Т??ымды себер алдында арнайы ??деуден ?ткізеді.Сонда ?ана т??ымны? ?ніп-шы?уына ж?не ?сімдіктерді? одан ?рі ?суіне ?олайлы жа?дайлар ?амтамасыз етіледі.Осындай жа?даларды атап ?телік:1)ыл?алды барынша са?тау,
2)арамш?мтерді отау,
3)?сімдікті? бойына ?оректік заттар жина?тау,
4)топыра?ты су,ауа ж?не жылу келуін ?амтамасыз ететін к?йге жеткізу,
5)да?ылдарды? зиянкестері мен ауруларына ?арсы к?рес ж?ргізу.
М?ндай шаралар топыра?ты тырмалау, ??деу,культивациялау ж?не тегістеу ар?ылы ж?зеге асырылады.
Б?л ?шін ауыр,орташа ж?не же?іл тырмаларды пайдаланады.Ауыр тырмалар топыра?ты? беткі ?абатын тере? ?рі к?шті ?опсытады.Тырмаларды? т?рін топыра?ты? жа?дайына ?арай та?дап алу.Т??ым сепкенге дейінгі культивациялауды? ма?саты тырмалауды? ма?сатымен бірдей,я?ни арамш?мтерден тазарту,ыл?алды жинап,са?тау.Егер тырмала?ан кезде топыра?ты? ?сті?гі ?абаты 4-7 см тере?дікте ??деліп, ?опсытылатын болса, культивацияла?ан кезде 8-14 см тере?дікте ??деліп,?опсытылады.
Ты?ыз топыра?ты? су ж?не ауа ?ткіштігі т?мен болады,онда ?сімдіктерді? тамыр ж?йесі нашар ?сіп дамиды,тез сі?етін минералды ?осындылар саны азаяды,микробиологиялы? процестер баяу ?теді,сонды?тан оны ?опсыту керек.Т??ымны? ?алыпты ?сіп-?нуі ?шін су, жылу мен ауа ?ажет. Т??ымда суды ?з бойына сі?іріп алатын заттар бар.??р?а? т??ым ыл?ал т??ым?а ?ара?анда суды к?бірек сі?іреді.Т??ым?а ыл?ал келмей ?алса, оны? ?сіп-?нуі то?тайды.Малалау топыра?ты? белгілі бір ?абатын ны?ыздау?а м?мкіндік береді,ал м?ны? ?зі ыл?алды? капилляр ар?ылы т?менгі ?абаттан жо?ар?ы ?абат?а к?терілуін ж?не д?нні? ны?ыз болуын ?амтамасыз етеді, сонды?тан т??ымны? ?нгіштігі жо?ары болады.Топыра?ты? ??нарлы?ын,егінні? ?німділігін арттыру ?шін топыра??а органикалы? ж?не минаралды заттар ?осады.Ты?айт?ыш топыра?та?ы физикалы?, химиялы? ж?не микробиологиялы? процестерге ?сер етеді.Ауыл шаруашылы?ында ?олданылатын ты?айт?ыштар органикалы?,минералды? бактериялы? болып ?ш топ?а б?ленеді.
Т?уелсіздік алып,Республика атан?ан с?ттен бастап,еліміз ?з та?дауы бойынша нары?ты? экономика?а бет алды.Казіргі уа?ытта?ы жа?андану кезіндегі нары?ты? бір б?лігі болу ?шін бізге тез арада жа?а жа?дайларда бейімделіп,жа?а ?а?идалар?а с?йенуіміз ?ажет болды.Со?ан орай ?кімет ауылда орналас?ан мекптерге жерж?не техника тегін б?ліп отыр.Бізді? мектепке де жер берілген со?ы игеру ?шін т??ым себіп,к?шеттер дайындау керек..
Просмотр содержимого документа
«"Ма?ызды к?к?ніс да?ылдары"»
№1сабақ 5-сынып
Сабақтың тақырыбы: Маңызды көкөніс дақылдары .
Сабақтың мақсаты:
1.Білімділік - тұқымды себер алдында даярлау туралы түсінік беру,бұрыш түрлерімен, бұрыштың тұқымдарын ажырату жолдарымен және өңдеу тәсілін,жылыжайлар туралы,оларды қалай дайындау керек екенін үйрету.Техникалық қауіпсіздік ережесін жетік білуге үйрету.
2.Дамытушылық – оқушылардың ой-өрісін кеңейту, білімдерін іс жүзінде көрсетуге ықпал ету, практикалық іс-әрекеттерін қалыптастыру,эстетикалық талғамдарын дамыту;
3.Тәрбиелік – еңбек мәдениетіне,іскерлікке,ұқыптылыққа,өзара көмек көрсетуге тәрбиелеу және өз ісіне жауапкершілікпен қарауға тәрбиелеу.
Тұқымды себер алдында арнайы өңдеуден өткізеді.Сонда ғана тұқымның өніп-шығуына және өсімдіктердің одан әрі өсуіне қолайлы жағдайлар қамтамасыз етіледі.Осындай жағдаларды атап өтелік:1)ылғалды барынша сақтау,
2)арамшөмтерді отау,
3)өсімдіктің бойына қоректік заттар жинақтау,
4)топырақты су,ауа және жылу келуін қамтамасыз ететін күйге жеткізу,
5)дақылдардың зиянкестері мен ауруларына қарсы күрес жүргізу.
Мұндай шаралар топырақты тырмалау, өңдеу,культивациялау және тегістеу арқылы жүзеге асырылады.
Тырмалау арқылы топырақтың үстіңгі қабатын қопсытып,арамшөмтерді жоямыз. Ылғалдың бұға айналып,ұшып кетуін азайту үшін,егістіктің бетін тегістейді.
Бұл үшін ауыр,орташа және жеңіл тырмаларды пайдаланады.Ауыр тырмалар топырақтың беткі қабатын терең әрі күшті қопсытады.Тырмалардың түрін топырақтың жағдайына қарай таңдап алу.Тұқым сепкенге дейінгі культивациялаудың мақсаты тырмалаудың мақсатымен бірдей,яғни арамшөмтерден тазарту,ылғалды жинап,сақтау.Егер тырмалаған кезде топырақтың үстіңгі қабаты 4-7 см тереңдікте өңделіп, қопсытылатын болса, культивациялаған кезде 8-14 см тереңдікте өңделіп,қопсытылады.
Тығыз топырақтың су және ауа өткіштігі төмен болады,онда өсімдіктердің тамыр жүйесі нашар өсіп дамиды,тез сіңетін минералды қосындылар саны азаяды,микробиологиялық процестер баяу өтеді,сондықтан оны қопсыту керек.Тұқымның қалыпты өсіп-өнуі үшін су, жылу мен ауа қажет. Тұқымда суды өз бойына сіңіріп алатын заттар бар.Құрғақ тұқым ылғал тұқымға қарағанда суды көбірек сіңіреді.Тұқымға ылғал келмей қалса, оның өсіп-өнуі тоқтайды.Малалау топырақтың белгілі бір қабатын нығыздауға мүмкіндік береді,ал мұның өзі ылғалдың капилляр арқылы төменгі қабаттан жоғарғы қабатқа көтерілуін және дәннің нығыз болуын қамтамасыз етеді, сондықтан тұқымның өнгіштігі жоғары болады.Топырақтың құнарлығын ,егіннің өнімділігін арттыру үшін топыраққа органикалық және минаралды заттар қосады.Тыңайтқыш топырақтағы физикалық, химиялық және микробиологиялық процестерге әсер етеді.Ауыл шаруашылығында қолданылатын тыңайтқыштар органикалық,минералдық бактериялық болып үш топқа бөленеді.
Органикалық :шымтезек , қи, көң , өсімдік шіріндісі,
құс саңғырығы.
Тыңайтқыш
Минералдық :азот , фосфор , калий , әк , пеш күлі , құрамында калий мен әк бар.
Бактериялық
Минералдық тыңайтқыш көп қаржыны қажет етеді,сондықтан өз ауылымызда бақшаға органикалык тыңайтқыш пайдаланған жөн.
Бітік егін алынған жылы оның ішінен бірігей тұқымдарын таңдап алып, дұрыс сақтау, дер кезінде тұқымдық сапасын тексеріп, тұқым себуге жақсылап әзірлеу керек.Тұқымды тазалаудағы мақсат-оны әр түрлі қоспалардан тазарту,ал сорттаудың мақсаты-тазартылған дәнді тұқымға және азық-түлікке арнап бөлу.
Тұқым танап бетіне біркелкі себілуі тиіс.Себу кезінде тұқымның танап бетінде біркелкі орналысуы, қажетті тереңдікке сіңірілуі және нығыздалған топыраққа түсуі, өсіп шыққан сабақтақтар жиілігінің бірқалыпты болуы қажет.Дақылдардың себудің түрлі әдістері бар,олардың ең көп тарағаны-қатарлап себу.Ол жаппай ,тар қатарлы,таспалы, кең қатарлы және ұялап себу деп бөленеді.
IV. Сабақты қорытыңдылау. Жас бағбандарға кеңес.
1.Көкөністер егетін жерді әзірлеу.
2.Жерді тыңайту.
3.Дақылдарды егу.
4.Тұқымды әзірлеу.
5.Тұқымды себу мерзімі.
6.Тұқым себудің тереңдігі.
1001 ұсақ –түйек.
Тұқым себу.
Әсірісе ұсақ тұқымды себу кезінде мұқият болған жөн.
Ұсақ тұқымды ұшталған шыбықпен тайыздау қазған жүйекке себеді;
Тұқымды тым жиі салуға болмайды;
Жүйекке тұқымды салған соң оның бетіне 0,5 см қалындықта шіріген көң аралыстырылған топырақты салады да алақанмен нығыздау керек;
Соңсон оның үстіне тағы да 1-2см қалындықта көң не шымтезек себеді,бұл жүйекті тез кеуіп кетуден сақтайды.
V.Бағалау.Бүгінгі сабаққа білімдерін көрсетіп, белсенділікпен қатысқан барлық оқушыларды бағалау.
VI.Үйге тапсырма.§2;6;7;8;9.
VII.Практикалық бөлім.
