С?улебекова Роза-?ызылорда облысы, Жа?а?ор?ан ауданы, №3 мектеп-интернатыны? т?рбиешісі.
Саба?ты? та?ырыбы: Адам барлы? жа?ынан ?демі болуы керек.
Саба?ты? ма?саты: ?дептілік туралы ??ым ?алыптастыру, ?о?амды? ортада ?зін - ?зі ?стай білуі, ізеттілікке, м?дениеттілікке, ?лкенді сыйлау?а, кішіге ?лгі бола білуге, жаман ?деттерден аула? болу?а т?рбиелеу.
К?рнекілігі: ма?ал - м?телдер, к?н бейнесі, б?лттар, суреттер, интерактивті та?та.
Барысы:
Психологиялы? дайынды?.
Т?рбиеші: ?дептілік, ар - ?ят,
Адамды?ты? белгісі - дегендей ?депті болу с?зіні? ма?ынасы ?те ке?. Олай дейтініміз, адамны? жаса?ан ?рбір іс - ?имылы, ж?ріс - т?рысын, с?йлеу м?нерін, ?зін - ?зі ?стауы, оны? ?дептілігі мен м?дениеттілігі жайлы сыр шертіп т?рады.
Сендер мектепке ал?аш келгеннен бастап о?ушылар ережесімен танысты?дар ж?не орындайсы?дар. Кейде сол ережелерді біле т?ра ?депсіздік, т?ртіпсіздік жасайтындары? кездесіп ?алады.
- Сондай т?ртіпсіздікті болдырмау ?шін біз ?андай болуымыз керек?
?дептілік дегені? ?р?ашанда керегі?,
?семпазды? дегені?, ?уре - сарса? ?легі?.
Енді мен сендерді? ?дептілік жайлы ойлары?ды ты?да?ым келіп т?р. ?дептілік с?зіні? баламасын табы?даршы? (топтастыру)
Демек, адам бойында?ы жа?сы мен жаман ?асиеттер болады екен. Міне осында?ы а?ылдылы?ты, адалды?ты, ?арапайымдылы?ты, инабаттылы?ты ?ке - шеше, ата - ?же, т?рбиеші, ?стаздарымыз ?йретеді. Ал біз осындай жа?сы ?асиеттерді ананы? а? с?тімен, бал тілінен бойымыз?а сі?іреміз. Жа?сы адам болатын бала барлы? жа?сы ?асиеттерді ?йреніп, жаман мінез - ?деттерден ?намсыз ?ылы?тардан аула? болуы керек.
Ата - ананы? тілегі,
Адам болып ?скені.
Адамды?ты? тірегі,
Адал болып ?скені.
Адамны? ?андай балма?ы, кім болма?ы т?рбиеге, орта?а байланысты, я?ни жеке адам ?з - ?зінен ?депті болып шы?а келмейді. ?дептілік ?зімен ?сіп жетіледі. О?ан айналасында?ы адамдар, отбасы, мектеп ?сер етеді. Сонды?тан адамдар арасында ж?ріс - т?рысынан, бас?алармен ?арым - ?атынасынан к?рінеді.
- Адамны? ?депті екенін ?ай жа?ынан білеміз?
Егер ?депті бала - ?ялса, кішіпейіл болса, таза, ??ыпты, ?айырымды болса, с?лем берсе, бас?аны ??рметтесе т. с. с
О?улы?ты мектебі?,
Берер са?ан теп - тегін.
Білмейсі? - ау сен біра?,
?аншама е?бек кеткенін.
О?улы?ты ??рметте,
К?тіп ?ста кірлетпе.
Кішілерге табыс ет,
Да? т?сірмей бір бетке.
Сыйлап ?лкен а?аны,
С?лем берген баланы
Кім дейміз?
?депті екен б?л дейміз.
Кітап, д?птер, ?аламы,
Кір шалма?ан баланы.
Кім дейміз?
??ыпты екен б?л дейміз.
