?аза? хал?ыны? ?ол?нері. «Бесік жасау».

Т?леужанов Марат 11в сынып о?ушысы.
Жетекшісі: Жа?сылы?ов Т.Т.Технология п?ні м??алімі.№34 ЖОББМ КММ.Семей ?аласы.
Асыл ?азына болып саналатын к?не м?раларымызды? бірі-?лтымызды? д?ст?рлі ?ол?нер м?дениеті.?аза? ха?ыны? т?рмысында ?ол?нер ерекше орын ал?ан. ?аза? ?ол?нері к?не тарихымызбен бірге ?айнасып келе жат?ан бай ?азына. Ата-баба ?нерлеріні? ?ай т?рі болсын ?асиеттеп,?адірлей пір т?тып, к?зді? ?арашы?ындай аялап са?тай білген халы?. ?аза? хал?ыны? ?ол?нері деп халы? т?рмысында жиі ?олданып,?р т?рлі материалдарды пайдаланып, олардан то?у,?ру,тігу,кестелеу, м?сіндеу, ??растыру,сыру, бейнелеу т?сілдері ар?ылы орындалатын ?нер жиынты?ын айтады. ?азіргі та?да к?ні б?гінге дейін ?зіні? ата д?ст?рін ??рметтеп,?зіні? ата к?сібі ретінде ?ол?нер шеберлері оларды дамыта отырып ?айта жа??ырту ?стінде.
Х алы? ?ол?нері т?рлеріне ?дет ??рып жабды?тарымен бірге а? аулау?а,мал ?сіруге, егіншілікке ?ажетті ??рал-–абды?тар мен ?ару –жара?тар жасау ?нері де кіреді.Киіз санды?, ж?к ая?,кебеже.асадал.а?аш керует, жасты. А?аш,ж?ннен дайындал?ан ?йб?йымдары:кілем,??ра? ??рау,?айыс ?ру,таспа ?ру,ж?ген,ши то?у,бесік жасау,к?бі,келі-келсап,ыдыс-ая?тар ?ол?нер шеберлері ?р т?рлі ою-?рнектермен на?ыштап безендіре білген.Атадан бала?а,?рпа?тан ?рпа??а мирас болып ?з саба?тасты?ын тауып отыр?ан с?ндік ?ол?неріні? бір т?рі-а?ашты к?ркем ??деу, соны? ішінде бесік жасау ?нері болып табылады.
Технология саба?ында балалар?а ?ол?нерді? ?р т?рін ?йрету барысында жа?алы?тар енгізіп,к?ркемдеу туралы м?ліметтер бере отырып,?ол?нер т?рлеріні? ?айсысында болсын белгілі бір д?режеде жергілікті ерекшеліктер де болатынды?ын атап ?ткен ж?н.?аза? хал?ыны? ?ол?нері-барша дамы?ан,ба?алы ?рі мол м?ра.О?ушылар ?шін танымды? ?рі т?рбиелік м?ні зор.Бесік-н?рестені б?леуге арнал?ан а?аш т?сек.Ол к?шпелі ??мыр кешкен бабаларымыздан ?ал?ан ?асиетті м?ра.?аза?та: «Ел болам десе? бесігі?ді т?зе», «Есік к?ргенді алма,бесік к?ргенді ал», «Бесік к?рмеген ессіз болып,есікке енеді» деген ?ла?атты с?здер бар.
М?дени м?раларымызды? бірі бесік-?лтты? ?нерімізді? туындысы,салтымызды? ж?рма?ы,?лтты? т?рбие ??ралы. К?шіп –?онып ж?рген хал?ымызды? ?асырлар бой?ы т?жірибесінен туында?ан,уа?ыт,заман сынынан с?рінбей ?ткен, киелі бесікті? ?зіндік ерекшелігі де,т?рмыс?а бейімділігі де,бала ?міріне пайдалылы?ы да орасан зор.
?аза?,?ара?алпа?,?ыр?ыз,?й?ыр халы?тарында бар,тек жасалуы жа?ынан т?рліше.?аза? бесігі бірнеше б?лшектен т?рады: б?ген-бесікті? екі басы; жор?а-до?алша келген табаны; бела?аш немесе ар?алы?ы; бесікті? т?сегі.
БЕСІКТІ? Б?ЛШЕКТЕРІ:
1.БЕСІКТІ? БЕЛА?АШЫ, 2.Б?ГЕНІ,3.БЕСІКТІ? ШАБА?Ы, 4.ЖА?ТАУЫ, 5.САУАБЫ. 6.СИРА?Ы, 7.ЖОР?АСЫ.
Бесікті жасауда а?аш?ты ?олмен ж?не станоктармен ??деу процестері ж?ргізіледі.Технологиялы? процесс ?ндірістік процесті? бір б?лігі болып табылады.Ол ??делетін шикізат пен материалдарды? м?лшерін,т?рін немесе ?асиетін ?згертумен тікелей байланысты ж?ргізіледі.А?аштан т?рлі б?йымдар жасауды? технологиясы бірнеше кезе?ге б?лінеді. Олар: -материалдардыкептіріп-??р?ату: - дайындау?а арнал?ан а?аш материалдарын д?рыс ?лгімен д?л ?лшемдерге келтіру ?шін механикалы? т?сілмен ??деу;
-дайындал?ан ??рамдас материалдарын бір-біріне желімдеп жапсыру;
- тазартыл?ан а?аш материалдарын а?ты? ?лгіге келтіру ?шін механикалы? т?сілмен ??деу;
-б?лшектерді бірт?тас ??растырылатын бірлік ?лшеміне жина?тау;
-оларды механикалы? т?сілмен ??деу;
-б?лшектермен бірт?тас ??растырылатын бірлік ?лшемдерін немесе дайын бол?ан т?тас б?йымды біржола ??деп бітіру.
Бесікке ?ара?ай а?ашы пайдаланылады.Материал алдын-ала ?алыпты жа?дайда кептіріп,??р?атады.Технологиялы? процесті? келесі кезе?дері бойынша дайындау?а арнал?ан а?аш материалын ?лшеп –кесу,я?ни механикалы? т?сілмен ??деу.
Бесікті? бела?ашы станогында ??деледі.Жалпы айналатын денелер т?ріндегі б?лшектерді жасау ?шін оларды токарь станогында ??деледі.Жалпы айналатын денелер т?ріндегі б?лшектерді жасау ?шін оларды токарь станогына салып жонып,егейді.Бізді? отанды? ?нерк?сібіміз орталы?ты,?арама-?арсы ж?не орталы?сыз токарь станоктарын шы?арады.
Орталы?ты станоктардда салыстырмалы т?рде ал?анда?ы диаметріонша ?лкен емес,?зынша б?лшектер ??деледі.Бесікті? 80 см-лік бела?ашы ж?не ?азы? а?аштары осы станокта ??деледі.Дайындал?ан а?аш материалдары алды??ы ж?не арт?ы ?ыспа?тарды? орталы?ы арасына мы?тап бекітіледі.
Бесік ?лгісіні? жасалу жолдары.
1.Екі б?генін сызу,?иып алу.
2.Асты??ы негігі б?лігін орындау.
3.Бела?ашты орындау.
4.Б?лшектерді біріктіру. Б?лщектерді біріктіру барысында технологиялы? операцияларды ?олданады.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«?аза? хал?ыны? ?ол?нері. «Бесік жасау». »