Тәуелсіздік алып ,Республика атанған сәттен бастап,еліміз өз таңдауы бойынша нарықтық экономикаға бет алды.Казіргі уақыттағы жаһандану кезіндегі нарықтың бір бөлігі болу үшін бізге тез арада жаңа жағдайларда бейімделіп,жаңа қағидаларға сүйенуіміз қажет болды.Соған орай үкімет ауылда орналасқан мекптерге жержәне техника тегін бөліп отыр.Біздің мектепке де жер берілген соңы игеру үшін тұқым себіп,көшеттер дайындау керек. .
1.Жартылай күрек жердің бетіңдегі топырақты аламыз.
№2сабақ 5-сынып
Сабақтың тақырыбы: Асқабақтар тұқымдасын өсіру тәсілі
Сабақтың мақсаты: білімділігі:Оқушыларға жабық тұқымды өсімдіктердің қосжарнақты класы бөлімін және оған жататын асқабақ және орамжапырақ тұқымдастар туралы мағлұмат беру дамытушылығы: Оқыту кезінде оқушыларға түрлі тапсырмалар мен жұмыстар бере отырап,оқушылардың ойлау қабілеттерін, қиялдарын,жадысын,шығармашылық қабілеттерін арттырып, сабаққа қызығушылықтарын ояту
тәрбиелігі: Оқушыларды өз беттеріменжұмыс жасауға,тапсырылған
Ас үй. Қазіргі пәтерлердің ас үйі көптеген шаруашылық жұмыс түрлерін атқаруға пайдаланылады.
Негізінен ас дайындауға арналғанымен, кейде кір үтіктеу, киім тігу сияқты үйдің басқа да ұсақ-түйек істері сол бөлмеле атқарылады. Ас үй мақсатына, жабдықталуы мен пайдаланылуына қарай тамақ әзірленетін ас үй, тамақ ішетін ас үй, яғни асхана деп бөлінеді.
Тамақ әзірлейтін ас үй негізінен тамақ әзірлеуге және шаруашылық жұмыстарын істеуге есептелген. Мұндай ас үйде отбасы мүшелері тамақты әр кезде, бөлініп-бөлініп ішеді.Тамақ ішетін ас үйде, яғни асханада отбасының барлық мүшесі бір мезгілде тамақ ішуге арналған үстел тұруға тиіс.Ас үйде атқарылатын барлық жұмыс түрінің ішіндегі ең негізгісі — уақытты көп алып, күштің де көбірек жұмсалатыны — тамақ әзірлеу және ыдыс-аяқты жинау.Тамақ әзірлеуге әйел күніне орта есеішен 4 сағат уақыт жұмсап, бірнеше км жер жүреді екен. Оның үстіне ас үйдегі жұмыс жағдайынық қолайсыздығымен бірге (ыстық, ылғал, булану, шу, ауа құрамының өзгеруі) әйелдің тамақты негізінен тік тұрып әзірлейтінін де естен шығармау керек. Ас үйдегі жұмыстар тиімді түрде ұйымдастырылса, үй шаруашылығын жүргізуге жұмсалатын уақытты қысқартып, еңбекті жеңілдетуге әбден болады.
Ас үй түрлері
Ас үй жабдықтарын қолайлы топтастыру және орналастыру, барлық қажетті затқа әйелдің қолы еркін жететіндей болуы, тұрмыстық , техниканы кеңінен пайдалану жұмысты жеңілдетуге, дене еңбегін азайтуға мүмкіндік береді.
Жұмысты тиімді ұйымдастыру, мақсаттылық принципін сақтау және тұрмыстық техниканы кеңінен қолдану тамақ әзірлеуге жұмсалатын уақытты 1,2—1,5 есе қысқартыл әйелдің еңбегін азайтады және оның көп шаршамауына септігі тиеді.
Әрбір ас үйде қажетті жабдықтарды дұрыс орналастырудың маңызы зор. Ас үйдегі жабдықтың жиынтығы пәтердегі бөлмелердін орналасуына және отбасы құрамына байланысты болуға тиіс. Ал олардың қайсысын қай жерге қою керектік ас үйдегі шаруашылық жұмыстарының қандай кезекпен атқарылатынына сәйкес келуі керек.[1]
6-сынып .№2сабақ
Сабақтың тақырыбы: Тағам даярлаудың негізгі әдістері
Сабақтың мақсаты: II тарау бойынша білімдерін жинақтау және жүйелеу.
Білімділік: тамақ әзірлеу және қамыр түрлерінен өнімдер даярлау технологиясы бойынша білімдерін жүйелеу, білімдерін тереңдету.
Дамытушылық: қиялдай білуге, елестете білуге, еңбектенуге, өз бетінше жұмыс жасап, өзін - өзі тексеруге, тапсырманы шығармашылықты түрде орындауға үйрету.
Тәрбиелік: пәнге қызығушылығын арттыру, жеке және топ арасында жұмыс жасай білуге үйрету, қарым - қатынас мәдениетіне, өз күшіне сенімді болуға тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: өтілген материалды жалпы қайталау және жүйелендіру сабағы.
Пәнаралық байланыс: биология, химия, әдебиет.
Сабақ өтудің әдістемелік ерекшеліктері:
- сабақ ойын түрінде өтеді, топ арасындағы жарыс.
- бұл сабақ осы тараудың соңғы тақырыбы болып табылады.
Бүгін біз «Тамақтану мәдениеті мен тамақ әзірлеу технологиясы» тарауы бойынша соңғы сабақ өткіземіз. Өз туған күндеріңді естеріңе алыңдаршы, үй іші жарқырап, дәмді күлшелердің иісі аңқып және осы иістен жайлы сезім туып, көңілденесіңдер. Әрине, күлшелер мен бәліштерді дүкеннен де сатып алуға болады. Бірақ осы дәмді тағамдарды әзірлеп үйрену соншалықты қиын емес. Сондай - ақ сендер менің ойымша, көп нәрсені жасай аласыңдар және білесіңдер.
Бүгін біз бұған көз жеткізуге тырысамыз. Ал біз мұны білу үшін сабағымызды топтар арасындағы жарыс түрінде өткіземіз.
II Жарыс - ойын
1. Таныстыру.
2. Сұрақ - бізден, жауап - сізден.
3. Үй тапсырмасы.
4. Біліммен шықтық жарысқа.
5. Ойлан тап.
6. Мақал - мәтелдер сайысы.
7. Капитандар сайысы.
8. Қорытынды.
Ойын ережесі.
Ойын топтар арасында жарыс түрінде өтеді, сайыс тапсырмалары балмен бағаланады. Жеңген топ жинаған бал саны бойынша анықталады.
Бағалау критерилері: дұрыс және толық орындау шешімнің өзіндік ерекшелігі тапсырманы берілген уақытта орындау.
Мадақтау ұпайлары: қосымша жауап (3 ұпай)
уақыттан бұрын айтылған жауап (2 ұпай)
айыпты болған жағдайда шегерілетін ұпайлар:
дәптер қолдану (2 ұпай)
мұғалімнің көмегі (2 ұпай)
қате талдау жасау (2 ұпай)
Мынадай кесте тақтаға ілінеді:
Топтар. Байқау. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
I Витаминдер
II Крахмал
1 Таныстыру
Әр топ басшысы топ мүшелерімен таныстырады.
2 Сұрақ - бізден, жауап - сізден.
1. Ішек жұқпалы аурулары қалай жұғады? (Қайнатылмаған су ішкенде, жуылмаған, тазартылмаған жеміс - жидектер жегенде т. б)
2. Бұл аталған аурудың алдын алу қалай жүзеге асырылады?(Жеке бастың гигиенасын қатаң сақтау керек)
3. Сальмонеллаза ауруына адам қалай шалдығады?(Пісірілмеген сүтті, етті,
№1 сабақ 7-сынып«Бекітемін»-------------
Оқу ісінің меңгерушісі
«____» ________20 ж
Сабақ тақырыбы:
Сабақ мақсаты:Қазақстан халықтарының дәстүрлі тағамдары
Білімділігі: Ұлттық тағам пісіруін көрсетіп үйрету, білім – білік дағдыларын қалыптастыру.
Дамытушылығы: Ұлттық танымдық қызығушылықтарын дамыту.
Тәрбилігі: Ұлт –жандылыққа ,ұқыптылыққа, тазалыққа тәрбиелеу.
І. Ұйымдастрыу кезеңі
- сәлемдесу
ІІ. Жаңа сабақ барысы
Бауырсақ –шай, қымыз, шұбат ішкенде дастарқанға бауырсақ салады. Бауырсақты жоғары немесе бірінші сортты бидай ұнынан пісіреді. Оны қамырды ашытып та ашытпай да дайындауға болады. Ашытпай пісірген бауырсақ көпке шыдайды, ал ашытып пісірілген бауырсақ кеуіп қалса, жеуге жайсыз болады. Ашымаған қамырдан бауырсақ пісіру үшін ұнға май, жұмыртқа, сүт, тұз салып илейді (айран құйса даболады). Қамырды иін қандыра қатты илеп қоя тұру керек. Содан кейін қамырды жазып, төрт бұрыштап кесіп немесе жіңішкелеу етіп есіп алып, содан кейін кессе да болады. Кесіп дайындаған бауырсақтың бетін кеуіп кетпеу үшін жауып қойған жөн. Қазанға май салып әбден қыздырып алған соң, бауырсақ майдың мөлшеріне қарай салынады. Бауырсақты үздіксіз араластырып тұрса, бір келкі болып піседі. От қатты жанса, бауырсақтың іші шикі болады немесе тым қызарып кетеді. Қызыл-күрең болып піскен бауырсақ сәнді де, дәмді де болады. 4-5 стақан бидай ұны, 1стақан сүт (немесе су), 1 шай қасық тұз, 2 ас қасық сары май, 2 жұмыртқа керек.Ашытқан қамырдан бауырсақ пісіру үшін жылы суға ашытқы, қант, ұн салып жылы жерге қою керек. Ашықты көпіршектеніп ашыған кезде тұз, май, жұмыртқа, ұн салып өте жұмсақ етіп иін қандыра илейді. Жұмсақ иленген бауырсақ жақсы қабарып, жұмсақ болып піседі. 4-5 стақан бидай ұны, бір ас қасық ашытқы, 2 ас қасық қант, 1 шай қасық тұз, 1 стақан сұйық май, 1 стақан сүт (немесе су), 2 жұмыртқа.