Таудай биік талабы,
Жа?сы о?итын баланы.
Кім дейміз?
?лгілі екен б?л дейміз.
ІІ. «Ой жал?астыр» ойыны.
Мен бас?ы с?з айтамын, ал сендер ойланып жауап берулері? керек.
- ?депсіз болмайын десе?, не істеуге болмайды?
?лкендерді? алдынан......
кішкентай баланы...........
?лкендерді......
сыныпта........
Саба?тан..........
мектеп ережесін...........
Ата - ананы..........
??старды.........
- ?депті деген ат?а сай болу ?шін не істеу керек?
?лкендерді................
?лкендерді? айт?анын.........
О?у ??ралдарын...............
?ате?ді..........
Кішілерге................
саба?ты............
?лкендерге...........
Ендеше, ?аза?та «?депті елді? баласы, алыстан с?лем береді» немесе «С?лем с?зді? анасы» деген с?з бар. Б?л тегіннен тегін айтылма?ан. Та?ерте? оян?ан ?рбір адам ?уанады, жа?ындармен амандасады. ?дептілік с?лемнен басталады. ?рбір адам «?айырлы та?», «?айырлы к?н», «?айырлы кеш» деген с?здерді амандасу?а ?осып, т?улікті? ?ш мезгілінде де бір - бірімен а?жар?ын амандасуы тиіс. ?аза? салтында амандас?ан адам о? ала?анын ж?регіні? ?стіне ?ойып, баын изейді., не ?ол алып амандасады. Ол «сізді шын ж?ректен ??рметтеп аманды?ы?ызды тілеп, ?зі?ізге бас иемін» дегенді білдіреді.
?лкен адам?а с?лем беру - кіші адамны? міндеті. ?аза?та «алты жасар бала келсе, ауылда?ы алпыс жаста?ы ?ария с?лем береді» деген ?деп бар. Алыстан келген адам?а с?лем беру т?ртібі жас?а, ?лкенге, кішіге байланысты емес. Ал кездескен кезде кіші адам ?лкен кісіге с?лем бермей кетсе, ол ?депсіздік болып табылады. ?аза? хал?ында егер ?лкен кісі кездессе, оны таныса да, танымаса да, кіші адам о?ан с?лем беруге міндетті - ол ?дептілікті? бір белгісі ретінде ?алыптас?ан д?ст?р.
Сыйлап с?лем беремін,
К?ршілерді к?ргенде.
Ізетті деп білемін,
?йге ?она? келгенде
?депсіз деп с?кпесін,
Анама айтып ?кпесін.
- С?лемдесуді? ?андай т?рлері бар?
- Амандасу ?шін айтылатын с?з?
- С?лем деп кімге айт?ан ж?н?
- ?азіргі ?ыздарды? беттерінен с?йіп амандас?аны д?рыс па?
Д?рыс емес, себебі ?аза? салтында бетті с?йіп амандасу болма?ан. Ол ?азіргі ?ыздарды? Еуропа (шет елдерге) елдеріне електеуі болып табылады. ?аза? ?ыздары ибалы, инабатты, ?лкен адамны? алдын кеспеген, ?лкен адам отыр?анда арты? с?йлемеген, ?ят са?та?ан. Енді балалар т?р топ?а мынадай тапсырма бергім келіп т?р.
ІІІ. Топпен ж?мыс.
І топ - мектептегі, кітапханада?ы ?дептілік
ІІ топ - к?шедегі ?дептілік
ІІІ топ - ?йдегі, ?стел басында?ы ?дептілік
ІV топ - ?о?амды? к?ліктегі ?дептілік
К?рініс «?депті бол, балам»
?н «Мен ?депті баламын»
ІV. «??пия хаттар»
Т?рт топ?а тапсырма берілген, сол тапсырмада?ы жа?даяттарды шешу жолдарын ?арастырады.
