?аза? хал?ыны? ?ол?нері. «Бесік жасау».

Т?леужанов Марат 11в сынып о?ушысы.
Жетекшісі:  Жа?сылы?ов Т.Т.Технология п?ні м??алімі.№34 ЖОББМ КММ.Семей ?аласы.
Асыл ?азына болып саналатын к?не м?раларымызды? бірі-?лтымызды? д?ст?рлі ?ол?нер м?дениеті.?аза?  ха?ыны? т?рмысында ?ол?нер ерекше орын ал?ан.   ?аза? ?ол?нері к?не тарихымызбен бірге ?айнасып келе жат?ан  бай ?азына. Ата-баба ?нерлеріні? ?ай т?рі болсын ?асиеттеп,?адірлей пір т?тып, к?зді? ?арашы?ындай аялап са?тай білген халы?.  ?аза? хал?ыны? ?ол?нері деп халы? т?рмысында жиі ?олданып,?р т?рлі материалдарды пайдаланып, олардан то?у,?ру,тігу,кестелеу, м?сіндеу, ??растыру,сыру, бейнелеу т?сілдері ар?ылы орындалатын  ?нер жиынты?ын айтады. ?азіргі та?да к?ні б?гінге дейін ?зіні? ата д?ст?рін ??рметтеп,?зіні? ата к?сібі ретінде ?ол?нер шеберлері оларды дамыта отырып ?айта жа??ырту ?стінде.
  Х алы? ?ол?нері т?рлеріне ?дет ??рып жабды?тарымен бірге а? аулау?а,мал ?сіруге, егіншілікке ?ажетті ??рал-–абды?тар мен ?ару –жара?тар жасау ?нері де кіреді.Киіз санды?, ж?к ая?,кебеже.асадал.а?аш керует, жасты. А?аш,ж?ннен дайындал?ан ?йб?йымдары:кілем,??ра? ??рау,?айыс ?ру,таспа ?ру,ж?ген,ши то?у,бесік жасау,к?бі,келі-келсап,ыдыс-ая?тар ?ол?нер шеберлері ?р т?рлі ою-?рнектермен на?ыштап безендіре білген.Атадан бала?а,?рпа?тан ?рпа??а мирас болып ?з саба?тасты?ын тауып отыр?ан с?ндік ?ол?неріні? бір т?рі-а?ашты к?ркем ??деу, соны? ішінде бесік жасау ?нері болып табылады.
Технология саба?ында балалар?а ?ол?нерді? ?р т?рін ?йрету барысында жа?алы?тар енгізіп,к?ркемдеу туралы м?ліметтер бере отырып,?ол?нер т?рлеріні? ?айсысында болсын белгілі бір д?режеде жергілікті ерекшеліктер де болатынды?ын атап ?ткен ж?н.?аза? хал?ыны? ?ол?нері-барша дамы?ан,ба?алы ?рі мол м?ра.О?ушылар ?шін танымды? ?рі т?рбиелік м?ні зор.Бесік-н?рестені б?леуге арнал?ан а?аш т?сек.Ол к?шпелі ??мыр кешкен бабаларымыздан ?ал?ан ?асиетті м?ра.?аза?та: «Ел болам десе? бесігі?ді т?зе», «Есік к?ргенді алма,бесік к?ргенді ал», «Бесік к?рмеген ессіз болып,есікке енеді» деген ?ла?атты с?здер бар.
   М?дени м?раларымызды? бірі бесік-?лтты? ?нерімізді? туындысы,салтымызды? ж?рма?ы,?лтты? т?рбие ??ралы. К?шіп –?онып ж?рген хал?ымызды?  ?асырлар бой?ы т?жірибесінен туында?ан,уа?ыт,заман сынынан с?рінбей ?ткен, киелі бесікті? ?зіндік ерекшелігі де,т?рмыс?а бейімділігі де,бала ?міріне  пайдалылы?ы да орасан зор.
  ?аза?,?ара?алпа?,?ыр?ыз,?й?ыр халы?тарында бар,тек жасалуы жа?ынан т?рліше.?аза? бесігі бірнеше б?лшектен т?рады: б?ген-бесікті? екі басы; жор?а-до?алша келген табаны; бела?аш немесе ар?алы?ы; бесікті? т?сегі.
БЕСІКТІ? Б?ЛШЕКТЕРІ:  
1.БЕСІКТІ?  БЕЛА?АШЫ, 2.Б?ГЕНІ,3.БЕСІКТІ?  ШАБА?Ы, 4.ЖА?ТАУЫ, 5.САУАБЫ. 6.СИРА?Ы, 7.ЖОР?АСЫ.
Бесікті жасауда а?аш?ты ?олмен ж?не станоктармен ??деу процестері ж?ргізіледі.Технологиялы? процесс ?ндірістік процесті? бір б?лігі болып табылады.Ол ??делетін шикізат пен материалдарды? м?лшерін,т?рін немесе ?асиетін ?згертумен тікелей байланысты ж?ргізіледі.А?аштан т?рлі б?йымдар жасауды? технологиясы бірнеше кезе?ге б?лінеді.                     Олар:  -материалдардыкептіріп-??р?ату: - дайындау?а арнал?ан а?аш материалдарын д?рыс ?лгімен д?л ?лшемдерге келтіру ?шін механикалы? т?сілмен ??деу;  
-дайындал?ан ??рамдас материалдарын бір-біріне желімдеп жапсыру;
- тазартыл?ан а?аш материалдарын а?ты? ?лгіге келтіру ?шін механикалы? т?сілмен ??деу;
-б?лшектерді бірт?тас ??растырылатын бірлік ?лшеміне жина?тау;
-оларды механикалы? т?сілмен ??деу; 
-б?лшектермен бірт?тас ??растырылатын бірлік ?лшемдерін немесе дайын бол?ан т?тас б?йымды біржола ??деп бітіру.
Бесікке ?ара?ай а?ашы пайдаланылады.Материал алдын-ала ?алыпты жа?дайда кептіріп,??р?атады.Технологиялы? процесті? келесі кезе?дері бойынша дайындау?а арнал?ан а?аш материалын ?лшеп –кесу,я?ни механикалы? т?сілмен ??деу.
Бесікті? бела?ашы станогында ??деледі.Жалпы айналатын денелер т?ріндегі б?лшектерді жасау ?шін оларды токарь станогында ??деледі.Жалпы айналатын денелер т?ріндегі б?лшектерді жасау ?шін оларды токарь станогына салып жонып,егейді.Бізді? отанды? ?нерк?сібіміз орталы?ты,?арама-?арсы ж?не орталы?сыз токарь станоктарын шы?арады.
Орталы?ты станоктардда салыстырмалы т?рде ал?анда?ы диаметріонша ?лкен емес,?зынша б?лшектер ??деледі.Бесікті? 80 см-лік бела?ашы ж?не ?азы? а?аштары осы станокта ??деледі.Дайындал?ан а?аш материалдары алды??ы ж?не арт?ы ?ыспа?тарды? орталы?ы арасына мы?тап бекітіледі.
Бесік ?лгісіні? жасалу жолдары.
1.Екі б?генін сызу,?иып алу.
2.Асты??ы негігі б?лігін орындау.
3.Бела?ашты орындау.
4.Б?лшектерді біріктіру. Б?лщектерді біріктіру барысында технологиялы? операцияларды ?олданады.