«Бекітемін»-------------
Оқу ісінің меңгерушісі
9 сынып 15.09.2014ж.
Сабақтың тақырыбы:Дастархан жабдықтау түрлері ,салт-дәстүрлер
Мерекелік дастархан жабдықтау түрлері.
Білімділігі: Ұлттық тағам пісіруін көрсетіп үйрету, білім – білік дағдыларын қалыптастыру.
Дамытушылығы: Ұлттық танымдық қызығушылықтарын дамыту.
Тәрбилігі: Ұлт –жандылыққа ,ұқыптылыққа, тазалыққа тәрбиелеу.
Сабақ барысы
I.Ұйымдастыру кезеңі
1. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.
2. Оқушыларға сабақтың тақырыбы мне мақсатын хабарлау.
3. Осы сабақ – аралас, тақырыбы «Дастархан жабдықтау»
II.Кіріспе нұсқау
Сабақ теориялық дайындықпен, күнделікті дастархан жабдықтау және мерекелік жиын өткізуге арналады. Қазіргі заманғы этикет талабына сай әдемілікті, ісемдікті, білімділікті және дұрыс жабдықтауды қажет етеді.Қазіргі заманның қажеттілігі бүгінгі күні - өзін өзі ұстау, өкінішке орай әдептілікке, тәрбие мәдениетіне, жақсы мәнер ережелеріне немқұрайлы қарайтындар да кездеседі. Ең қарапайым өмірде кездесетін жағдай: қалай қонақтарды қарсы алу?. Мерекелік дастарханды қалай жабдықтау? Осыған орай үстел басында өзін-өзі қалай ұстауын адамдармен қарым-қатынасын, тәрбиелік дәрежесін анықтауға болады. Соңғы жылдары біздің өміріміз әр түрлі жаңалықтарға толы: іскерлік, шет мемлекеттерден экономикалық байланыстар көбірек дамыды. Сондықтан әр адам өз серіктерінің арасында артық көрінгісі келетіні орынды. Әр түрлі орынсыз жайлар қарапайым тәртіп ережелерін сақтау адамды сүйкімді, адамгершілік қатынасын жағымды етіп көрсетеді, әр түрлі көзқарастағы адамдарды жақындатады.Дастархан жабдықтауды әртүрлі қарастыруға болады. Тек кейбір ережелер қатал сақталған. Қалғандары - әр адамның талғамына, жағдайына және сезіміне байланысты. Ең бастысы – ыңғайлы, әдемі, жағымды болуында.Адамның күннен күнге тамақтанатын орны негізгі мәселе болып табылады. Өз отбасында таңертеңгілік асты дұрыс қабылдаса, күні бойы жақсы көңілмен жүреді. Ал кешкілік аста әдемі жинақталған үстел басында, барлық отбасы адамдары өз ойларымен, жаңалықтарымен алмасып шүйіркелессе, сол күн жақсы аяқталғаны болып табылады.Басқа жағдайда – мүмкін ол отбасының түскі ас жақын достарымен кездесу, шақырылған адамдаремен немесе мерекелік кеш – үстел әдемі және ыңғайлы жасақталуы тиіс.
Салтанатты түрде тамақтану кезінде дастархан жабдықтау әртүрлі болады.
• таңертеңгілік ас;
• түскі ас;
• кешкі қонақтарды күту.
Тамақтану кезінде үстелде аз құралдар (қасық, шанышқы, тәрелке) және қағаз сүлгілер қолдану заманы өтті. Енді өзгеше қатаң талап қойылады: дастархан жабдықтау түрлерінің ерекшеліктері туралы білімі, кез-келген жағдайда өзін еркін сезінуге көмектеседі: зайырлы қабылдауда, мейрамханада, шақырылған кешкі аста. Құралдардың қолданылуы туралы оқушыларға әңгімелеу.сызба бойынша қосымша 1.
Пышақ май жағуға арналған. 2. Тарелка – нан және май жағуға арналған. 3. Қасық (бірінші тағамға арналған). 4. Шанышқы (салқын тағамға арналған). 5. Пышақ (барлық тағамға арналған). 6. Шанышқы ет және салатқа негізгі тағамға арналған. 7. Асханалық пышақ. 8. Сәндік тәрелке. 9. Көже құйатын тәрелке. 10. Десертке арналған қасық. 11. Шанышқы-десертке арналған. 12. Су ішуге арналған стакан. 13.Бокал шампан құюға арналған. 14. Бокал қызыл виноға арналған. 15. Бокал ақвино құюға арналған.
Дастархан жабдықтау кезінде қолданылатын қажетті кездемелік сүлгі.Қолданылуына қарай оларды әртүрлі әдістермен бүктеледі, тез, оңай ашылуы ескеріледі, ерінді сүрту үшін немесе тізеге жайып қою үшін. Сонымен бірге тазалық ережелерін сақтау үшін де қолданылады. Егер де дастархан жабдықтауға дәмханада тәрелке берілмеген жағдайда, оның артына төрт бүктелген кездемелік сулықты қойып қояды.
Оқулықта схема бойынша, кездемелік сүлгіні бүктеу тақырыбында сарамандық жұмыс өткізіңдер. Эксперимент үшін кездемелік сүлгінің орнына қағаз салфетканы қолдануға болады.
6 сурет. Салфетка бүктеу әдістерінің түрлері.
1. Фуршет үстелінің банкет үстелінен айырмашылығы қандай?
2. Салфетка этикетінің ережелерін атаңдар?
Ең алғашқы кезде кім салфетка туралы ой салды?
III.Қорытынды нұсқау
Сабақтағы жұмысқа қорытынды жасау. Бағалау:
5. Оқушының жасаған жұмысындағы кемшілікті анықтау.
Үй тапсырмасы:
№3сабақ 7-сынып «Бекітемін»-------------
Оқу ісінің меңгерушісі
«____» ________20 ж
Сабақтың тақырыбы: Тамақтанудың негізгі ережелері
Білімділігі: Тамақтану кезіндегі ережелермен таныстыра отырып ,дұрыс қалыптастыру.
Дамытушылығы: Дұрыс тамақтану ,танымдық қызығушылықтарын дамыту.
Тәрбилігі: Тамақтанған кезде ,ұқыптылыққа, тазалыққа тәрбиелеу.
Сабақ барысы
I.Ұйымдастыру кезеңі
1. Оқушылардың сабаққа дай
№1 сабақ 8-сынып
Сабақ тақырыбы: Тамақтан улану
алдын ала сақтандыру. Уланудан алғашқы көмек.
Сабақтың мақсаты: . 1. Білімділік: Тағам атауларына байланысты түсінік бере отырып, мәтін мазмұнын меңгерту.
2. Дамытушылық: Гигиеналық талаптардың барлық кезеңдерінде қайта өңдеу және азық түліктерді сақтау өз бетімен жұмыс істей білу қабілеттерін дамыту 3. Тәрбиелік:. Ұлттық салт-дәстүрді қадірлей білуге, адамгершілікке, ізгілікке, сөйлеу мәдениетін дамытуға тәрбиелеу.
3. Осы сабақ – теориялық, сабақ-әңгімелесу, түрлендіріп, жан-жақты түсініктеме беріледі.
а). Қойылған сұрақтардың көмегімен (қосымша 1) адам өміріне тамақтану физиологиясының маңызы туралы, тамақтанудың биологиялық мәні және оның химиялық құрамы туралы әңгіме өткізіңіздер. Осы төңіректе туындаған ойларын оқушылардың ой өрісін анықтағаннан кейін, қосымша материал ретінде рационалды дұрыс тамақтануда, ақуыздар, майлар, көміртегінің адам өміріне қажеттілігі туралы мазмұндау. Оқушы қыздарға әсіресе бағалы дәрумендер құндылықтарға жататын су, минералды заттар, органикалық қышқылдар, иілік заттар, пигменттер, фитондықтар, сірінді заттар. Осы заттар кездесетін көкөністер мен жемістерге мысал келтіріңіздер.
Жалпы түсініктемеден басқа, оқулықта пайдалы мәліметтер де берілген. Курсивті белгілері бар бөлімдерді оқушы қыздармен талдау.
Бөлімдегі материалдармен таныстыруда оқушы қыздарға ақуыздар, майлар, көміртегі туралы жүйелі түрде жалпы мағлұматтар және кестеге кіргізілді (қосымша 2).
б). Бұл бөлімде тамақтану тазалығына, жұқпалы аурулардан сақтану шараларына көп көңіл бөлінген. Материалды мазмұндау барысында микроорганизмдердің ас қорыту процесіне ерекше қатысуына және ауру тудыратын бактериясынан айырмашылығын айтып түсіндіру пайдалы. Жұқпалы аурулардың таралу жолдарын және себептерін мазмұндап айтуға көшу керектігі айтылады. Жұқпалы ауру мен ішек инфекциясының айырмашылығын дұрыс анықтай білу қажет. Ішек инфекциясын жұғудан және тамақтан уланудан алдын-ала сақтану мақсатында, азық-түліктердің сапасын анықтаудың маңызы ерекше. Оқушы қыздармен тренинг өткізуге болады – рольдік ойын тамақтан улану кезінде көрсетілетін алғашқы көмек. Өткізілген ойынның қорытындысы, оқушы төтенше жағдайда, тұрақты өзін ұстау тәртібі қалыптасады. Тамақтану гигиенасына ерекше көңіл аударыңыздар. Инфекцияның алдын алу шараларына жатады:
1. Тұрғын үйдің орналасу тазалығы, азық түлік сақтау блоктары, сумен қамтамасыз ету;
2. Жеке тазалық гигиеналық ережесінің қатаң сақталуы.
3. Тазалық талаптарының сақталуы, тағам дайындау орындары, жабдықтар, ыдыстар мен құралдарды сақтау;
4. Гигиеналық талаптардың барлық кезеңдерінде қайта өңдеу және азық түліктерді сақтау;
5. Эпидемиялық көрсеткішке байланысты ішек инфекциясына қарсы сақтандыру екпелерін өткізу.