Қазақ халқының қолөнері. «Бесік жасау».

Төлеужанов Марат 11в сынып оқушысы.

Жетекшісі: Жақсылықов Т.Т.Технология пәні мұғалімі.№34 ЖОББМ КММ.Семей қаласы.

Асыл қазына болып саналатын көне мұраларымыздың бірі-ұлтымыздың дәстүрлі қолөнер мәдениеті.Қазақ хақының тұрмысында қолөнер ерекше орын алған. Қазақ қолөнері көне тарихымызбен бірге қайнасып келе жатқан бай қазына. Ата-баба өнерлерінің қай түрі болсын қасиеттеп,қадірлей пір тұтып, көздің қарашығындай аялап сақтай білген халық. Қазақ халқының қолөнері деп халық тұрмысында жиі қолданып,әр түрлі материалдарды пайдаланып, олардан тоқу,өру,тігу,кестелеу, мүсіндеу, құрастыру,сыру, бейнелеу тәсілдері арқылы орындалатын өнер жиынтығын айтады. Қазіргі таңда күні бүгінге дейін өзінің ата дәстүрін құрметтеп,өзінің ата кәсібі ретінде қолөнер шеберлері оларды дамыта отырып қайта жаңғырту үстінде.

Х алық қолөнері түрлеріне әдет ғұрып жабдықтарымен бірге аң аулауға,мал өсіруге, егіншілікке қажетті құрал-–абдықтар мен қару –жарақтар жасау өнері де кіреді.Киіз сандық, жүк аяқ,кебеже.асадал.ағаш керует, жасты. Ағаш,жүннен дайындалған үйбұйымдары:кілем,құрақ құрау,қайыс өру,таспа өру,жүген,ши тоқу,бесік жасау,күбі,келі-келсап,ыдыс-аяқтар қолөнер шеберлері әр түрлі ою-өрнектермен нақыштап безендіре білген.Атадан балаға,ұрпақтан үрпаққа мирас болып өз сабақтастығын тауып отырған сәндік қолөнерінің бір түрі-ағашты көркем өңдеу, соның ішінде бесік жасау өнері болып табылады.