Балалар осы жаман с?здерді са?тандыратын с?здер бар. Оларды тыйым с?здер дейміз. Ал сендер ?андай тыйым с?здерді білесі?дер? (о?ушы жауаптары)
Балалар манадан бері ?дептілік туралы к?п н?рсе айтылды. Ал сендер ?андайсы?дар?
Сергіту с?ті. Біз ?депті баламыз.
Олай болса, та?та?а ?арайы?. ?те жа?сы адам болу ?шін ?з бойымызда?ы жа?сы ?асиеттерді дамытып, жаман ?асиеттерді жоюымыз керек. Адам к?н т?різді ?асында?ы адамдар?а к?нні? шуа?ы ретінде жа?сы ?асиеттерін ?йретіп отырады, ал мына жерде т?р?ан б?лттар сол ?асиеттерді к?ле?келейді. Осы к?ле?келеп т?р?ан жаман ?асиеттерді алып тастау ?шін, осы жаман ?асиеттерге байланысты оларды ?зімізден аула? ?стау ?шін бір - бірімізге ?ндеу тастайы?. Я?ни біздер адам бойында кездесетін жаман ?асиеттерді? б?рін жойып, жа?сы ?асиеттерді ?алдырып, осы ?асиеттерді бойымыз?а сі?іруіміз керек.
VІ. Ше?бер ??ру.
Барлы? о?ушылар д??гелене т?рады да бір - бірлеріне тілектер айтады.
- Не ??ты?дар?
Т?йін: К?рді?дер ме балалар ?з ниеттері? т?зу болса, біреуге жа?сылы? жасаса?, жа?сы с?здер айтса?, ?зі?де соны естиді екенсі?.
VІІ. ?орытынды
Арым - таза, а? к??іл
Адалды??а сенемін.
Абыройлы, а? ниет,
Адамды??а сенемін - дей келе мені? сендерге айтатыным, адам ?р?ашан бет с?лулы?ымен емес, ішкі жан д?ниесімен, ?дептілігімен, м?дениеттілігімен ?демі. Сендерді? де ?депті о?ушы болып ?сеті?дері?е сенемін.
С?улебекова Роза-?ызылорда облысы, Жа?а?ор?ан ауданы, №3 мектеп-интернатыны? т?рбиешісі.
Саба?ты? та?ырыбы: Адам барлы? жа?ынан ?демі болуы керек.
Саба?ты? ма?саты: ?дептілік туралы ??ым ?алыптастыру, ?о?амды? ортада ?зін - ?зі ?стай білуі, ізеттілікке, м?дениеттілікке, ?лкенді сыйлау?а, кішіге ?лгі бола білуге, жаман ?деттерден аула? болу?а т?рбиелеу.
К?рнекілігі: ма?ал - м?телдер, к?н бейнесі, б?лттар, суреттер, интерактивті та?та.
Барысы:
Психологиялы? дайынды?.
Т?рбиеші: ?дептілік, ар - ?ят,
Адамды?ты? белгісі - дегендей ?депті болу с?зіні? ма?ынасы ?те ке?. Олай дейтініміз, адамны? жаса?ан ?рбір іс - ?имылы, ж?ріс - т?рысын, с?йлеу м?нерін, ?зін - ?зі ?стауы, оны? ?дептілігі мен м?дениеттілігі жайлы сыр шертіп т?рады.
Сендер мектепке ал?аш келгеннен бастап о?ушылар ережесімен танысты?дар ж?не орындайсы?дар. Кейде сол ережелерді біле т?ра ?депсіздік, т?ртіпсіздік жасайтындары? кездесіп ?алады.
- Сондай т?ртіпсіздікті болдырмау ?шін біз ?андай болуымыз керек?
?дептілік дегені? ?р?ашанда керегі?,
?семпазды? дегені?, ?уре - сарса? ?легі?.