III. Қорытынды нұсқау
Сабақтағы қорытынды жұмыстарды өткізу.
1. Оқушылардың жұмысындағы кемшіліктерді анықтау.
2. Жақсы жасалған жұмыстың қорытындысын атап көрсету.
3. Оқушының жасаған жұмысын бағалау.
IV. Үй тапсырмасы. Сыныпты топтарға бөлу. Еттің түрлері туралы және етті қолдануда, еттен тағам дайындау мақсатында мәлімет беру.
Қосымша 1.
Бөлімге сұрақтар а).
1. Ағзаның функциясына қорек қалай әсер етеді?
2. Шығын энергияның орны қалай толықтырылады?
3. Жасушаның құрылысына, жүйесіне тағамның тигізетін әсері қандай?
4. Дұрыс тамақтануға әсер ететін ішкі және сыртқы ықпалды атаңдар?
5. Кәдімгі адам және спортпен шұғылданатын адамның тамақтануында айырмашылығы неде?
Сабақтың тақырыбы :Қазақтың ұлттық тағамдарының ерекшелігі
Білімділігі:Қазақтың ұлттық тағамдарының ерекшелігі мен құндылығын, қазақ халқының қонақжай дәстүрін құрметтеу, тағамдардың жасалу жолдарына түсінік беру;
Дамытушылығы:Халқымыздың ұлттық тағамдарының жасалу жолдарын тәжірибеде қолдана білуге, тапсырмаларды орындау кезінде топтасып, жеке жұмыс істей білуге тәрбиелеу;
Тәрбилегі:Ұлттық салт-дәстүрді қадірлеуге тәрбиелеу. Оқушылардың бойына ұлттық сезімді қалыптастыру, қазақ халқының ұлттық тағамдарының қасиетін ұғындыру
Сабақтың әдісі: түсіндірмелі-суретті, практикалық
Сабақтың көрнекілігі: «Ұлттық тағамдар», слайд
Пәнаралық байланыс: Тарих, биология, әдебиет
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру
-оқушыларды түгендеу;
-жұмыс орнын жабдықтау
ІІ. Үй тапсырмасы
1-тапсырма:
-Қауіпсіздік ережелерін ата?
-Санитарлық гигиеналық ережелері
-Тамақтану мәдениеті деген не?
2-тапсырма:
3-тапсырма:
Стафилоктар қуат алу, өмір сүру
Тамақ таза жүру, қолды жуу
Жеке бастың гигиенасы жылы жерде сақталған азық-түліктер
№1 сарамандық жұмыс “Еттен жасалған тағамдар”
№2 сарамандық жұмыс “Бірінші тағамдар дайындау”
ІІІ. Жаңа сабақ
Қазақ халқы барлық уақытта өзінің қонақжайлылығымен және ұлттық асханасымен ерекшеленеді. Сондықтан болар халықта «Жер танимын десең атың болсын, ел танимын десең асың болсын» деген мақал бар. Мал шаруашылығымен айналысқан ата-бабамыздың негізгі асы ет пен сүт болған.
Ұлттық тағамдар
Ет тағамдары сүт тағамдары Ұн тағамдары
Қазақша ет Айран, Қатық Бауырсақ, Таба нан
(Бесбармақ, Бешбармақ) Шалап, Шұбат Май шелпек, Қаттама
Қазы, Қарта , Қымыз , Балқаймақ Талқан, Тары
Жал Жая Кілегей ,Қаймақ Жент (қоспа)
Сорпа , Борша Құрт ,Сары май Майсөк (майтары)
Жөргем ,Шұжық Сүзбе, Уыз, Ірімшік Бидай
Сірне , Ми палау ,Құйрық-бауыр ,Қуырдақ
Қазақша ет (бесбармақ, бешбармақ) асқанда ең алдымен жіліктеп бұзылған етті адам санына қарай мөлшерлейді. Осылай асуға дайындалған етті жуып-шайып тазалап, қазанға салады да, ет батып тұратындай етіп суық су құяды. Содан кейін қазанды қатты жанған отқа қойып, сарқылдатып қайнатады, бетіне шыққан қанды көбігін алып тастап, шамалап тұз, 1 бас пияз салып отын басады да, 1-1,5 сағат ет әбден піскенше шымырлатып қайнатады. Ет әбден піскен соң табаққа сорпасынан бөлек қотарып алып, тартылған табақтың санына қарай мөлшерлеп тұздық әзірлейді. Ол үшін сорпаға қара бұрыш, дөңгелектеп тұралған пияз салып, ыдыстың бетін жауып бұқтырып қояды. Ет туралып болған соң тұздықты еттің үстіне құяды. Әдетте кәделі жіліктермен бірге сыйлы қонақтарға малдың басын, (қой), ірі қараның шекесін, қазы, қарта, жал-жаяны табаққа бірге салып береді. Сонымен бірге қамыр, бітеу пісірілген картоп қосуға да болады.
Айран – ұйытылған сүт. Оны қаймағы алынған сүттен де, қаймағы алынбаған сүттен де ұйытуға болады. Ол үшін сүтті 5-10 минут қайнатып, қанжылым қалыпқа түскенше суытады. Содан соң ұйытқы (ашытқы) қосып араластырады да, ыдысты жақсылап бүркеп тастайды. Ол 1–2 сағат аралығында ұйып болады. Ұйыған айран ашып кетпеуі үшін оны бетін ашып салқын жерге қояды. Айранды сусын ретінде, тағам ретінде де пайдалануға болады.Бауырсақ –шай, қымыз, шұбат ішкенде дастарқанға бауырсақ салады. Бауырсақты жоғары немесе бірінші сортты бидай ұнынан пісіреді. Оны қамырды ашытып та ашытпай да дайындауға болады. Ашытпай пісірген бауырсақ көпке шыдайды, ал ашытып пісірілген бауырсақ кеуіп қалса, жеуге жайсыз болады. Ашымаған қамырдан бауырсақ пісіру үшін ұнға май, жұмыртқа, сүт, тұз салып илейді (айран құйса да болады). Қамырды иін қандыра қатты илеп қоя тұру керек. Содан кейін қамырды жазып, төрт бұрыштап кесіп немесе жіңішкелеу етіп есіп алып, содан кейін кессе да болады. Кесіп дайындаған бауырсақтың бетін кеуіп кетпеу үшін жауып қойған жөн. Қазанға май салып әбден қыздырып алған соң, бауырсақ майдың мөлшеріне қарай салынады. Бауырсақты үздіксіз араластырып тұрса, бір келкі болып піседі. От қатты жанса, бауырсақтың іші шикі болады немесе тым қызарып кетеді. Қызыл-күрең болып піскен бауырсақ сәнді де, дәмді де болады.
IV.Бекіту тапсырмалары
Қазақша еттің құрамы
Қазақша ет: 1-2 бас жуа, картоп, қамыр, тұз, су, ет
Сандарды кішісінен үлкеніне қарай қойып, астындағы әріптерден сөйлем құра.
Тәбетіңіз ашылсын!
V. Қорытынды
Бағалау
Үйге тапсырма: §4.
№3 сабақ 8-сынып
Сабақтың тақырыбы : Ет тағамның құнарлығы және сапасы
Сабақтық тақырыбы: Еттен жасалатын тағамдардың жіктелуі
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: оқушыларға ет туралы толық мағлұмат беру; Дамытушылық: теориялық білімдерін сарамандық жұмыста пайдалана білу, оқушыларды өз бетінше ізденуге дағдыландыру, олардың ой- өрісін дамыту; Тәрбиелік: оқушыларды осы сабақ түрімен қызықтыру, ұқыптылыққа, еңбексүйгіштікке, сұлулықты қабылдау сезімін ояту, эстетикалық талғамдылыққа тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас
Сабақтың әдісі: түсіндіру, сұрақ-жауап, өз бетінше сарамандық жұмыс. Сабақтық көрнекілігі: Дайын ет түрлерінің суреттері. Пәнаралық байланыс: тарих,
I. Ұйымдастыру кезеңі:
• Оқушылармен сәлемдесемін;
• Оқушыларды түгендеймін;
• Оқушылардың құрал – жабдықтарын түгендеу;
• Оқушылардың зейіндерін сабаққа аударту.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
Өткен тақырыпты қайталай отырып, оқушыларға тақырып бойынша сұрақтар қою.
III. Жаңа сабақ
Қолда өсірілген малдың етінде орта есеппен 52,8-73,7 пайыз – су, 15-20 пайыз – белок, 5,8 – 29,4 пайыз – май, 0,8 – 1,1 пайыз – күл, құс етінде 50 – 64,4 пайыз су, 18,2 – 19,8 пайыз – белок, 15,5 – 31,2 пайыз – май, 0,9 – 1,1 пайыз – күл болады. Әрбір мал түлігі етінің бір-бірінен айырмашылығы биохимиялық құрамы мен дәмінде. Сиыр етінде гистамин көп, мал етіне қарағанда, құс етінде коллаген, эластин аз. Ол жеңіл қорытылады. Етте толып жатқан минералды заттар, атап айтқанда, темір мен дәрумендер бар. Әсіресе, бауыр темірге, А1, В2, В6, В12 дәрумендеріне бай. Оның үстіне, өте маңыздысы, еттің құрамына экстрактивті деп аталатын заттар кіреді, олар қайнатқан кезде сорпаға ауысады. Экстрактивті заттар тәбетті қоздырады, ас қорытатын сөлдердің бөлінуін күшейтеді. Етті көп жеу организмде экстрактивті заттарды, атап айтқанда, несеп қышқылын құрайтын пурин негіздерін, сондай-ақ, азотты метаболизмнің түпкі өнімдерін көбейтіп, ауыртпалық түсіреді. Жеңіл дене еңбегімен шұғылданатын ересек адамға аралас тамақтанған ретте, күніне 150-200 грамм ет немесе ет өнімін жеу жеткілікті.Қазақша ет – малдың етін қазанға асып, піскен соң түсіріп алып, сорпасына жайма нан салып пісіріп, оны табаққа салып, үстіне ет турап, тұздық құйып жейді. Қонақтардың түріне қарай малдың әртүрлі арнайы мүшелері қазанға салынады. Ет – қазақтың ең басты, қадірлі тамағы. Қонақ келгенде, аруақтарға ас бергенде, той жасағанда ет асады.
