамуына үлес қосатын мұғалімнің есте ұстар жағдайлары аз емес.Солардың ішінде ең негізгісі-балаға деген жүрек жылуы. Ол қашан да қажет және артық болмайды.
Мұғалімін тек жақсы қырынан таныған оқушы үшін оның айтқаны анық, дегені дәл болып көрінеді. Қазіргі жағдайда тәрбиенің жалпы негізгі адамгершілік құндылықтар болуы керек. Адамгершілік құндылықтар үлкен мен кішінің арасындағы шынайы қарым-қатынас кезінде бала бойына дариды. Ал мұғалімнің басты мақсаты - өзіндік адамгершілік құндылықтарын оқушы бойына дарыта отырып, оның жүрек түкпіріндегі рухани қазынасын жарыққа шығару, әрбір баланы жеке тұлға ретінде жетілдіру үшін оның бойындағы бар құндылықтарды дамыту. Мектептегі, сабақтан тыс уақыттағы біздің ісімізді жалғастыратын жеке тұлға болып табылатын оқушыларды адамгершілікке, гуманистік жүйеге тоғыстыру. Мектеп қабырғасында жақсы тәрбиеленген, саналы білім алған шәкірт өмірде өз орнын табады. Ол үшін ең әуелі ұрпағымызды бала кезінен-ақ ұлттық тәлім-тәрбиеге, адамгершілік әдетке, рухани мәдениетке баулу керек. Сонда жас ұрпақ елі үшін елең қағар азамат, имандылық қасиеттерді жақсы білетін азамат болып қалыптасады.
Қазір қоғам жан-жақты үйлесімді жетілген жаңа ұрпақты - жаңа адамды тәрбиелеуді талап етеді. Қоғам талабы - заман талабы. Ойткені, «Әр адам - өз заманының баласы». Сол себепті адамды заман билейді, заманына сай заңы туындайды.
Оқушының жасын, жеке ерекшелігін, психикалық процесстерін ескере отырып, жетілген ұрпақ тәрбиелеу үшін мынадай міндеттерді орындауымыз керек:
Еңбексүйгіштікке, еңбекті қажетсінуге баулы, күнделікті өмірін мәнді ұйымдастыру, тұрмыстағы, үй шаруашылығындағы еңбекке құлшынысын арттыру. Өзіне-өзі қызмет ету дағдыларына үйрету.
Отбасы мүшелерімен өзара дұрыс қарым-қатынасын, тіл табысып,түсінісуін, бірін-бірі тыңдап, ата-ананы, туыстарын, жасы үлкендерді сыйлап, құрмет тұтуға үйрету.
Бала тәрбиесіндегі негізгі де маңызды роль ата-аналарда. Ата-ана отбасында өздерінің күнделікті жұмысы, тындырңан ісі туралы бала-шағасының алдында айтып, әңгіме-дүкен құрады. Бірте-бірте балалары да өз жаңалықтарын ортаға салып, айта бастайды. Осылайша жанүя мүшелерімен сенімі, сүйіспеншілігі, достық қатынастары нығайя түседі. «Жанүяға қарап бала өседі, қарайға қарап тал өседі» деп тегін айтылмаған болса керек. Ата-ана баламен тілдесуде, пікірлесуде бейпіл, бейауыз сөдерді қолданбай, дөрекелікпен жеке басын қорғамен, меірімді, табиғи, жылы, ақылды сөздер айтып өнеге бола білсе, тәрбиеде табысқа жетеді. Ойткені «Жақсы сөз жан семіртеді». Кейбір ата-аналар өте қатал, айтқанын орындатады. Мұндайда бала қорыққынынан уақытша тыңдайды. Бірақ ата-анасының уысынан шыққаннан соң, өзін-өзі ұстай алмайтын жағдайға жетуі мүмкін. Сондықтан, мұғалім ата-ана ескермеген тәрбиенің тиімді сәттерін пайдалану қажет. Мұғалім оқушыға материалдық жағдай жасамағанмен, оның өміріне азық болр ең қымбат асыл қасиеттер - адамгершілік құндылықтармен қамтамасыз етеді. Әрбір оқушының жеке басын тәрбиеледің стратегиясын білу үшін тек оның күшті және әлсіз жақтарын біліп қоймай, сонымен қатар оның оқитын, тұратын, қарым-қатынас жасайтын жағдайларын білуіміз керек. Ол үшін олардың ата - аналарымен тығыз байланыста болу қажет. Адамгершілік қасиеттерді бойына сіңіріп жетілген тұлғаның бойындағы әдептілік сипаттар мынадай болуы тиіс:
Озгелердің мүддесін өз мүддесінен жоғары қойып, кеңпейіл болу, тәкаппарлыққа жол бермеу.
Достарының, отбасының сенімін ақтау.
Жанашырлық таныту - өзгелердің мұң-мұқтаждығына ортақтаса білу, оларға көмек көрсету.
Кешірімді болу - ренішке, өшпенділікке жол бермеу, ол үшін кек алудан аулақ болу.
Рақымды, меірімді болу, адамның көңіл-күйін алдын-ала сезе білу.
Жауапкершілік таныту - адал болу, жалғандық пен алдап-арбаудан аулақ болу.
Өзін-өзі бір қалыпта ұстай білу - өз ойын, сезімін, тілегін, іс-қылықтарын ұстай білу.
Ұқыптылық - қандай іс атқарса да ұқыптылық таныту, еңбек ете білу.
Қорыта келгенде, халықтық педагогикадан бастау алып, осы дәлелденген нәтижелерге сүйінсек, тәрбие құралдары мен әдістері дұрыс таңдалып жүргізілсе, ізігілікті тәрбиенің негізгі қаланбақ. Сондықтан тәрбиеленуші жас ұрпақ ескінің көзіндей, жаңанын өзіндей болып, қоғамдағы кемшілікті білетін, бүгінгіні түсінетін, ертеңіне сенетін, адамгершілік асыл қасиеттерді жоғары бағалайтын иманды, алдына қойған мақсат жолында барлық күштерін жұмсайтын, рухани дүниесі бай болуы шарт.