Енді мен сендерді? ?дептілік жайлы ойлары?ды ты?да?ым келіп т?р. ?дептілік с?зіні? баламасын табы?даршы? (топтастыру)
Демек, адам бойында?ы жа?сы мен жаман ?асиеттер болады екен. Міне осында?ы а?ылдылы?ты, адалды?ты, ?арапайымдылы?ты, инабаттылы?ты ?ке - шеше, ата - ?же, т?рбиеші, ?стаздарымыз ?йретеді. Ал біз осындай жа?сы ?асиеттерді ананы? а? с?тімен, бал тілінен бойымыз?а сі?іреміз. Жа?сы адам болатын бала барлы? жа?сы ?асиеттерді ?йреніп, жаман мінез - ?деттерден ?намсыз ?ылы?тардан аула? болуы керек.
Ата - ананы? тілегі,
Адам болып ?скені.
Адамды?ты? тірегі,
Адал болып ?скені.
Адамны? ?андай балма?ы, кім болма?ы т?рбиеге, орта?а байланысты, я?ни жеке адам ?з - ?зінен ?депті болып шы?а келмейді. ?дептілік ?зімен ?сіп жетіледі. О?ан айналасында?ы адамдар, отбасы, мектеп ?сер етеді. Сонды?тан адамдар арасында ж?ріс - т?рысынан, бас?алармен ?арым - ?атынасынан к?рінеді.
- Адамны? ?депті екенін ?ай жа?ынан білеміз?
Егер ?депті бала - ?ялса, кішіпейіл болса, таза, ??ыпты, ?айырымды болса, с?лем берсе, бас?аны ??рметтесе т. с. с
О?улы?ты мектебі?,
Берер са?ан теп - тегін.
Білмейсі? - ау сен біра?,
?аншама е?бек кеткенін.
О?улы?ты ??рметте,
К?тіп ?ста кірлетпе.
Кішілерге табыс ет,
Да? т?сірмей бір бетке.
Сыйлап ?лкен а?аны,
С?лем берген баланы
Кім дейміз?
?депті екен б?л дейміз.
Кітап, д?птер, ?аламы,
Кір шалма?ан баланы.
Кім дейміз?
??ыпты екен б?л дейміз.
Таудай биік талабы,
Жа?сы о?итын баланы.
Кім дейміз?
?лгілі екен б?л дейміз.
ІІ. «Ой жал?астыр» ойыны.
Мен бас?ы с?з айтамын, ал сендер ойланып жауап берулері? керек.
- ?депсіз болмайын десе?, не істеуге болмайды?
?лкендерді? алдынан......
кішкентай баланы...........
?лкендерді......
сыныпта........
Саба?тан..........
мектеп ережесін...........
Ата - ананы..........
??старды.........
- ?депті деген ат?а сай болу ?шін не істеу керек?
?лкендерді................
?лкендерді? айт?анын.........
О?у ??ралдарын...............
?ате?ді..........
Кішілерге................
саба?ты............
?лкендерге...........
Ендеше, ?аза?та «?депті елді? баласы, алыстан с?лем береді» немесе «С?лем с?зді? анасы» деген с?з бар. Б?л тегіннен тегін айтылма?ан. Та?ерте? оян?ан ?рбір адам ?уанады, жа?ындармен амандасады. ?дептілік с?лемнен басталады. ?рбір адам «?айырлы та?», «?айырлы к?н», «?айырлы кеш» деген с?здерді амандасу?а ?осып, т?улікті? ?ш мезгілінде де бір - бірімен а?жар?ын амандасуы тиіс. ?аза? салтында амандас?ан адам о? ала?анын ж?регіні? ?стіне ?ойып, баын изейді., не ?ол алып амандасады. Ол «сізді шын ж?ректен ??рметтеп аманды?ы?ызды тілеп, ?зі?ізге бас иемін» дегенді білдіреді.
?лкен адам?а с?лем беру - кіші адамны? міндеті. ?аза?та «алты жасар бала келсе, ауылда?ы алпыс жаста?ы ?ария с?лем береді» деген ?деп бар. Алыстан келген адам?а с?лем беру т?ртібі жас?а, ?лкенге, кішіге байланысты емес. Ал кездескен кезде кіші адам ?лкен кісіге с?лем бермей кетсе, ол ?депсіздік болып табылады. ?аза? хал?ында егер ?лкен кісі кездессе, оны таныса да, танымаса да, кіші адам о?ан с?лем беруге міндетті - ол ?дептілікті? бір белгісі ретінде ?алыптас?ан д?ст?р.