Бас тарту – сыйлы, алыстан келген қонақтарға мал сойып (қой), етпен бірге бас ұсынады. Сиырдың жарты шекесі, қойдың басы тұтас, жылқының басы кеңсірігінен шабылып, тұтас немесе екіге бөлініп асылады. Қойдың, сиырдың басын үйітіп, тісін бір-екі жерден қағып, жуып тазалап алып барып қазанға салады. Мипалау – піскен малдың миын алып, оған бауыр, құйрық майын, бастың дәмді құйқасын қосып, үстіне тұздық немесе айран, қымыз қосып, немесе сорпаға салып әзірлеп, үлкендерге ұсынады
Шұжық – малдың етін, іш майын турап, оған жуа, сарымсақ, тұз, бұрыш қосып араластырады, жылқының ішегіне салып, екі жағын байлап тобарсытады, етпен бірге асады.
Қуырдақ – соғым сойғанда етін, өкпесін, жүрегін, бүйрегін, бауырын ұсақтап турап, майға қуырып жасайды.Бауырды соңынан салады, ол көп қайнап, қатайып кетпеуге тиісті.
Кісе қуырдақ – жаңа сойылған малдың өкпе, бауыр, бүйрек, ішек, қарынын турап, майға қуырып әзірлейді. Етті аз қосып, сарымсақ, бек деп аталатын шөпті салады.
Қазы-қарта, жал-жая – құрметті қонақтарға тартылады. Етпен бірге пісіріледі.
Бұқпа – марқаның жіліктері мен омыртқа, қабырғаларын балтамен ұсақтап, қазанға салып, үстіне аздаған су құйып, бетін жауып дайындайды. Сірне – туғанына 2-4 күн болған жас қозының етін қазанға салып, үстіне бие сүті мен сұйық қаймақ құйып әзірлейтін тағам. Сырбаз қуырдақ – жаңа сойылған малдың етінен үстіне бие сүтін құйып, тұз салып қайнатып, жасайды. Оны «бұқпа қуырдақ» деп те атайды. Томыртқа – қыста ыстық сорпаға бір түйір таза мұз салып, дәмін сәл өзгертіп ішеді. Мұны томыртқа деп атайды.
Төстік – қойдың төсіндегі етін терісімен кесіп алып, үйітіп, тұздап жейді. Ауыл жігіттері қой сойып жатқанда оны әзірлей қояды. Ақсорпа – ертеде соғымның етін пісіргенде қалған сүйектерін жинап қойып, кейін жуып, қазанға қайнатып, майлы сорпасын ішкен. Оны ақсорпа дейді. Салма – етті турап пісіріп, нан кеспесін салып жасап, ішеді. Негізінен, қой, сиыр етінен әзірлейді. Сорпасы дәмді.
Тұздық – сорпаға жуа, тұз қосып қайнатып, табақтағы туралған еттің үстіне салып, оның дәмін келтіреді. Кейде оған азырақ ұсақ туралған сәбізді де қосады. Шыж-мыж – соғым сойылып жатқанда малдың бүйрегі мен шарбы майын отқа қақтап, шала пісіріп, шыж-мыж жейді.
Қара ала шыжық – ұсақталып туралған етті мал майын қосып табаға қуырып әзірлейтін тағам.
Жаубүйрек – аңшылар аулап алған арқар, киік, таутеке тәрізді аңдарының майлы бүйрегі мен бауырын істікпен отқа қақтап жейді. Қой, ешкі сойғанда да сондай тағам әзірлеп жеуге болады.
Қойды үйітіп сою – қойды бауыздап алғаннан кейін отқа үйітіп алып терісімен бірге сояды. Үйітудің әртүрлі әдісі бар.
Ет ыстау – қайың қабығын жағып, оның түтінінің үстіне еттерді іліп қояды. Ысталған ет әрі дәмді, әрі ұзақ сақталады. Бүрме – күзде жаңадан сойылған малды жас күйінде сақтау үшін терісіне салып, бүріп тастайды. Бұл шөпті үнемдеуге, малды арытып алмай етін тамаққа пайдалану үшін өте пайдалы.
Әсіп – ет, өкпе, бауыр мен бүйрек, құйрық майды өте ұсақтап турап, күріш, ұсақ туралған пияз, тұз, бұрыш қосып, жаңа сойылған малдың ішегіне салып пісіріп, әзірлейді.
Түймеш – малдың сұрпы етін ағаш балғамен ағаш жаңғырық үстінде ұрып, жаныштап, жұқалап алып тұздап, сақталған ет. Ол тез піседі, әрі жұмсақ болады. Тоң май – малдың құйрық, шарбы, іш майларын қазанға шыжғырып алынған май. Оған бауырсақ тәрізді ұн тағамдарын пісіреді. Тоң май бұзылмай, ұзақ сақталады. Манас қуырдақ – негізінен аң етінен (киік, арқар) жасалады. Етті ұсақтамай турайды, тұз салып қазанға қайнатады. Пісе бастағанда үстіне қаймақ құйып, ұн сеуіп араластырады да қуырады. Дастарханға манас қуырдақ майымен қойылады. Палау – қазақтың дастарханына да тән тағам. Қазандағы өсімдік майына сүйекті шағын еттер салынып қуырылып, ол піскен соң жақсы жуылған күрішті үстіне салып, су құйып пісіреді. Қарын бөртпе – ұсақ малдың жас етін турап, сүйектерін шауып бөледі де жуып, айналдырған қарынға салып, тұздап, бұрыштап, жуа, сарымсақ қосып, аузын байлап, қазандағы суға қайнатып пісіреді. Ол бұжы тәрізді дәм. Мәнті – тартылған ет фаршынан әзірленеді. Төрт бұрышты кесілген қамырдың ортасына салып, жан жағын гүл қауызындай етіп қаусырып жабыстырады да арнайы ыдыста буға пісіріп жейді. Ет мүшелері Бас. Ірі қарада бас екі шекеге бөлінеді. Жылқыда кеңсірігі бір бөлек, бас екі шекеге бөлінеді, кеңсіріксіз тұтас та асылады. Жақ. Қой, ешкіде тілмен тұтас жүреді, ірі малдың жағы екіге айырылып, тілі бөлек мүше саналады. Жақ ет, ұрт ет. Ірі қараларда бөлек алынады, көбінесе қуырдаққа пайдаланылады. Мойын. Алты буын. Бұл қонаққа, сыйлы адамдарға арнаған табаққа салынбайды. Оны отбасының өзі жейді. Мойын ет. Ірі қарада бөлек сылып алынатын ет, көбінесе қуырдақ қуырады. Бұғана. Екі жақта үш талдан 6 тал. Мүше орнына саналады. Қара қабырға. Алты тал. Мүшелермен бірге әр уақытта табаққа салына береді. Сүбе. Етегімен алынған 6 қабырға. Таңдаулы мүшелердің бірі. Қазы. Семіз жылқыда 20-ға жуық қазы айналдырылады, кейбіреуі қабырғасыз, жылқының, басқа малдың ішегіне айналдырылады. Төс. Қыз-күйеулер үшін таңдаулы мүше. Төс ет. Жылқы, сиырда осылайша аталады. Көбіне қуырдақ жасалады, сүрленеді. Төстік. Қойда осылай аталады. Терісімен істікке шаншып, отқа қақтап, құйқасымен жейді. Ауыз омыртқа. Соғым сойылған күні табаққа салынады немесе мал сойған кісіге шикідей береді. Кәрі жілік. Қолда болады, жілік мүшелеріне кіреді. Қыз балаға бермейді. Ортан жілік. Жұмыр жілік деп те аталады. Қолда болады, мүшелі жілік. Асық жілік. Санда болады, таңдаулы мүше. Тоқпақ жілік. Санда болады, ең етті жілік. Жамбас. Ірі малдың әр жамбасын міндетті түрде екіге, кейде үшке бөліп асады. Қойдың, ешкінің жамбасы тұтас асылады, ең таңдаулы мүше. Жая. Жылқының сауыр еті, оны сүрлейді, қақтап кептіреді. Белдеме. Қой, ешкіде бел омыртқа, ірі қарада жалпақ омыртқа деп те атайды, таңдаулы мүше. Мойын омыртқа. Отбасының өзі жейді, қонаққа салмайды. Жүрек. Көбінесе қыз баланың сыбағасы. Үлпершек. Жүрек қабына толтырылған, шұжық тәрізді май, кесек ет. Бауыр. Майлы өкпеге қосып жеуге жақсы. Оны қатырмай пісіреді, қуырады. Құдалықта қойдың бауыры мен құйрық майын қосып, «Құйрық-бауыр» деген кәделі тағам беріледі. Көк бауыр. Талақ деп те аталады. Асып та, қуырып та жейді. Бауыр ет. Ірі малда бөлек сылынып алынады. Асып, қақтап жеуге, қуыруға, жөргемге қосуға пайдаланады. Бүйрек. Балалар сыбағасы. Ұлтабар. Ұсақ малдың таңдаулы, ең майлы мүшесі. Қарта. Жылқы малының таңдаулы мүшелерінің бірі. Қима. Сиырдың маймен айналдырып, шумақтаған тоқ ішегі. Тоқ ішек. Тоқ ішектің соңғы ұшы майлы болады, бірақ қонақтың табағына салынбайды. Ащы ішек. Өкпе-бауырға қосып қуырылады. Дәруменге бай. Желін. Шап маймен бірге алынып сүреленді. Қарын. Қойдың етімен бірге табаққа түседі, қуырылады да, жылқы қарыны қарта орнына да жүреді. Өкпе. Қуырдаққа жарамды, оны пісірерде көп қайнатады, қонақтың табағына салынбайды. Жал. Жылқы етінің таңдаулы мүшесі. Ол көбінесе сүрленеді. Сирақ. Қой, ешкінің, ірі қара малдың сирағын үйітіп, пісіріп жейді. Қой-ешкінің сирағы – балалар сыбағасы. Ірі қара сирағын қайнатып, құйқасынан басқа да тағам әзірлейді. Бүйен. Ертеректе май, ет тығып, әсіп, түйрек, жұмыр тағамдар жасаған. Қыз-келіншектер сыбағасы. Сабақты қорытындылау сұрақтары: • Еттің құрамын атаңдар? • Еттен жасалатын өнімдерді атаңдар? • Сырбаз қуырдақ дегіміз не? • Бүйен дегеніміз не? • Жақ ет, ұрт ет дегеніміз не? • Кәрі жілік дегеніміз не? • Мойын омыртқа дегеніміз не?