Технология сабағында балаларға қолөнердің әр түрін үйрету барысында жаңалықтар енгізіп,көркемдеу туралы мәліметтер бере отырып,қолөнер түрлерінің қайсысында болсын белгілі бір дәрежеде жергілікті ерекшеліктер де болатындығын атап өткен жөн.Қазақ халқының қолөнері-барша дамыған,бағалы әрі мол мүра.Оқушылар үшін танымдық әрі тәрбиелік мәні зор.Бесік-нәрестені бөлеуге арналған ағаш төсек.Ол көшпелі ғұмыр кешкен бабаларымыздан қалған қасиетті мұра.Қазақта: «Ел болам десең бесігіңді түзе», «Есік көргенді алма ,бесік көргенді ал», «Бесік көрмеген ессіз болып,есікке енеді» деген ұлағатты сөздер бар.

Мәдени мұраларымыздың бірі бесік-ұлттық өнеріміздің туындысы,салтымыздың жұрмағы,ұлттық тәрбие құралы. Көшіп –қонып жүрген халқымыздың ғасырлар бойғы тәжірибесінен туындаған,уақыт,заман сынынан сүрінбей өткен, киелі бесіктің өзіндік ерекшелігі де,тұрмысқа бейімділігі де,бала өміріне пайдалылығы да орасан зор.

Қазақ,қарақалпақ,қырғыз,ұйғыр халықтарында бар,тек жасалуы жағынан түрліше.Қазақ бесігі бірнеше бөлшектен тұрады: бөген-бесіктің екі басы; жорға-доғалша келген табаны; белағаш немесе арқалығы; бесіктің төсегі.

БЕСІКТІҢ БӨЛШЕКТЕРІ:

1.БЕСІКТІҢ БЕЛАҒАШЫ, 2.БӨГЕНІ,3.БЕСІКТІҢ ШАБАҒЫ, 4.ЖАҚТАУЫ, 5.САУАБЫ. 6.СИРАҒЫ, 7.ЖОРҒАСЫ.

Бесікті жасауда ағашқты қолмен және станоктармен өңдеу процестері жүргізіледі.Технологиялық процесс өндірістік процестің бір бөлігі болып табылады.Ол өңделетін шикізат пен материалдардың мөлшерін,түрін немесе қасиетін өзгертумен тікелей байланысты жүргізіледі.Ағаштан түрлі бұйымдар жасаудың технологиясы бірнеше кезеңге бөлінеді. Олар: -материалдарды кептіріп-құрғату: - дайындауға арналған ағаш материалдарын дұрыс үлгімен дәл өлшемдерге келтіру үшін механикалық тәсілмен өңдеу;

-дайындалған құрамдас материалдарын бір-біріне желімдеп жапсыру;

- тазартылған ағаш материалдарын ақтық үлгіге келтіру үшін механикалық тәсілмен өңдеу;

-бөлшектерді біртұтас құрастырылатын бірлік өлшеміне жинақтау;

-оларды механикалық тәсілмен өңдеу;

-бөлшектермен біртұтас құрастырылатын бірлік өлшемдерін немесе дайын болған тұтас бұйымды біржола өңдеп бітіру.

Бесікке қарағай ағашы пайдаланылады.Материал алдын-ала қалыпты жағдайда кептіріп,құрғатады.Технологиялық процестің келесі кезеңдері бойынша дайындауға арналған ағаш материалын өлшеп –кесу,яғни механикалық тәсілмен өңдеу.

Бесіктің белағашы станогында өңделеді.Жалпы айналатын денелер түріндегі бөлшектерді жасау үшін оларды токарь станогында өңделеді.Жалпы айналатын денелер түріндегі бөлшектерді жасау үшін оларды токарь станогына салып жонып,егейді.Біздің отандық өнеркәсібіміз орталықты,қарама-қарсы және орталықсыз токарь станоктарын шығарады.

Орталықты станоктардда салыстырмалы түрде алғандағы диаметріонша үлкен емес,ұзынша бөлшектер өңделеді.Бесіктің 80 см-лік белағашы және қазық ағаштары осы станокта өңделеді.Дайындалған ағаш материалдары алдыңғы және артқы қыспақтардың орталығы арасына мықтап бекітіледі.

Бесік үлгісінің жасалу жолдары.

1.Екі бөгенін сызу,қиып алу.

2.Астыңғы негігі бөлігін орындау.

3.Белағашты орындау.

4.Бөлшектерді біріктіру. Бөлщектерді біріктіру барысында технологиялық операцияларды қолданады.