Сыйлап с?лем беремін,
К?ршілерді к?ргенде.
Ізетті деп білемін,
?йге ?она? келгенде
?депсіз деп с?кпесін,
Анама айтып ?кпесін.
- С?лемдесуді? ?андай т?рлері бар?
- Амандасу ?шін айтылатын с?з?
- С?лем деп кімге айт?ан ж?н?
- ?азіргі ?ыздарды? беттерінен с?йіп амандас?аны д?рыс па?
Д?рыс емес, себебі ?аза? салтында бетті с?йіп амандасу болма?ан. Ол ?азіргі ?ыздарды? Еуропа (шет елдерге) елдеріне електеуі болып табылады. ?аза? ?ыздары ибалы, инабатты, ?лкен адамны? алдын кеспеген, ?лкен адам отыр?анда арты? с?йлемеген, ?ят са?та?ан. Енді балалар т?р топ?а мынадай тапсырма бергім келіп т?р.
ІІІ. Топпен ж?мыс.
І топ - мектептегі, кітапханада?ы ?дептілік
ІІ топ - к?шедегі ?дептілік
ІІІ топ - ?йдегі, ?стел басында?ы ?дептілік
ІV топ - ?о?амды? к?ліктегі ?дептілік
К?рініс «?депті бол, балам»
?н «Мен ?депті баламын»
ІV. «??пия хаттар»
Т?рт топ?а тапсырма берілген, сол тапсырмада?ы жа?даяттарды шешу жолдарын ?арастырады.
Балалар осы жаман с?здерді са?тандыратын с?здер бар. Оларды тыйым с?здер дейміз. Ал сендер ?андай тыйым с?здерді білесі?дер? (о?ушы жауаптары)
Балалар манадан бері ?дептілік туралы к?п н?рсе айтылды. Ал сендер ?андайсы?дар?
Сергіту с?ті. Біз ?депті баламыз.
Олай болса, та?та?а ?арайы?. ?те жа?сы адам болу ?шін ?з бойымызда?ы жа?сы ?асиеттерді дамытып, жаман ?асиеттерді жоюымыз керек. Адам к?н т?різді ?асында?ы адамдар?а к?нні? шуа?ы ретінде жа?сы ?асиеттерін ?йретіп отырады, ал мына жерде т?р?ан б?лттар сол ?асиеттерді к?ле?келейді. Осы к?ле?келеп т?р?ан жаман ?асиеттерді алып тастау ?шін, осы жаман ?асиеттерге байланысты оларды ?зімізден аула? ?стау ?шін бір - бірімізге ?ндеу тастайы?. Я?ни біздер адам бойында кездесетін жаман ?асиеттерді? б?рін жойып, жа?сы ?асиеттерді ?алдырып, осы ?асиеттерді бойымыз?а сі?іруіміз керек.
VІ. Ше?бер ??ру.
Барлы? о?ушылар д??гелене т?рады да бір - бірлеріне тілектер айтады.
- Не ??ты?дар?
Т?йін: К?рді?дер ме балалар ?з ниеттері? т?зу болса, біреуге жа?сылы? жасаса?, жа?сы с?здер айтса?, ?зі?де соны естиді екенсі?.
VІІ. ?орытынды
Арым - таза, а? к??іл
Адалды??а сенемін.
Абыройлы, а? ниет,
Адамды??а сенемін - дей келе мені? сендерге айтатыным, адам ?р?ашан бет с?лулы?ымен емес, ішкі жан д?ниесімен, ?дептілігімен, м?дениеттілігімен ?демі. Сендерді? де ?депті о?ушы болып ?сеті?дері?е сенемін.