Үйге тапсырма беру Оқушыларды бағалау: - Сабаққа қатысуларына байланысты бағаланады. Жұмыс орындарын жинастыру.
№4 сабақ 8-сынып
Сабақтың тақырыбы : Қой етінен дайындалатын шала өнімдер
Мақсаты: Білімділік: Оқушыларға қой етінен дайындалатын шала фабрикаттар туралы жалпы түсінік беру, алған білімдерін жетілдіру. Дамытушылық: Оқушылардың өз жұмысына деген қызығушылығын арттыру, аспаздық шеберлігін дамыту. Тәрбиелілік: Оқушыларды тазалыққа, ұқыптылыққа, шеберлікке тәрбиелеу.
Білімділік мақсаты: -таңдау бойынша бірінші тағамды дайындау технологиясыментаныстырып, тақырып бойынша білімдерін қалыптастыру.
Дамытушылық мақсаты: – күнделікті алған білімдерін, тағам дайындау шеберліктерін дамыту.
Тәрбиелік мақсаты: – бірінші тағамдарды дайындауға, ұқыптылыққа, ас дайындау өнеріне тәрбиелеу.
Сабақ түрі: практикалық сабақ. Оқыту әдісі: – көрсету, тусіндіру, уйрету.
Құрал-жабдықтар: – кастрөл, ас тақтайшасы, пышақтар, тәрелкелер.
Азық түлік: – ет, тұз, сәбіз, көк жуа (пияз), май жұмыртқа, ұн.
Сабақ барысы.
I. Ұйымдастыру кезені ; - сәлемдесу, жоқтарын белгілеу, сабаққа дайындықтарын тексеру.
II. Ұй тапсырмасын тексеру. а ) Шала өнімдер дегеніміз не ?
сұрақтар б) дайындау тәсілдері бойынша қаншаға бөлінеді в) ет қанша уақытта піседі?
г) 1 кг етті құырса қанша грамм болады?
III. Жаңа сабақ.
Бірінші тағам деп біз көжелерді атаймыз. Көбінесе көжелер әр түрлі сорпада, қайнатпаларда дайындалады. Ал көженің қоюын көкөністерден, жармадан, макарон өнімдерден, бұршақтардан, жеміс жидектерден дайындайды.
Әр ұлттық асханасында бірінші тамақтарды әр түрлі етіп жасайды. Мысалы қазақ ұлттық асханасында бірінші тамақтарды, негізінен, ет сорпасынан әр түрлі дәмдеуш терді қосып дайындайды.
Зетханалық жұмыс:
Етпен кеспе дайындау.
Қажетті ыдыс-аяқтар: кастрөл ет кесетін тақтайша, асханалық пышақтар, кепсер, шұңқыр тәрелке, қасық, шөміш.
Азық түлік: сұйықтық үшін: 40 г сәбіз,40г пияз, 20г май, 950г сорпа. Кеспе үшін:75г ұн, жұмыртқа, 14г су, 2 г тұз.
Дайындау технологиясы: – қайнап тұрған сорпаға шала қуырылған сәбізбен пиязды қосып 2-3мин, содан кейін кеспе салып 10-12 минут қайнатады, соңында тұз бен дәмдеуш заттарды қосамыз.
Жұмыс барысы
1. Кеспеге арналған қамырды жұмыртқа, тұз, су қосып илейді.
2. Сәбіз бен пиязды шашақтап турап, қуырады.
3. Сорпаны отқа қояды.
4. Қамырды қалындығын 1 мм етіп жаю, жайылған қамырды шашақтап кесу.
5. Қайнап тұрған сорпаға шала қуырылған көкөністерді салып, 2-3 минут қайнату, дәміне қарай тұз, дәмдеуштер қосып, кеспені салып 10-12 минут қайнату.
6. Дайын тағамды оттан алып, көжені тәрелкелерге бөліп құю, аскөк сеуіп безендіру.
7. Ұсынар алдында сорпада бөлек қайнатылған етті кеспенің үстіне салады.
IV. Сабақ қортындысы а)Оқушылардың зертханалық жұмыстарын тексеріп, жіберілген қателерін айтып, білімдерін бағалау
ә) Үй тапсырмасы: дәрісті қайталау, бірінші тағамдардың дайындалу тәсілдерін, рецептерін жазып келу.
№2 сабақ 9-сынып
Сабақтың тақырып:Тұздықтардың негізгі түрлері дайындау технологиясы
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: оқушыларға тұздық түрлері туралы мағлұмт беру, дайындалу технологиясын үйрету;
Дамытушылық: оқушылардың тұздық даярлауға деген қызығушылығы мен құштарлығын ояту;
Тәрбиеліліе: оқушыларды жүйелі еңбекке баулу, ұқыптылыққа, еңбексүйгіштікке тәрбиелеу.
Сұрақ-жауап:1. Еттен жасалатын тағамдардың классификациясы туралы қысқаша түсініктерін сұрау.
2. Ет тағамдарын кулинарлық және жылылап өңдеу тәсіліне қарай топтарға бөлінеді: (қайнатылған, бұқтырылған, қурылған, көміп пісірілген, шабылған еттен).
ІІІ. Жаңа сабақ
Қысқаша тұздық дегеніміз не? Осыған тоқталып өтсек.Әлемніңқай бұрышында болса да, дәмді тағам тұздықсыз дайындалмайды. Кез келген кулинарлық анықтамалықтан француз гастраномдары 3000-ға жуық тұздықтың авторы екндігі туралы ақпарат ала аласындар. Жаңадан тапқан тұздықтарға сол елге немесе халыққа байланыстырып ат берген. Осылай француз асханасында «голландық», «португалдық», «итальяндық», «ағылшын», «баварлық», «польшалық» тіпті «татар», «орыс» тұздықтары пайда болды. Бірақ бұл тұздықтардың біреуі де сол елдердің ұлттық тағамдарына ұқсамайды.Тұздықпен тамақ дәмдірек болады, тәбетіңді ашады, сқазан сөлі жақсы бөлінеді. Тұздық – жеке ұсынатын тағам емес, ол тағамға ерекше дәм беретін дәмқосар, онсыз бірде-бір спаз тағам дайындамайды. Тұздық тағамның дәмін кіргізіп, хош иіс беріп, көрінісін әдемілеп, консистенциясын тартымды етіп қана қоймай, ол бірдей азық-түліктен дайындалатын тағам түрлерін өзгерте алады. Шындығында, кез келген еттің, көкөністердің немесе күріштің дәмі қосылғантұздықтың түріне қарай өзгереді.
Қосымша сипатына қарай, барлық тұздықтарды екі негізгі топқабөледі: ұн қосылған және ұн қосылмаған. Сонымен бірге тұздықтарды ыстық және салқын тұздықтар деп бөледі
VІ. Сарамандық жұмыс
Сарамандық жұмыс алдында оқушыларға техника қауіпсіздік ережесін еске түсірейік:
1. Жұмыс алдында электр сымының зақымданғанын тексер.
2. электр құралдарын жүйеге қосқанда және ажыратқанда құрғақ қолмен айырдың сыртынан ұстаңдар.
3. Қосылып тұрған электр құралдарын бақылаусызқалдырмаңдар.
4. Жұмысты аяқтағаннан кейін электр құралдарын сөндіріңдер.
Оқушылар екі топқа бөлініп, технолдогиялық нұсқау қартасы бойынша жұмыс жасайды.
1 – топ: «Ақтар» тобы ақ негізді тұздық даярлайды
Азық – түліктер: 1 стақан ет сорпасы, 2 ас қасық ұн, 1 ас қасық сары май, қажетінше тұз.
Дайындалу технологиясы:
1. қыздырылған майда ұнды тез араластыру, жағымды хош иіс шыққанша қыздыру (ұнның түсі өзгермеуі керек);
2. Ет сорпасымен араластыру;
3. Тұз қосып 20 минут қайнату;
4. Тұздықты тұздықтың ыдысына салу
2 – топ: «Қызанақ» тобы қызанақ тұздығын ақ тұздық негізінде дайындайды.
Азық – түлік: шала қуырылған тамыр сабақ, 1 дана пияз, жарты ас қасық қант, лимон, тұз, бұрыш (қажетінше).
Дайындалу технологиясы:
1. Шала қуырылған тамыр сабаққа, пиязды қосып 30 минут қайнатады;
3. Тұздықты сүзгіден өткізеді, сүзгіде қалғанкөкөністердітұздықта езіп қайтадан қайнатуға дейін әкеледі, бірақ қайнатпайды;
4. Сары май қосып, тұздықты тұздықтың ыдысына салу.
V. Бекіту сұрақтары:
1. Тұздық дегеніміз не? (қысқаша)
2. Тұздықтарды негізгі неше топқа бөледі?
3. Тұздықтарды неше түрге бөледі?
VІ. Бағалау.
Сарамандық жұмыс барысында оқушылардың орындаған жұмысының сапасына, алған білімдеріне қарай бағалау.
Қорытынды.
Оқушылардың білімін сұрақ – жауап арқылы қорыту.
Не білдім?Не үйрендім ,Не білгім келеді,Үйге тапсырма: Тұздық түрлеріне қарай сөзжұмбақтар құрастырып келу.
№4сабақ 9-сынып
Сабақтың тақырып:Екінші тағамға тұздық және гарнир таңдау
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: оқушыларға ет туралы толық мағлұмат беру;
Дамытушылық: теориялық білімдерін сарамандық жұмыста пайдалана білу, оқушыларды өз бетінше ізденуге дағдыландыру, олардың ой- өрісін дамыту;
Тәрбиелік: оқушыларды осы сабақ түрімен қызықтыру, ұқыптылыққа, еңбексүйгіштікке, сұлулықты қабылдау сезімін ояту, эстетикалық талғамдылыққа тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас
Сабақтың әдісі: түсіндіру, сұрақ-жауап, өз бетінше сарамандық жұмыс.
Сабақтық көрнекілігі: Дайын ет түрлерінің суреттері.
Пәнаралық байланыс: тарих,
Ұйымдастыру кезеңі:
Оқушылырмен сәлемдесемін;
Оқушыларды түгендеймін;
Оқушылардың құрал – жабдықтарын түгендеу;
Оқушылардың зейіндерін сабаққа аударту.
Үй тапсырмасын тексеру.
Өткен тақырыпты қайталай отырып, оқушыларға тақырып бойынша сұрақтар қою.
Жаңа сабақ
Қолда өсірілген малдың етінде орта есеппен 52,8-73,7 пайыз – су, 15-20 пайыз – белок, 5,8 – 29,4 пайыз – май, 0,8 – 1,1 пайыз – күл, құс етінде 50 – 64,4 пайыз су, 18,2 – 19,8 пайыз – белок, 15,5 – 31,2 пайыз – май, 0,9 – 1,1 пайыз – күл болады. Әрбір мал түлігі еті-нің бір-бірінен айырмашылы-ғы биохимиялық құрамы мен дәмінде. Сиыр етінде гиста-мин көп, мал етіне қарағанда, құс етінде коллаген, эластин аз. Ол жеңіл қорытылады. Ет-те толып жатқан минералды заттар, атап айтқанда, темір мен дәрумендер бар. Әсіресе, бауыр темірге, А1, В2, В6, В12 дәрумендеріне бай. Оның үстіне, өте маңыздысы, еттің құрамына экстрактивті деп аталатын заттар кіреді, олар қайнатқан кезде сор-паға ауысады. Экстрактивті заттар тәбетті қоздырады, ас қорытатын сөлдердің бөлінуін күшейтеді. Етті көп жеу организмде экстрактивті заттарды, атап айтқанда, несеп қышқылын құрайтын пурин негіздерін, сондай-ақ, азотты метаболизмнің түпкі өнім-дерін көбейтіп, ауыртпалық түсіреді. Жеңіл дене еңбегімен шұғылданатын ересек адамға аралас тамақтанған ретте, күніне 150-200 грамм ет немесе ет өнімін жеу жеткілікті.
Қазақша ет – малдың етін қазанға асып, піскен соң түсіріп алып, сорпасына жайма нан салып пісіріп, оны табаққа салып, үстіне ет турап, тұздық құйып жейді. Қонақтардың тү-ріне қарай малдың әртүрлі арнайы мүшелері қазанға салынады. Ет – қазақтың ең басты, қадірлі тамағы. Қонақ келгенде, аруақтарға ас бергенде, той жасағанда ет асады.
І. Кіріспе №1 сабақ 10-сынып
І- тарау.
Тігін бұйымдарының түрлері
ІІ. Негізгі бөлім
Педогогикалық тәжірибе
а. Үлгі таңдау, өлшемдердің түрлері.
ә. Тігін бұйымдарын пішу ерекшеліктері.
б. Тігін бұйымдарын оқушыларға оқыту әдістері.
ІІІ.Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер.
Тігін бұйымдарының түрлері
Үлгіні таңдаған кезде киімнің қолайлы, әдемі, сәннің соңғы бағытына сәйкес болуын қадағалаған жөн. Казіргі заманғы киімдер көп қырлы, киюге ыңғайлы және қолай-лы. Алайда тігін бұйымы өмір ағымына сай, яғни қандай болғанда негізгі талаптарға сай да болуы керек. Олар:
- гигиеналық жағынан —әдемі, сәнді;
- пайдалану жағынан — төзімді,ұзақ киілетін;
- экономикалық жағынан — бағасының қымбат болмауы.
Осының барлығына қарамастан киімге қойылатын талаптың ең біріншісі оның сәнді болуы, яғни ыңғайлы ұзындықта,салалы матадан, лайықты түсте, сәнді нақышта т.б. тігілуі тиіс.
Сән (мода) — француздың mode, ол өзіне дейінгі латынша modus сөзінен шыққан, ол өлшем,бейне, тәсіл деген мағынаны білдіреді. Сән ұғымының әр түрлі анықтамасы бар.Белгілі орыс жазушысы В.Дальдің айтуынша сән дегеніміз — "күнделікті тұрмыста,қоғамда, киім кию үлгісінде болатын өзгермелі, уақытша бір күй, бап таңдау". Мынадай да анықтама кездеседі: сән дегеніміз — бұл белгілі бір уақыт аралығында барынша танымал болған және көпшілік мойындаған ең үлкен таралым. Бұйымның қаншалықты сәнді екенін анықтауға немесе сәнді бұйымды таңдауға арналған көптеген сән журнал-дары бар. Олардың ішінде кең тарағандары: "Маусым сәндері" ("Модели сезона"), "Boutigue", "Burda". Бұл журналдардың бәрінде пішім үлгілері жинақталган қосымшалары бар.
Әрбір үлгінің өз нөмірі болады, қосымшадағы осы нөмірдің астында оны дайындау жөніндегі нұсқаулар жазылады. Одан үлгінің суретін, материалдық шығынды, қосымша парақты, тішімдердің кішірейтілген сызбасын, жайылманың жоспарын, түсініктеме мәтінді табуға болады.
Үлгінің суреті —онда барлық тігістер мен бөлшектер көрсетіледі.
Арнайы жабдықталған кәсіптіктігін машиналары
№2-сабақ 10-сынып
Орталық қызметінің негізгі бағыттары:
1. Кәсіптік оңалту:кәсіптік қызығушылықты анықтау; мамандарды жеке таңдап алу, жоғалтылған еңбек дағдыларын қайта жандандыру.
2. Психологиялық оңалту: психологиялық көмек көрсету; жоғалтылған өзіндік қабілетін қалпына келтіру; тәуелсіз өмір сүруіне жағдай жасау.
3. Әлеуметтік — тұрмыстық оңалту: жеке таңдау және оңалтудың техникалық жолдарын үйрету.
4. Әлеуметтік мәдени оңалту: мүгедектерге мәдени бағдарламалар ұйымдастыру және өткізу.
5. Ақпараттық ресурстарға қол жетімділік: кітапхананы пайдалану.
Кәсіптік оңалту
Тігін цехы – қазіргі заманғы әмбебап тігін машиналармен қамтылған, (3 — 5 жіптік оверлогты, петельді, паропарлық машиналар, дисктік пышақтар) арнайы машиналар.
Барлық өлшемді және жоғары сапалы маталардың әр түсінен жасалған төсек жабдықтарының кең көлемді түрлері бар. Барлық өлшемдері: сәбилерге, балаларға, 1,5 және 2 өлшемді.
Тауық жүнінен жастық өлшемі 65 х 65 , 70 х 70 Жүнді , жүн аралас , бәйке , силиконды көрпелер , жылы орамалдар , жапқыш және т.б.
Кең көлемді сапалы жүннен жасалған сүлгілер, орамалдар, халаттар.
Арнайы киім үлгілері: Медициналық қызметкерлер, сауда және қоғамдық тамақтандыру жұмысшылары үшін .
Өлшемдерді тапсырыс берушінің ұсынысы бойынша өзгертуге болады
Картон цехы — қағаз кесу машинасы,Папшер, және т.б.
Қағаздан жасалған конверттер, пакеттер.
Крафт-қағаздан үшбұрышты клапанды А4, А5, А6 және т.б. форматтағы конверттер.
Үшбұрышты клапанды конверттер ақпаратты қорғауды ерекше талап ететін мемлекеттік құрылымда, банктік секторларда және басқа компанияларда қолданылады. Үшбұрышты клапанды конверттер сургун мөрін бекіту үшін басылады. Крафт қағазынан жасалатын конверттер тапсырыс берушінің қалауына қарай.
Баспахана— «Ромайор», Ризограф сондай-ақ темірмен тігу станоктарымен қамтылған.
Бланкілер, Журналдар
А4, А5 және т.б. форматтағы медициналық бланк, карточка, кітап және журналдардың сапалы офсетті басылымы ҚР ДСМ 2010 жылғы 23 қарашадағы бұйрығындағы барлық өзгерістер мен толықтыруларға сәйкес.
Бізге тапсырыс бере отырып сіз өз үлесіңізді мүгедектермен еңбекке оңалтуда маңызы зор көмек бересіз.
Технология №4 сабақ 10-сынып
Иықбұйымдарынмодельдеужәнежобалау
Мақсаты: Қазақ халқының мәдениетін, өзіне тән әдет-ғұрпын меңгерту. Иық киімдері туралы түсінік беру.Камзолдың шығу тарихымен таныстыру.
· Тіл байлықтарын арттырып, өнеге қызығушылығын, шеберлігін дамыту.
Көрнекіліктері: буклет, ұлттық киім үлгілері, камзолдың сызба нұсқасы, нұсқау карталар,т.б.
Техникалық құралдар:тігін манинасы, үтік
Сабақ әдісі: сұрақ-жауап, баяндау, түсіндіру, тігу, сызу.
Пәнаралық байланыс: тарих, сызу, ауыз әдебиеті.
Сабақ барысы
І. Ұйымдастыру кезеңі
Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру, сабақтың мақсатымен таныстыру.
Психологиялық дайындық:
Бүгін менің көңіл күйім өте жақсы!
Менің қолымнан бәрі келеді!
Мен мұғалім қойған сұрақтың бәріне жауап бере аламын!
3-слайд
ІІ. Өтілгенді қайталау:
4-слайд
- Әжемнің қобдишасында нелер жатыр?
- Бұл зат ертеде тас дәуірінде пайда болған. Ертеде оны сүйектен, темірден, болаттан дайындаған. Еуропа еліне бұны дайындайтын металды ХV ғасырда әкелген. Қазір бұны медицинада, тігін өнеркәсібінде кеңінен қолданады. (Ине)
- Бұл зат бірнеше ғасырлар бойы келе жатыр. Бас кезінде беті тегіс темір бөлшегі ғана болған. Оны қызып тұрған отта ұстаған. Ертеде ол от арқылы жұмыс істеген. Қазір тоқ күшімен жұмыс істейді. (Үтік)
- Тұтқалы құрал ол қолды және механикалы болып келеді. Бұл тұтқаны ертеде Еуропада Хғасырда дайындаған. Тұтқаны болаттан, күмістен, алтыннан да дайындаған. Үй жағдайларыңда нағыз керек зат, өзіңе серік, еркін қызмет атқаратын құрал. (Қайшы)
ІІІ. Жаңа сабақ
5-10- слайдтар
- Иық бұйымдары деп, аты айтып тұрғандай, иыққа киілетін барлық
бұйымдарды атайды. Оларға көйлек, халат, шапан, камзол, тон, жейде, костюм, т.б. жатады. Иық бұйымдарының белдешеден айырмашылығы – мұнда мойын ойындысы, қолтық ойындысы, жаға, өңір болады.
- Сонымен қатар сәніне қарай ұзын-қысқа түрлері де кездеседі.
Жаңа сөздер:
Сән, көркемдеуші-сәнгер, коллекция, шығармашылық процесс, техникалық сәндеу, көркем сәндеу, эскиз.
- Камзол – қазақ киімінде ерекше орын алады. Ол әрі жылы, әрі сәндік киім.
- Камзолдың материалы – көбіне түкті пүліш маталар, оны барқыттан, шұғадан тігеді. Ол міндетті түрде бір түсті матадан тігіледі.
- Камзолда жең болмағандықтан, жаға да жасалмаған. Камзол өңірі өрнекпен әдіптелген.
11-слайд
ІV. Сергіту:«Сөздің көркі – мақал»
- Жұмбақ жасыру арқылы жауабына сәйкес мақал-мәтел айту.
Жұмбақ: Екі семсер айқасқан,
Оқта-текте шайқасқан.
(Қайшы)
Мақал: Асыл қайшы пішуге сән,
Күміс қасық ішуге сән.
Жұмбақ: Қиылдаса қос шебер
Қырау-қырау іс өнер.
(Қол)
Мақал: Көз – қорқақ, қол – батыр.
V. Сарамандық жұмыс
1. Камзолдың суреттерін салу (модельдеу)
2. Иық бұйымының сызбасын тұрғызу.
3. Нұсқау картасымен жұмыс.
14-слайд
(Нұсқау картасымен жұмыс)
VІ. Сөзжұмбақ шешу
15-слайд
Сұрақтары:
1. Әжелерге арналған бас киім – кимешек
2. Ұлттық иық киім – шапан
3. Аналарға арналған бас киім – орамал
4. Қымбат, әрі бағалы бөрік – құндыз бөрік
5. Ежелгі аяқ киім түрі – шоқай
6. Ерлерге арналған белден төмен киілетін киім – шалбар.
VІІ. Бекіту
№1сабақ 11-сынып
Сабақ тақырыбы:Кірспе
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Оқушылардың алған білімін жүйелеу, алған білімдерін бекіту, іс жүзінде пайдалану.
Тәрбиелік: Болашақ мамандыққа қызығушылығын тәрбиелеу, ықпал жасау.
Сабақтың түрі: Ойын сабағы
Сабақтың көрнекілігі: Буклет , мата, жіп үлгілері, карточкалар, алтын сандық.
Пән аралық байланыс: Химия, биология, физика
САБАҚ БАРЫСЫ
І. Ұйымдастыу
Жоқ оқушыларды белгілеу, сабаққа дайындығын тексеру.
бала тағамын жылытқыш— 200 грамдық шөлмектегі сүтті, кілегейле ботқаны т.б. тағамдарды жылытуға немесе ыстық тағамды суытпай сақтауға арналған электрлі жабдық.
Жылытқышты электр жүйесіне қоспас бұрын оның ішіне су толтырыл, оған шөлмекті салып қою керек. Ол іске қосылып, жұмыс істей бастаған кезде белгі шамы жанады. Тарамды 340С температураға дейін жылы ту үшін 3—4 минут ұстау керек.
Жылуын 20—34°С температура аралығында күшейту немесе азайту қуат реттегіштің тұтқасын бұру арқылы іске асырылады. Жылытқышты пайдаланған сайын ішіндегі суын ауыстырыл отыру шарт. Тұтыну қуаты —75 Вт.[1]
ауаны жылытып, оны шанақка және автомобиль шанағының шыныларына жіберетін құрылғы.[
V. Сабақты бекіту, қорыту.
Сұрақтарға жауап беру.
VІ. Үй тапсырмасын беру
№2 сабақ 11-сынып
Сабақ тақырыбы: Жылытқыш материалдармен тігілген бұйымдар
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Оқушылардың алған білімін жүйелеу, алған білімдерін бекіту, іс жүзінде пайдалану.
- Матаның құрамы негізгі және арқау жіптердің өзара орналасуы, тығыздығы, тоқылу түріне байланысты анықтайды.
Г) Матаның өлшемдік сипаттамасына не жатады?
- Матаның қалыңдығы, ені, массасы, ұзындығы.
Д) Маталардың қандай қасиеттері технологиялыққа жатады, тігін өндірісінің барлық кезеңінде олар қалай ескеріледі?
- Бұйымды пішу, құрастыру және ылғал-жалумен өңдеу сияқты процестерінің әртүрлі кезеңдерінде байқалатын қасиет.
2-тур: «Тас» қақпа сұрақтары
1. Неге жасанды былғарыдан мүмкіндігінше тігісі аз модельдер ұсынылады?
- Тіккенде қатты тесіліп түсетіндіктен
2. Бұл мата су өткізбейді, химиялық төзімді, мықты, серпімді, созылғыз, жақсы драпталынады, жанбайды, шірімейді, күйе түспейдә, ұзақ сақтаудан қасиет жоғалтпайды. Кемшілігі: ауа өткізбейді, суыққа төзімділігі нашар, 70С-ден жоғары температурада жұмсарады.
- Үлпектік материалдар.
3. Қосарланған материал дегеніміз не?
- Екі немесе үш бастапқы материалдарды желіммен, отпен немесе тігу тәсілімен біріктіру арқылы алынады.
4. Былғарыны өңдеудің негізгі процестері.
- Илеу-хромдық, майлы, алюминилік.
5. Таза былғарының ішкі беті не деп аталады?
- Бахтарма.
3-тур. «Күміс қақпа» сұрақтары
1. Матадан, трикотаждан, жасанды былғардан, мехтан бұйымдар тіккенде бөлшектерін біріктіру үшін пайдаланатын материал.
- Тігін жіптері.
2. Негізгі тігін жібіне қойылатын талап?
- Өте мықты болуы тиіс.
3. Тігін мақта жіптері қандай операциялар арқылы алынады?
- Қабаттау, ширату, өңдеу.
4. Жібек жіптердің саудалық нөмірлері:
75,65,33,18,13
5. Синтетикалық жіптердің қандай қасиеттері бар, олар қалай пайдаланылады?
- Тартқанға және үйкеліске мықты, жарық-ауа райына, химиялық реактивтердің әсеріне төзімді, өнбейді.
4-тур. «Алтын қақпа» сұрақтары
1. Таза мех дегеніміз не ?
2. Таза мех туралы не білесің?
3. Жасанды мех туралы не білесің?
4. Тоқыма емес материалдар дегеніміз не?
5. Түкті жамылғы неше түрден тұрады?
- Үш (бағыттауыш, қылшық, түбіт)
6. Біздің аумақта кездесетін тері түрлерін ата?
Қақпалардан өткен оқушы «Алтын сандық» ішіндегі сұрақтаға жауап береді:
1. Қызылорда қаласының мөлтек ауданының аты және таза былғарының бет қабатындағы табиғи өрнегін бір сөзбен атаймыз.(Мерей)
2. Сандық ішінде 6 әріптен тұратын, қазақтың атақты халық композиторы, ақын Жаяу Мұсаның әнінің атына сәйкес бір зат бар: ол не зат? Оны не үшін пайдаланылады?(Ақсиса матасы)
ІV. Жаңа сабақ.
Әртүрлі мақсаттағы киімдерді тіккенде жылу сақтайтын төсем ретінде ватин, паролон пайдаланылады.
Ватин кенептікпе, инеөткізбе, трикотаждық және каркастық болады.
Кенептікпе ватин өте кең қолданылады. Мақта жібімен тігу арқылы алынған тоқыма емес материал. Кенептікпе ватиннің ені 150-160 см1м-нің массасы 215-450 г.
Паролон (пенеполиуреатан)- жеңіл, жұмсақ, серпімді материал. Киімге салу үшін поролонды ұзындығы 15-17м, ені 100см, қалыңдығы 3-4мм етіп шығарады. Ватинге қарағанда поролонның ауа өткізгіштігі нашар, гигроскопиялық көрсеткіші төмен. Бірақ ылғалды оңай тартып алады, жеңіл сығылады, тез кебеді. Поролонның серпімділігінің арқасында киімнің формасы жақсы сақталады, мыжылған киім қалпына тез келеді. Поролон үйкеліске мықты, көп қайтара бүктегенде, қысымға, суыққа шыдамды. Поролдон 150С балқиды.
Кемшіліктері, балқығанда улы заттар бөлінеді, сондықтан қауіпсіздік сақтау, арнаулы еңбек қорғау ережедерін қатаң ұстау керек. Ескіргенде серпімділігін жоғалтады, құрғақтай химиялық тазарту жүргізуге жарамайды.
V. Сабақты бекіту, қорыту.
Сұрақтарға жауап беру.
VІ. Үй тапсырмасын беру
№3сабақ 11-сынып
Сабақ тақырыбы: Жаңа тігін жабдықтары машиналар түрлері
Сабақтың тақырыбы: «Тігін машинасын жұмысқа дайындау» Сабақтың мақсаты: Оқушыларға тігін машинасын ұмысқа дайындауды,тігін машинасында дұрыс отыру тәсілдерін,тігін машинасының жоғарғы және төменгі бөліктеріне жіп өткізу ережелерін үйрету. Сабақтың міндеттері: 1.Тақырыпты меңгерту. 2. Машинада жұмыс жасау. 3. ТҚЕ қайталау.
